Physician assistant

De rechterhand van een medisch specialist, dat is in een notendop de functie van physician assistant (PA). Je voert onder meer zelfstandig diverse gedelegeerde medische handelingen uit, stelt behandelplannen op en volgt de situatie van patiënten. Je houdt je dus vooral bezig met de medische behandeling (cure) van patiënten en verlicht daarmee het werk van de medisch specialist. De masteropleiding Physician Assistant leidt je op tot dit verantwoordelijke beroep. Deze opleiding kun je alleen volgen als je al een hbo-opleiding in de gezondheidszorg hebt afgerond en over minimaal twee jaar relevante werkervaring beschikt.

Wat doet een physician assistant concreet?

De physician assistant als zodanig bestaat nog niet zo lang; in 2000 werd deze functie in de Nederlandse gezondheidszorg geïntroduceerd als gevolg van taakherschikking. De functie is nog volop in ontwikkeling en de precieze invulling ervan verschilt per ziekenhuis en per specialisme. In grote lijnen zijn de taken van een physician assistant als volgt:

Je verricht medische handelingen, zoals endoscopieën, catherisaties en het geven van injecties. Ook voer je zelfstandig kleine operaties uit. Deels voer je deze taken in opdracht van de arts uit, maar ook op eigen initiatief.
Je draait zelfstandig spreekuren en verricht daarbij lichamelijk onderzoek, stelt diagnoses en voert behandelingen uit. Als het nodig is schrijf je medicijnen voor. De besluiten die je neemt, overleg je in de meeste gevallen wel met de medisch specialist.
Je coördineert de zorg voor je patiënten.
Je beantwoordt vragen van patiënten en geeft voorlichting over bijvoorbeeld operaties.
Je werkt mee aan de verbetering van de kwaliteit van de zorg. Je houdt je bijvoorbeeld bezig met wetenschappelijk onderzoek, draagt kennis over aan physician assistants in opleiding en adviseert andere professionals.

Waar werk je als physician assistant?

Als physician assistant kun je in veel verschillende instellingen werken, zoals in:

Ziekenhuizen. Je kunt op verschillende afdelingen terecht. Zo kun je werken op de polikliniek, op een verpleegafdeling of -zaal en op de operatiekamer. Je kunt je ook specialiseren in een bepaalde medische richting, bijvoorbeeld chirurgie of neurologie.
Huisartsenpraktijken.
Andere sectoren van de gezondheidszorg waar medisch specialisten werkzaam zijn.

Wat is je plaats in de organisatie?

Collega’s of medewerkers

Met de volgende mensen werk je samen:

Artsen.
Verpleegkundigen.
Verzorgenden. Zij werken in verpleeghuizen, de thuiszorg en bejaardenhuizen.
Administratief personeel. De baliemedewerkers maken afspraken met patiënten, verstrekken algemene informatie en ontvangen bezoekers.
Professionals uit andere disciplines, zoals maatschappelijk werkers, fysiotherapeuten, ergotherapeuten enzovoort.
Divers (medisch) personeel. Bijvoorbeeld operatieassistenten, voedingsassistenten, technici, de applicatiebeheerder, medewerkers van de keuken en transportdienst.

Wie is je baas?

Je valt formeel onder de verantwoordelijkheid van een arts.

Anouk van der Aa werkzaam als physician assistant urologie in het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch: “Wat me het meest aanspreekt in mijn werk? De afwisseling. Ik volg patiënten – mannen, vrouwen, jong, oud - van begin tot eind. Zowel diagnosestelling als behandeling vinden plaats binnen je eigen specialisme. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld de internist die patiënten doorstuurt naar de chirurg of andersom: de chirurg die patiënten aangeboden krijgt van bijvoorbeeld de internist. Wat me daarnaast aanspreekt is dat het een snijdend specialisme is met veel medisch technische handelingen. Zo voer ik bijvoorbeeld zelfstandig sterilisaties en besnijdenissen uit, verzorg ik prostaatbiopten en vergruis ik met een speciaal apparaat nierstenen."

Welke competenties moet je in huis hebben?

