Initiatief

Initiatief nemen betekent: uit eigen beweging, zonder instructie of aansporing van iemand anders, actie ondernemen of actie in gang zetten, in plaats van af te wachten. Als je initiatiefrijk of initiatiefgericht bent dan signaleer je kansen en problemen, doe je voorstellen en draag je oplossingen aan of onderneem je zelf actie. Je bent een zelfstarter en verzamelt uit jezelf relevante informatie en gaat weloverwogen te werk.

Initiatief nemen is een belangrijke soft skill die bevorderlijk is voor een succesvolle carrière.

Het verschil tussen een idee en een initiatief

Het verschil tussen een idee en een initiatief is dat je actief zoekt naar mogelijkheden om je ideeën uit te voeren. Je neemt het voortouw om tot actie over te gaan. Je neemt bijvoorbeeld een kans waar, analyseert het idee en bespreekt het met collega's. Je houdt er rekening mee dat het voorstel weerstand zal ontmoeten. Die gebruik je om samen met je collega's ideeën te ontwikkelen over hoe hindernissen kunnen worden overwonnen. Vervolgens doe je een voorstel aan je leidinggevende of aan het team om gezamenlijk iets op touw te zetten. Het voorstel heeft steun van collega's en is uitvoerbaar. Jij profileert je als initiërend en ondernemend.

Concrete voorbeelden van initiatief nemen

  • In vergaderingen en discussies kom je regelmatig als eerste met een voorstel. Je bent vindingrijk en komt met creatieve oplossingen terwijl anderen nog zitten te piekeren of overleggen.
  • In projecten neem je vaak het voortouw voor gezamenlijke acties. Als iets spaak loopt of stagneert, dan onderneem je wat om het proces weer op gang te brengen of te versnellen. Dit kun je oefenen als je in je opleiding samen moet werken in een groep medestudenten.

"Snelheid wordt vaak verward met inzicht. Als ik eerder ga lopen dan de rest, lijk ik sneller."
- Johan Cruyff

  • Als je een nieuwe functie ambieert dan stuur je een open sollicitatie naar de werkgever van jouw keuze.
  • Je stapt actief op mensen af om kennis te maken, nieuwe contacten te leggen of je netwerk uit te breiden.
  • In een onderhandeling zet je op gepaste momenten de eerste stap en stel je een compromis voor om de onderhandeling vlot te trekken.
  • Je onderneemt regelmatig iets vanuit jezelf. Als je bijvoorbeeld zonder werk zit, dan zoek je actief naar zinnige tijdsbestedingen die je kansen op een betaalde baan vergroten, zoals cursussen, vrijwilligerswerk of een stage.
  • In de omgang met lastige mensen is het niet altijd effectief om op een natuurlijke manier te reageren op hun gedrag. Als iemand je aanvalt dan ben je geneigd je te gaan verdedigen. De truc is om de leiding te nemen: jij kiest je eigen gedrag en dan zal de lastige persoon op een bepaalde manier reageren. De Roos van Leary is een veelgebruikt hulpmiddel hierbij.
  • Jij bent vaak degene die de eerste stappen zet. Je begint liever ergens aan, dan passief af te wachten. Je bent actiegericht en ondernemend. Je zet dingen in gang en stelt verbeteringen voor. Regelmatig volgen anderen je na.
  • Je handelt preventief en je lost problemen en knelpunten in je werk op, voordat ze escaleren naar het niveau van je leidinggevende.
  • Als je denkt dat je een klus beter samen met een bepaalde collega kunt klaren, dan neem jij het samenwerkingsinitiatief. Je benadert de collega en stelt voor samen te werken bij het uitvoeren van de taak.
  • Je vraagt feedback of advies aan je leidinggevende of aan een meer ervaren collega, als je twijfelt over de juiste aanpak van een probleem.
  • In een gesprek kun je bewust een gesloten vraag stellen om een eenvoudig ja/nee antwoord uit te lokken, zodat jij het verdere verloop van het gesprek kunt sturen.
  • Je toont ondernemerschap, signaleert kansen in de markt van je bedrijf en handelt ernaar.
  • Je biedt ongevraagd collegiale hulp aan, als een teamgenoot het druk heeft of met een probleem worstelt.
  • Je stelt innovaties voor om efficiënter of slimmer te werken.
  • Je meldt op een tactvolle manier fouten of onvolkomenheden die je aantreft in het werk van collega's. Je geeft respectvol feedback als je denkt dat een collega iets beter kan doen.

