Integriteit

Met integriteit - of integer handelen - wordt bedoeld dat je je functie adequaat, zorgvuldig en onberispelijk uitoefent, met inachtneming van je verantwoordelijkheden en de geldende regels (waaronder bij de overheid: de ambtseed of gelofte). Als regels ontbreken of onhelder zijn, dan oordeel je en handel je consciëntieus op moreel verantwoorde wijze, op basis van je eigen kernwaarden en principes, en algemeen aanvaarde sociale en ethische normen. Je bent verantwoordelijk voor je eigen handelen, je bent aanspreekbaar op je gedrag, en je spreekt anderen hierop aan.

Integriteit wordt soms beperkt uitgelegd als de afwezigheid van fraude en corruptie. Soms wordt integriteit erg breed uitgelegd en vallen er ook waarden onder als eerlijkheid en betrouwbaarheid, collegialiteit, klantgerichtheid, objectiviteit, fatsoenlijkheid, effectiviteit en efficiëntie.

"Goede mensen hebben geen wetten nodig om verantwoordelijk te handelen, terwijl slechte mensen de wetten weten te omzeilen."

- Plato (427-347 v. Chr.)

Wat betekent integriteit concreet?

  • Je voorkomt belangenverstrengeling en je maakt je eigen positie en belangen duidelijk in (potentiële) conflictsituaties. Bijvoorbeeld: wanneer je wordt gevraagd te adviseren over de offerte van een bedrijf, dan maak je kenbaar dat je relaties hebt bij dat bedrijf.
  • Je gaat zorgvuldig om met persoonlijke of gevoelige informatie. Bijvoorbeeld: wanneer je iemands cv hebt ontvangen in het kader van een sollicitatie, dan vernietig je dat na afloop van de sollicitatieprocedure.
  • Je bent betrouwbaar en komt gedane toezeggingen, beloftes en gemaakte afspraken na.
  • Je houdt je aan de verplichtingen die bij je functie horen.
  • Je informeert anderen vanuit jouw positie en deskundigheid over eventuele risico’s die zij lopen. Dit geldt natuurlijk in het bijzonder in beroepen waarbij sprake is van veiligheidsrisico's of gezondheidsrisico's.
  • Je geeft aan wanneer er iets van je gevraagd of verwacht wordt dat naar jouw oordeel niet toelaatbaar zou zijn.
  • Bij een conflict kies je niet automatisch de kant van de sterkere partij, maar probeer je het geheel te overzien en handel je daarnaar.
  • Als je een fout hebt gemaakt, dan meld je dit en neem je op eigen initiatief actie om de schade te beperken.
  • Je bent loyaal aan de organisatie waarvoor je werkt en je dient de belangen van je functie.
  • Je blijft correct handelen, ook wanneer dit voor jou bepaalde nadelen, spanningen of conflicten met zich meebrengt.
  • Als je ongerechtigheden tegenkomt in je werk, dan onderzoek je die of meld je die bij de leiding.

Voorbeelden van niet-integer handelen

Enkele voorbeelden van integriteitsschendingen zijn:
  • misbruik maken van bevoegdheden, voorkennis of persoonlijke informatie
  • je oneigenlijk laten beïnvloeden
  • nevenactiviteiten verrichten die niet verenigbaar zijn met je functie
  • fraude en corruptie
  • sjoemelen met de regels en iets doen of toelaten waarvan je weet dat het eigenlijk niet geoorloofd is
  • je laten omkopen
  • roddel en achterklap, zwartmakerij: kantoorpolitiek waar vrijwel iedereen mee te maken heeft
  • een oogje dichtknijpen als er iets onoorbaars gebeurt

Wat te doen in een nieuwe functie?

Om integer te kunnen handelen, moet je je bewust zijn van de geldende regels en richtlijnen van de organisatie, je beroepscode en dergelijke. Oriënteer je daarop en doe er navraag naar.

Ga voor jezelf na welke waarden en normen je hanteert bij je beroepsuitoefening. Handel er consequent naar.

Wees je bewust van het vertrouwen dat mensen in je stellen. Dat gaat vaak verder dan de officiële regels.

Integriteit als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie integriteit (of: integer handelen) staat op vrijwel elke lijst met algemene competenties.

De Rijksoverheid geeft in zijn Competentiegids als gedragskenmerken van de competentie Integriteit:

  • Is op de hoogte van de normen en waarden die binnen de organisatie gelden.
  • Houdt zich aan de normen, waarden en huisregels van de organisatie.
  • Voorkomt belangenverstrengeling.
  • Behandelt anderen met respect.
  • Gedraagt zich volgens de normen en gedragscodes die voor de functie gelden.
  • Stelt zo nodig het naleven van normen, waarden en omgangsvormen aan de orde.
  • Blijft bij verleiding en druk integer handelen.
  • Gaat zorgvuldig om met vertrouwelijke informatie.

Relaties met andere competenties

Je moet een weloverwogen oordeel vormen over een situatie, om te bepalen hoe te handelen.

Voor integer handelen is soms durf nodig. Bijvoorbeeld om druk van de omgeving te weerstaan of voor het aanspreken van mensen op hun gedrag.