Accuratesse. Je moet zorgvuldig met je handen kunnen werken. Wanneer je een wond moet hechten, lichamelijk onderzoeken verricht of een kleine operatie uitvoert moet je geen last hebben van trillende handen. Ook schrijf je soms medicijnen voor. Het is belangrijk dat je daarbij precies te werk gaat en geen fouten maakt.
Analyseren. Als physician assistant stel je zelf diagnoses en volg je de situatie van een patiënt en zijn behandeltraject. Je bekijkt of het ziekteverloop en het herstel van je patiënt normaal is en bepaalt in overleg met de arts de (verdere) behandeling. Er wordt daarom een hoge mate van (up-to-date) kennis en analytisch vermogen van je verwacht.
Communiceren. Een flinke dosis mensenkennis is in dit beroep een must. Je bent vaak het aanspreekpunt voor patiënten. Je geeft hen informatie over behandeling of operatie en begeleidt hen wanneer ze bijvoorbeeld worden overgeplaatst naar een andere afdeling.
Luisteren. Om een juiste diagnose te kunnen stellen moet je goed kunnen luisteren. Niet alle mensen zijn goed in het verwoorden van hun klachten, en achter een klacht kan een ander probleem schuilgaan.
Samenwerken. Je werkt doorgaans in een multidisciplinair team samen aan de behandeling van patiënten. Je moet dus goed kunnen samenwerken met collega’s.
Zelfstandig werken. Naast de medische handelingen neem je besluiten over de behandeling van patiënten. Je voert dus zelfstandig (maar wel na overleg) een deel van de taken van de arts uit.

Hoe word je physician assistant?

De hbo-masteropleiding Physician Assistant leidt je op voor het gelijknamige beroep. Deze opleiding duurt tweeënhalf jaar en wordt door verschillende hogescholen aangeboden. Het is een duale opleiding, wat inhoudt dat je tegelijkertijd werk en leert. Tijdens de opleiding werk je als physician assistant in opleiding op een relevante werkplek. Je hebt een contract voor 36 uur per week, maar besteedt vaak meer uren aan je studie; veel studenten blijken in de praktijk ongeveer vijftig uur per week nodig te hebben. Je volgt tien keer een blok van tien onderwijsweken. Onderwerpen die daarbij aan bod komen zijn:

Patiënt met inwendige aandoeningen
Patiënt met chirurgische aandoeningen
Acuut zieke patiënt
Chronisch zieke patiënt
Psychiatrische en neurologische patiënt
Oudere patiënt
Vrouw en kind
Verdieping
Onderzoek in de beroepspraktijk

Je kunt aan deze opleiding beginnen als je een erkende hbo-opleiding in de gezondheidszorg hebt afgerond. Je hebt bijvoorbeeld een diploma:

Ook heb je minimaal twee jaar relevante werkervaring nodig. Hierbij tellen alleen de werkervaringsjaren ná je hbo-opleiding. Ten slotte dien je te beschikken over een opleidingsplaats als physician assistant bij een gezondheidszorginstelling. Heb je een inservice-opleiding Verpleegkunde, Operatieassistent, Anesthesiemedewerker en wil je graag physician assistant worden? Deze diploma's geven niet direct toegang tot de opleiding, maar als je het assessment met goed resultaat aflegt kun je alsnog aan de opleiding beginnen. In het assessment wordt bekeken of je over voldoende kennis, inzicht en vaardigheden op hbo-niveau beschikt en het Engels voldoende beheerst. Gedurende de periode dat je als physician assistant in opleiding werkt, ontvang je een salaris. De hoogte ervan is afhankelijk van je vooropleiding en werkervaring.

Welke beroepen lijken erop?

Er zijn geen beroepen die lijken op dat van physician assistant. Wil je graag in de zorg aan de slag, dan spreken de volgende functies je wellicht ook aan:

Aanbevolen websites

Op de site van de beroepsvereniging van physician assistants, de NAPA, vind je meer informatie over het beroep, antwoorden op meest gestelde vragen en vacatures.
Ook interessant is YouChooz.nl, een website met allerlei wetenswaardigheden over beroepen en opleidingen in de gezondheidszorg, zoals dat van physician assistant. Ook kun je via de site in contact komen met physician assistants (in opleiding).

Auteur: Marieke van Oosterhout