Veerkracht

Mentale veerkracht is je vermogen om vlot te herstellen van een mislukking, tegenslag, teleurstelling of stress. Je bent in staat om in moeilijke tijden positief, toekomstgericht en sterk te blijven, oftewel: ‘terug te veren’. Net zoals een fysieke springveer na te zijn ingedrukt zijn oorspronkelijke vorm weer aanneemt en een boom die buigt onder een storm weer terugbuigt, zo kun jij nadat je uit balans bent geraakt weer terugveren naar je gewone zelf in de situatie dat je weer goed in je vel zit.

Veerkrachtigheid is een waardevolle soft skill, want het helpt je om proactief te zijn in veranderende omstandigheden en om succesvol de regie in jouw werk en loopbaan te houden.

Een synoniem van veerkracht is resiliëntie.

Wat kenmerkt veerkrachtige mensen?

Je krijgt (plotseling) je ontslag, je baas geeft je tijdens een vergadering onverwacht felle kritiek of een belangrijke klant deelt je mee dat hij overstapt naar een concurrent van je. Op je werk word je iedere dag geconfronteerd met allerlei problemen met negatieve gevolgen, uitdagingen en werkdruk. Mensen reageren verschillend wanneer hen zoiets overkomt. Sommige mensen ervaren dergelijke moeilijke situaties als een bedreiging en zijn meteen uit het veld geslagen. Gevoelens van machteloosheid en stress nemen de overhand, omdat ze het idee hebben dat weinig aan de situatie kunnen doen. Ze vertonen ineffectief gedrag, zoals:

• ze zijn lijdzaam en berusten in hun lot;
  
• ze blijven stil staan, komen niet in actie om te herstellen;
  
• ze zijn passief en hebben weinig energie en blijven in hun situatie hangen;
  
• ze voelen zich bedroefd of zelfs depressief;
  
• ze klagen, mopperen en zeuren;
• ze zijn de weg kwijt en verward;
• ze komen niet verder en jakkeren door zonder aandacht voor hun emoties.
  

Veerkrachtige mensen hebben een beter herstelvermogen. Ze laten ander - effectiever - gedrag zien wanneer zij te maken hebben met tegenslag of verandering. Ze:

• accepteren de omstandigheden waarop ze geen vat hebben;
• bedenken oplossingen voor datgene wat ze wél kunnen beïnvloeden;
• halen kracht uit zichzelf en uit hun omgeving;
• ze pakken hun problemen energiek aan;
  
• trekken lessen uit het gebeuren en nemen dit mee in hun oplossing voor de situatie.
  

Dat wil niet zeggen dat veerkrachtige mensen nooit gevoelens van wanhoop of teleurstelling kennen. Zij hebben deze emoties net zo goed, maar ze weten dat deze gevoelens deel uitmaken van een verwerkingsproces en tijdelijk zijn. Ze herwinnen hun vitaliteit en tonen emotionele veerkracht. Ze blijven positief, sterk en toekomstgericht.

Welke competenties hangen samen met veerkracht?

• Doorzettingsvermogen: je houdt krachtig vast aan een bepaald idee of actie. Je overwint hindernissen en stopt pas als je je doel hebt bereikt (tenzij dit redelijkerwijs niet haalbaar is).
  
• Flexibiliteit: je bent buigzaam en past je houding en opvattingen vrijwillig aan als de omstandigheden veranderen. Je kiest een andere aanpak als de situatie daarom vraagt, maar je houdt vast aan je doel.
  
• Stressbestendigheid: je blijft effectief onder de geestelijke druk die je werk met zich meebrengt.
  
• Creativiteit: je bedenkt originele ideeën, oplossingen en methoden voor je werksituatie als je met problemen geconfronteerd wordt.
  
• Verantwoordelijk: je voelt je gehouden je taken of plichten in de organisatie naar behoren uit te voeren. Je bent aansprakelijk op de kwaliteit van je werk en voelt je verbonden met de doelen van je werkgever.
  