Wanneer heb je te weinig initiatief?

Gedragsindicatoren van onvoldoende initiatiefrijk, initiatiefarm of zelfs initiatiefloos zijn:

  • je bent afwachtend en laat het over aan anderen;
  • je bent berustend en zegt dingen als: 'ik kan er toch niet veel aan doen';
  • je stelt weinig uitdagende doelen voor jezelf;
  • je bent terughoudend tegenover veranderingen, of je verzet je ertegen;
  • je ziet weinig kansen, of denkt dat ze voor anderen zijn;
  • je blijft lang dubben en durft geen besluiten te nemen;

Hoe leer ik meer initiatieven te nemen in mijn werk

Door je initiatiefrijkheid te ontwikkelen, kun je je carrièrekansen vergroten en een waardevollere bijdrage leveren aan je team. Een aantal tips om vaker de eerste stap te zetten:

  • Sta jezelf toe zelf een besluit te nemen en in actie te komen. Wacht niet tot anderen met je meegaan.
  • Maak keuzes en handel ernaar. Denk eraan: je hoeft niet de beste beslissing te nemen, maar een die werkt.
  • Durf je uit te spreken: probeer vaker je mening te geven en ideeën in te brengen.
  • Wees niet bang om fouten te maken. Daarvan kun je leren hoe je in de toekomst betere beslissingen kunt nemen.
  • Wacht niet op inspiratie. Word creatief.
  • Neem verantwoordelijkheid. Steek eens wat vaker je nek uit en neem vrijwillig de leiding over projecten of taken.
  • Houd je aan je beloftes en kom je toezeggingen na. Geen woorden, maar daden.
  • Stel verbeteringen voor in je vriendengroep of op de sportclub. Neem er een actieve rol in.
  • Ga nieuwe uitdagingen aan, probeer nieuwe dingen uit en stap uit je comfortzone. Dit zal je helpen om buiten je gebaande paden te denken en meer initiatief te nemen.
  • Let op kansen die zich voordoen om initiatiefnemend te zijn, zoals lastige problemen of de initiatieffase van een nieuw projecten in je team of afdeling.
  • Oefen met brainstormen, alleen of samen met anderen. Dit is een geweldige manier om nieuwe ideeën te bedenken en initiatief te nemen.
  • Wees niet bang om vragen te stellen. Als je iets niet begrijpt, stel dan vragen. Dit helpt je om meer inzicht en begrip te krijgen en je initiatief te verbeteren.
  • Begin met een nieuwe activiteit in vrijwilligerswerk op de sportclub of in een culturele organisatie. Probeer te bereiken dat anderen je volgen en gaan meehelpen met het organiseren of uitvoeren van jouw plan.
  • Probeer eens een maatschappelijk initiatief te nemen. Start een petitie, zoek medestanders en vraag subsidie aan bij de gemeente voor een verbetering in je buurt.

Initiatief als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie initiatief (of: initiatiefrijk, zelfinitiërend vermogen) staat op menige lijst met algemene competenties.

Gerelateerde competenties

  • Anticiperen: vooruitlopen op een ontwikkeling of gebeurtenis, tijdig voorzien wat je te doen staat en verhoudingen herkennen in de toekomstige situatie.
  • Risico's durven nemen: je durft je nek uit te steken in een groep.
  • Ondernemend: iemand die ondernemend is, wacht niet af tot er opdrachten komen van bovenaf, maar zet zelf zaken in gang.
  • Proactief: vooruitzien, anticiperen, je voorbereiden en initiatief nemen; verantwoordelijkheid nemen voor je eigen houding en gedrag en voor hoe je reageert op prikkels.
  • Innovatief: mensen met innovatief talent zijn in staat vooruit te denken en kansen te zien.
  • Energiek: energieke types ontwikkelen eerder dan anderen nieuwe ideeën en initiatieven.
  • Zelfvertrouwen: je durft voor je eigen mening uit te komen en aan nieuwe dingen te beginnen.

