Je voert je werk goed uit, zonder ondersteuning of toezicht van anderen. Je hebt geen supervisie of begeleiding nodig en je kunt goed alleen werken. Je bent in staat zelf nieuwe taken op te pakken en je kunt problemen zelf oplossen. Je werkt efficiënt, je besteedt je tijd nuttig en je zoekt zinvol werk als je tijd over hebt. Je bent altijd bezig. Je handelt lopende zaken af terwijl je een andere taak onder handen hebt.

Een zelfstandig medewerker loopt niet met elk probleempje naar zijn leidinggevende, maar probeert zelf dingen op te lossen. Hij neemt werk uit handen van zijn baas, in plaats van andersom. Hij is bovendien oplossingsgericht: hij focust niet op problemen, maar op oplossingen.

Het toppunt van zelfstandigheid is autonomie: je werkt op professioneel niveau, je bepaalt zelf de doelstellingen, je optimaliseert het resultaat en je helpt anderen als dat op prijs wordt gesteld. Je durft ideeën voor verandering of verbetering in te brengen, en af te wijken van de geldende richtlijnen en procedures als dat nodig is.

Zelfstandig werken is een belangrijke soft skill voor een ambitieuze professional.

Werk jij zelfstandig?

Onderzoek in hoeverre het volgende op jou van toepassing is:

• Ik weet meestal wat mij te doen staat.
• Ik vraag niet vaak om hulp.
• Ik heb mijn zaakjes voor elkaar.
• Als ik iets moet doen dat nieuw voor mij is, dan ga ik dat leren.
  
• Dat kunnen ze aan mij overlaten.
• Collega's kunnen op mij vertrouwen.
  
• Ik wacht niet af wat anderen doen en neem zelf initiatief. 
• Als ik een obstakel tegenkom dan ben ik daadkrachtig: ik neem een beslissing of onderneem actie.
• Ik stel zelf mijn doelen en normen.
• Lastige situaties pak ik gewoon aan.

Leidinggeven aan een zelfstandig medewerker

Bij een zelfstandig functionerende medewerker is delegerend leiderschap een uitstekende stijl van leidinggeven. Je hebt er als leidinggevende veel vertrouwen in dat hij de delegatietaak goed zal uitvoeren, met weinig ondersteuning of toezicht van jou. Deze medewerker heeft vaak al bewezen dat hij verantwoordelijk en competent is in zijn werkzaamheden.

Zelfstandig kunnen werken is een belangrijke motivatiefactor. Leidinggevenden doen er daarom goed aan de zelfstandigheid van hun medewerkers te bevorderen.

Zelfstandig werken als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie zelfstandig werken (of: zelfstandigheid) staat op menige lijst met algemene competenties.

Gerelateerde competenties

• Autonomie (of onafhankelijkheid): autonome professionals gaan graag hun eigen gang. Ze houden ervan zelf beslissingen te nemen en ze vertrouwen daarbij op hun eigen oordeel, deskundigheid en vaardigheden. Het liefst hebben ze zelfbeschikking en zeggenschap om hun werk naar eigen inzicht in te richten.
• Verantwoordelijk: je voelt je gehouden om je taken of plichten naar behoren uit te voeren. Je bent aanspreekbaar op de kwaliteit van je werk en voelt je verbonden met de doelen van je werkgever.
  
• Zelfdiscipline (of zelfcontrole) betekent dat je aan jezelf regels kunt opleggen en je daaraan kunt houden. Iemand met goede zelfdiscipline kan zichzelf aanzetten iets te gaan doen, ook als hij er op dat moment geen zin in heeft.
• Betrouwbaar zijn wil zeggen dat je je werk bekwaam doet en voldoet aan alle verwachtingen die mensen in je professionele omgeving in redelijkheid van je mogen hebben. Je bent vakbekwaam, capabel en consistent. Collega's, klanten en je leidinggevende vertrouwen je en kunnen op je rekenen.
  
• Wilskracht is het vermogen om je aandacht, emoties en verlangens te beheersen.
• Loyaliteit: als je loyaal bent aan je bedrijf of organisatie, stem je je eigen gedrag af op de doelstellingen, prioriteiten en doelen daarvan. Je bent toegewijd en trouw aan je werkgever en stelt zijn belang in je werk boven je eigen belang.
  