• Optimisme en humor: je ziet de leuke of absurde kant van een problematische situatie in, waarmee je bijdraagt aan een positieve en ontspannen werksfeer.
  
• Zelfkennis: je weet waar je sterke en zwakke punten liggen.

Beroepen waarbij veerkracht een belangrijke vaardigheid is

Geen enkele functie is vrij van stress of vervelende gebeurtenissen. Om optimaal te kunnen presteren is mentale veerkracht daarom voor vrijwel elk beroep in meer of mindere mate belangrijk. Sommige beroepen zijn echter dermate mentaal belastend dat een goede veerkracht onmisbaar is. Denk aan beroepen als:

• militair
• politieagent
• verpleegkundige
• acteur
  

Karel en Anna werken allebei als verkoopleider bij een grote retailorganisatie. Het gaat al tijden niet goed met de winkelketen en er moet gereorganiseerd worden. Tijdens een personeelsbijeenkomst horen Karel en Anna dat hun baan komt te vervallen. Karel zit sinds de mededeling diep in de put. Hij is boos, teleurgesteld en heeft nergens meer zin in. Hij voelt zich krachteloos en verward.

Ook bij Anna is het nieuws van haar ontslag hard aangekomen, maar na een paar slechte dagen richt ze zich weer op de toekomst. Ze ziet in haar ontslag de mogelijkheid om een lang gekoesterde wens in vervulling te laten gaan: een eigen bed & breakfast op het Franse platteland.

Veerkrachtiger worden

Het is goed om je te realiseren dat een gebeurtenis op zichzelf niet goed of fout is. Een situatie wordt moeilijk als jij deze als ‘zeer bedreigend’ labelt en daarnaast je eigen mogelijkheden om de tegenslag de baas te worden gering acht. Omdat je een fout maakt tijdens een presentatie ben je niet meteen een mislukkeling en je baas zal je niet meteen ontslaan omdat een klant naar de concurrent overstapt. Veerkracht is niet iets ongewoons. Iedereen heeft veerkracht in zich. Het verbeteren van je mentaal welbevinden begint ermee dat je zelfkennis hebt. Als je jezelf kent, weet je wat je kwaliteiten en valkuilen zijn, tegen welke problemen je aanloopt en op welke momenten je het even niet meer weet. Als je inzicht hebt in je sterke punten en zwakke kanten, kun je toekomstige tegenvallers zelfbewuster en beter het hoofd bieden. Hoe kun je je persoonlijke veerkracht verbeteren?

• Evalueer eerdere ervaringen met kritieke gebeurtenissen. Hoeveel mislukkingen, tegenslagen of andere moeilijkheden heb je al goed doorstaan? Denk eens terug aan een lastige situatie die je tot een goed einde hebt gebracht. Hoe heb je dit gedaan?  Welke stimulerende denkwijzen en vaardigheden heb je toegepast? Wie gaven je steun? Hoe kunnen deze ervaringen je helpen bij het overwinnen van komende crises?
• Word je bewust van wat (constante) verandering, onduidelijkheid, weerstand en/of onzekerheid met je doet. Wat gebeurt er in jouw hoofd als je geconfronteerd wordt met een lastige en vervelende situatie? Welke niet-helpende gedachten heb je dan? Welk ineffectief gedrag vertoon je? Als je weet wat je dan precies denkt en doet, kun je dit gedrag in een volgende situatie herkennen en er beter mee omgaan.
• Zorg voor een sterk sociaal vangnet. Goede emotionele ondersteuning vanuit zowel je zakelijke kring (collega's, netwerk) als je persoonlijke kring (vrienden en familie) helpt je om crises te overwinnen. Behulpzame sociale steun geeft je een buffer tegen stressvolle gebeurtenissen. Hoe staat het met jouw sociaal leven? Bij wie kun jij terecht als je een luisterend oor of een klankbord nodig hebt? Wees assertief en vraag om de hulp die je nodig hebt.
  