Voorbeelden van beroepen waarbij je vaak initiatief moet tonen

Hoe toon je initiatief aan bij een sollicitatie

Een goed doel vraagt in een personeelsadvertentie om een initiatiefrijke persvoorlichter.  Je vraagt je af wat ze daarmee bedoelen. Een goed doel moet vaak in het nieuws komen, omdat naambekendheid ontzettend belangrijk is. Jij als persvoorlichter zult veel initiatief moeten nemen om het goede doel goed ‘in the picture’ te krijgen.

In je huidige baan als persvoorlichter werk je voor meerdere afdelingen en wethouders. Je had als taak het 450-jarig bestaan van de stad te promoten. Daarvoor heb je verschillende ideeën uitgewerkt en gepresenteerd aan het college van B&W. Dit zet je in je sollicitatiebrief en verwerk je in je cv. Het grote succes van de organisatie van alle feestelijkheden kun je daarna nog toelichten in het sollicitatiegesprek.

Andere voorbeelden van initiatieven

  • Producer: Tijdens het maken van reclamefilms is het belangrijk dat ik meteen actie onderneem als er iets misgaat. Tijd is tenslotte geld. Ik heb een zesde zintuig voor zaken die nodig zijn op een draaidag. Dikwijls komt er iemand in paniek naar me toe, die denkt dat er een groot probleem is. Vaak heb ik de oplossing dan allang voorhanden. Als ik iets voorzie, pak het meteen op. Dat werkt het best.
  • Officemanager: Initiatief is in mijn vak van levensbelang. Als ik afwacht tot mensen naar me toe komen is het vaak al te laat. Ik laat me door iedereen van de afdeling informeren over wat er speelt en wat er voor mijn team van secretaresses voor werk aankomt. Als ik daarop zou moeten wachten, zou ik nooit iets kunnen plannen.
  • Maatschappelijk werker voor jeugd: Ik probeer in mijn werk zoveel als mogelijk de verantwoordelijkheden bij de ouders te laten. Maar ik houd een vinger aan de pols of een probleemsituatie voldoende verbetert op initiatief van de ouders. Als ik vermoed dat de ouders niet zorgvuldig met hun verantwoordelijkheden omgaan, onderneem ik onmiddellijk actie. Daarna kijk ik wel welke regels er zijn. De veiligheid van de kinderen gaat boven alles.

Initiatief tonen in het sollicitatiegesprek

In plaats van te vertellen hoe initiatiefrijk jij bent, kun je ook initiatief tonen in het sollicitatiegesprek zelf. Dat doe je door:

Sollicitatievragen over jouw initiatiefgeneigdheid

Enkele voorbeelden van competentiegerichte vragen die je tijdens het sollicitatiegesprek kunt krijgen over jouw geneigdheid tot het nemen van initiatieven:

  • Welke voorstellen heb jij de laatste tijd gedaan op je werk?

  • Waar hebben die toe geleid?

  • Wat zou je ondernemen als je problemen tegenkomt in je werk?

  • Hoe ben je in je huidige functie terecht gekomen? Hoe kwam je aan je huidige project?

  • Bij welke ontwikkeling op je werk heb jij de eerste aanzet gegeven?
  • Welke vaardigheid heb je vanuit jezelf ontwikkeld?

  • Op welke verandering die je zelf hebt geïnitieerd, ben je het meest trots?

Initiatiefrijk als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan initiatiefrijk net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te initiatiefrijk en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als initiatiefrijk een kernkwaliteit van je is en je bent een echte initiator, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van initiatief nemen?

De een is initiatiefrijk, een ander is initiatiefrijker, jij bent het initiatiefrijkst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té initiatiefrijk zijn? Jazeker.

Wanneer je regelmatig dingen in gang zet die geen algemeen belang van de organisatie dienen, dan ben je voor je omgeving meer een stoorzender en bron van onrust. Een initiatief is niet per definitie een goede zaak: vraag je af of het waarde heeft voor je werkgever. Een goed initiatief kan rekenen op draagvlak en krijg positieve feedback.

Initiatief nemen betekent dat je actie onderneemt en dingen opstart, maar het is belangrijk om te beseffen dat je anderen niet moet domineren of overschaduwen. Als je te dominant bent, dan kunnen mensen in je omgeving het gevoel hebben dat je ze te veel probeert te sturen en beïnvloeden. Het is belangrijk om andermans grenzen te respecteren en voldoende ruimte te laten voor hun eigen inbreng en ideeën.