Beroepen waarin zelfstandigheid van belang is

Van een financieel controller wordt meestal verwacht dat hij zijn werk zelfstandig doet en dat hij als gelijkwaardig tegenspeler van managers in de organisatie kan optreden. Ook bij onderstaande beroepen wordt een hoge mate van zelfstandigheid vereist:

• Bedrijfsleider
• Consultant
• Controller
• Manager
• Mediathecaris
• Regisseur
• Vertaler

Zelfstandigheid als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan zelfstandigheid net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je werkt dan te zelfstandig en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als zelfstandigheid een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van zelfstandigheid?

De een is zelfstandig, een ander is zelfstandiger, jij bent het zelfstandigst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té zelfstandig zijn? Jazeker. Als je overmatige zelfstandig bent dan kan dat doorslaan naar:

• Isolement: je vermijdt sociale interactie met teamgenoten en collega's, wat een negatieve invloed kan hebben op je geestelijke gezondheid en productiviteit.
• Gebrek aan verantwoordelijkheid: je kiest je eigen bezigheden en verwaarloost doelen, taken en deadlines van je manager of team.
• Weerstand tegen feedback: je vraagt niet om feedback en hebt weinig belangstelling als anderen je feedback geven. Je hebt daardoor moeite om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen en door te groeien.
• Beperkt perspectief: je wordt weinig blootgesteld aan verschillende ideeën en zienswijzen, waardoor je een beperkt gezichtspunt hebt en weinig creatief bent.
• Moeite met delegeren: je bent gewend zoveel mogelijk zelf te doen en vertrouwt een taak niet graag aan iemand anders toe.
• Weinig geneigd tot samenwerken: je bent te solistisch bezig, ziet jouw werk als jouw territorium en zoekt weinig samenwerking met collega's.
  

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat zelfstandigheid doorslaat naar een valkuil zijn:

• Samenwerken in een team: een groep medewerkers of studenten werkt samen als een team als ze in goede harmonie werken aan gezamenlijke taken en doelen.
• Feedback vragen en feedback ontvangen: vraag regelmatig aan collega's of je manager wat zij vinden van jouw houding en gedrag.
• Delegeren: een taak met de benodigde middelen en bevoegdheden toevertrouwen aan een collega of medewerker.
• Collegiaal: je helpt en ondersteunt collega’s en houdt rekening met hun behoeften en belangen. Je vraagt steun of medewerking als jij daar behoefte aan hebt.
  

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer zelfstandig werkt, dan kun je je ergeren aan:

• Passieve en afhankelijke mensen, die veel op anderen vertrouwen en afwachten wat er gaat gebeuren.
• Bazige en dominante types, die voortdurend bevelen geven en proberen te dicteren hoe jij je werk moet doen.
• Onbetrouwbaarheid en onverantwoordelijk gedrag: mensen die afspraken of toezeggingen niet nakomen, deadlines niet halen, taken vergeten.
  

Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je zelfstandig bent?

Je solliciteert op de functie van vertaler Engels-Nederlands bij een Europese overheidsinstelling. De ideale kandidaat voor deze functie kan goed zelfstandig werken, zo staat in de advertentie.

Tijdens je hbo-opleiding voor vertaler werd een grote aanspraak gemaakt op je zelfstandigheid. Dat ging jou goed af. Zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid waren voor jou de drijfveren om na je studie je eigen vertaalbureau op te starten. Hiermee toon je aan dat je over de capaciteiten beschikt om zelfstandig te werken.

Dit vermeld je kort in je sollicitatiebrief en leg je eventueel uit in je sollicitatiegesprek aan de hand van een voorbeeld volgens de STAR-methode.

Nog enkele voorbeelden

• Maatschappelijk werker: Ik ben goed in staat zelfstandig cliënten te analyseren, begeleiden en ondersteunen. Ik kan ook goed inspelen op onverwachte gebeurtenissen en weet dan direct en adequaat te handelen.

• Verkoper: Als een klant met een klacht bij me komt, dan probeer ik eerst zelf een oplossing te vinden voor het probleem. Lukt me dit niet, dan pas haal ik er de bedrijfsleider bij.

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over zelfstandigheid tijdens het sollicitatiegesprek:

• Doe je wel eens werk waarin het niet precies duidelijk is wat er moet gebeuren? Hoe pak je dat aan?
• Geef een voorbeeld van een situatie waarin je het voortouw hebt genomen, zonder daarvoor eerst uitgebreid goedkeuring te vragen. Wat was de reactie van je leidinggevende hierop?