• Weet wat jouw leven of werk zin geeft. Daarmee sta je sterker en is het makkelijker om vol te houden wanneer het even tegenzit.
• Doe maatschappelijk vrijwilligerswerk. Uit onderzoek blijkt dat het gevoel van welzijn duurzaam toeneemt. Mensen die vrijwilligerswerk doen, voelen zich minder neerslachtig en tevredener.
• Kom of blijf in beweging. Matig intensieve fysieke inspanning (wandelen, fietsen) kan je stemming verbeteren.
  

Je veerkracht verbeteren heeft tijd nodig. Het is een proces dat gekenmerkt wordt door vallen en weer opstaan; onderuit gaat, ervan leren en doorzetten. Soms is het verstandig om je in dit proces te laten coachen. Dit kan je leidinggevende of de personeelsadviseur zijn, maar ook een externe coach is mogelijk. Zij kunnen je niet alleen een spiegel voorhouden, maar fungeren ook als klankbord en ondersteunen je wanneer je het moeilijk hebt.

‘Het leven loopt niet altijd zoals je wilt dat het loopt. Het leven is wat het is. Het verschil zit hem in de manier waarop je ermee omgaat.'

Virginia Satir, Amerikaanse psychologe

Affirmaties voor veerkracht

Train regelmatig affirmaties om je veerkracht positief te beïnvloeden. Voorbeelden:

• Ik vertrouw op mijn eigen kunnen
• Ik kan lastige uitdagingen aan
• Ik kom hier sterker uit, ook al ben ik nu teleurgesteld
• Ik werk aan een nieuwe toekomst

Teamveerkracht

Meestal werk je niet alleen en maak je onderdeel uit van een team. Omdat je als collega’s elkaar voortdurend beïnvloedt, is de houding van elk individueel teamlid bepalend voor de veerkracht en daarmee het succes van een team.

Leden van veerkrachtige teams:

• zoeken elkaar op en vragen zo nodig hulp of advies
  
• moedigen elkaar aan
• geven elkaar complimenten
  
• staan elkaar bij
• waarderen wat goed gaat 
• zoeken naar oplossingen voor een probleem
  

Je hoeft geen manager te zijn om de veerkracht van je team te bevorderen. Ook als collega speel je hierin een belangrijke rol. De echte veerkracht van een team schuilt namelijk in de positieve interacties tussen alle leden. In de prettige manier waarop ze met elkaar omgaan en samenwerken. Positieve verbindingen versterken namelijk het enthousiasme, de creativiteit en de moed om gezamenlijk naar oplossingen te zoeken voor de uitdagingen die zich dagelijks op de werkvloer voordoen. Door goed te kijken naar wat er speelt, echt aanwezig te zijn en contact te zoeken met al je directe collega’s kun je het beste in anderen naar boven halen. Dat wil niet zeggen dat je geen aandacht moet schenken aan zwakke punten en fouten. Zeker wel, maar de nadruk ligt hierbij niet op het hoe, wat, waarom en wie, maar op het vinden van een mogelijke oplossing van het probleem om herhaling in de toekomst te kunnen voorkomen. Een dergelijk prettig werkklimaat vergroot ieders mentale veerkracht.

Aanbevolen video's

• Wat is veerkracht? - Video van prof. dr. Elke Van Hoof, klinisch psycholoog
• Hoe versterk je je veerkracht? - Een gesprek van ruim 36 minuten met organisatiepsycholoog dr. Richta IJntema. Zij geeft als wetenschappelijke definitie van psychologische veerkracht: het proces van je aanpassen (adaptatie) aan een stressor (stressvolle situatie).
  

Aanbevolen websites

• In 5 stappen naar veerkracht - Psychologie Magazine
  Veerkracht helpt je niet alleen door tegenslagen heen; de wetenschap dat je wel tegen een stootje kunt, zorgt voor een basisgeluksgevoel, aldus de Amerikaanse psycholoog Rick Hanson. En het mooie: je kunt veerkracht zelf een blijvende plek in je hersenen geven.
  
• 8 manieren om veerkracht te trainen - door Pauline de Wilde
  
• 3 tips voor meer veerkracht - door Jelle Hermus op SoChicken