Soms kan het nemen van initiatief leiden tot impulsief gedrag, zonder dat je voldoende tijd neemt om na te denken over de gevolgen of de juiste aanpak. Het is belangrijk om deze valkuil te vermijden en je te bezinnen voordat je actie onderneemt.

Als je veel initiatieven neemt, kun je een gebrek aan focus krijgen. Je hebt te veel interesses, neemt te veel projecten en taken op je, waardoor je aandacht alle kanten op schiet.

Initiatief nemen gaat gepaard met ambitie en het streven naar hoge doelen, maar dit kan ook leiden tot onrealistische verwachtingen. Aanvaard dat het soms tijd kost om dingen te bereiken.

Initiatief nemen betekent niet dat je altijd alles alleen moet doen. Samenwerking leidt vaak leidt tot betere resultaten en het is belangrijk om anderen te betrekken bij het proces.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat initiatiefrijk doorslaat naar een valkuil zijn:

  • Realistische doelen stellen, keuzes maken, prioriteiten stellen en je tijd beheren, zodat je niet overweldigd wordt door al je interesses en activiteiten.
  • Focussen: je aandacht richten op waar je mee bezig bent en je niet laten afleiden door nieuwe ideeën.
  • Actief luisteren naar de inbreng en perspectieven van anderen.
  • Een evenwicht leren vinden tussen enerzijds proactief zijn en anderzijds geduld hebben en een strategie voeren bij het kiezen van toekomstige activiteiten.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer initiatiefrijk bent, dan kun je je ergeren aan mensen die:

  • Passief of lethargisch zijn en waar niets uit lijkt te komen.
  • Afwachtend en reactief zijn.
  • Besluiteloos zijn, niet tot actie overgaan en dingen op hun beloop laten.
  • Te voorzichtig of risicomijdend zijn.
  • Weinig vernieuwingsgezind zijn en niet open staan voor vernieuwing of verandering.
  • Negatief, afkeurend of pessimistisch reageren op jouw ideeën.
  • Weerstand hebben tegen verandering.

Initiatiefrijk zijn is goed voor je carrière

Regelmatig initiatieven nemen op het werk kan je loopbaan op verschillende manieren vooruit helpen.

Leiderschap ontwikkelen

Je kunt zaken initiëren om het belang van je team te dienen. Als je het voortouw neemt in het groepsbelang en dat wordt door je collega's gerespecteerd en nagevolgd, dan groei jij als initiatiefnemer of initiatiefneemster in de rol van leider. Naarmate je meer leiderschapskwaliteiten en gezag opbouwt heb je meer impact en zal de kans toenemen dat je in aanmerking komt voor promotie naar een hogere leidinggevende functie.

Kernkwaliteiten meer zichtbaar maken

Waarschijnlijk beschik jij over kernkwaliteiten die in je werk niet zo goed tot uitdrukking komen. Doe dan voorstellen aan je leidinggevende om bepaalde nieuwe taken op te pakken, waarbij je die sterke punten kunt gebruiken en in de kijker spelen.

Voorbeeld: je bent vakspecialist maar hebt ook goede communicatieve vaardigheden. Je kunt dan het initiatief nemen om een presentatie te geven aan collega's of om bij te dragen aan de website, blog of nieuwsbrief van het bedrijf. Zo breng je als initiator je goede eigenschappen onder de aandacht.

Wat is de betekenis van initiatief?

Initiatief komt uit het Frans en de letterlijke betekenis is 'de eerste stappen'. Het is afgeleid van het Latijnse woord 'initiare', dat 'aanvangen' of 'beginnen' betekent.

Een goed initiatief nemen kan ook betekenis hebben voor jouw werkplezier. Daarmee kun je de ontwikkelingen vaker in de door jou gewenste richting sturen. Je kunt aan je werksituatie sleutelen met het doel om deze beter aan te laten sluiten op je persoonlijke behoeftes, sterke kanten, interesses en capaciteiten. Je beïnvloedt je werk zodanig dat het beter bij je past en je betrokkenheid, motivatie en tevredenheid toenemen.

Zelfinitiërend vermogen is voor de organisatie van belang om werknemers en teams meer zelfsturend te maken. Een team moet niet wachten op instructies van een manager, maar zelf aan de slag gaan om een probleem op te lossen of een innovatie door te voeren.

Auteurs: Ysolde Bentvelsen en René Pijlman

Je bent hier: Home Functioneren Professionele eigenschappen Initiatief