Beroepen waar je deze competentie nodig hebt

Zakelijke integriteit is van belang bij beroepen waarin je fungeert als vertrouwenspersoon of met vertrouwelijke informatie om moet gaan:

Integer als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan integriteit net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te integer en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als 'integer zijn' een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van integer zijn?

De een is integer, een ander is integerder, jij bent het integerst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té integer zijn? Jazeker. Overmatige integriteit kan doorslaan naar:

  • Rigide, star en onbuigzaam gedrag, omdat je principes en regels boven alles stelt ("regels zijn regels").
  • Zelfingenomenheid: als je te veel gericht bent op je eigen morele principes en waarden, dan sta je niet meer open voor andere perspectieven en overtuigingen. Je minacht de behoeften en meningen van anderen, wat de samenwerking kan schaden.
  • Een kritische en veroordelende houding ten opzichte van mensen die niet voldoen aan jouw hoge morele normen.
  • Arrogantie en superioriteit, omdat je je eigen morele kompas hoger waardeert dan dat van anderen.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat integriteit doorslaat naar een valkuil zijn:

  • Aanpassingsvermogen: je blijft efficiënt werken onder wisselende omstandigheden door je steeds aan te passen aan de omgeving, taken, verantwoordelijkheden, en/of mensen.
  • Omgaan met diversiteit op de werkvloer: je kunt goed omgaan met verschillende collega's, met andere overtuigingen.
  • Open minded (ruimdenkend): je staat open voor verschillende ideeën, ervaringen, zienswijzen, theorieën en leefstijlen.
  • Tolerantie: je laat anderen toe zich te gedragen, te uiten en te leven zoals zij dat willen, zonder enige inmenging.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer integer bent, dan kun je je ergeren aan iemand die:

  • Oneerlijk of onoprecht is, liegt en bedriegt of manipulatief is.
  • Geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn gedrag en de schuld voor tekortkomingen afschuift op anderen.
  • Onbetrouwbaar is, afspraken, beloftes en toezeggingen niet nakomt.
  • Respectloos gedrag vertoont, zoals onbeleefdheid, kleineren of discriminerende uitingen.
  • Zich onethisch gedraagt, bijvoorbeeld door te spieken of plagiaat te plegen.
  • Niet transparant is, geheimzinnig doet, informatie achterhoudt of ontwijkend is in zijn communicatie.
  • Weinig empathie en medeleven toont, of egoïstisch of ongevoelig is.

Integriteit bij de overheid

In veel overheidsorganisaties nemen ambtenaren beslissingen die de belangen van burgers en bedrijven raken, of ze oefenen daarop invloed uit. Denk bijvoorbeeld aan het verstrekken van vergunningen, aanbesteding en inkoop, en toezicht en handhaving. Bij de overheid is daarom veel aandacht voor de integriteit van bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren.

De overheid stelt informatie voor het ontwikkelen van het integriteitsbeleid van een overheidsorganisatie beschikbaar, zoals relevante regelgeving, handreikingen en modellen en jurisprudentie. Behalve voor professionals bij de overheid is dit ook voor andere belangstellenden interessant.

Voorbeelden van integriteitsrichtlijnen

De Nederlandse politie heeft een integriteitsstatuut, dat het begrip integriteit bij de politie concrete betekenis geeft. Hieronder vind je enkele integriteitsregels uit dat statuut. Politiemensen:

  • zijn loyaal aan de Nederlandse grondwet
  • leven naar artikel 1 van de grondwet
  • stellen het publiek belang, boven eigen belang
  • rapporteren juist en correct
  • houden zich aan afspraken
  • staan mensen fatsoenlijk te woord
  • nemen klachten serieus
  • regelen in functie geen kortingen op goederen of diensten
  • mijden risicovolle contacten ook in de privésfeer
  • melden alle betaalde en onbetaalde nevenactiviteiten bij de leiding
  • gebruiken geweld op gepaste en proportionele wijze
  • bewaren geheimen
  • misbruiken informatie niet
  • gebruiken alleen opsporingsmethoden die zijn toegestaan.

Een ambtenaar van de burgerlijke stand moet bij zijn benoeming voor de rechtbank de volgende eed of belofte afleggen:

"Ik zweer (beloof) dat ik de betrekking van ambtenaar van de burgerlijke stand met eerlijkheid en nauwkeurigheid zal vervullen en dat ik de wettelijke voorschriften, de burgerlijke stand betreffende, met de meeste nauwgezetheid zal opvolgen; dat ik voorts, tot het verkrijgen van mijn aanstelling, middellijk noch onmiddellijk, onder enige naam of voorwendsel, aan iemand iets heb gegeven of beloofd, en dat ik, om iets in deze betrekking te doen of te laten, van niemand enige beloften of geschenken zal aannemen, middellijk of onmiddellijk." (Artikel 16 van het Burgerlijk Wetboek Boek 1).

Hoe toon je aan dat je integer bent bij een sollicitatie?

Een voorbeeld: Je solliciteert op een functie als P&O-adviseur bij een groot reclamebureau. In de personeelsadvertentie wordt onder andere om een integere houding gevraagd. Je probeert je voor te stellen wat ze daarmee bedoelen.

Als P&O-adviseur beschik je vaak over veel persoonlijke en andere vertrouwelijke informatie van medewerkers, denk aan salarisgegevens en informatie over de persoonlijke levenssfeer. Je gaat zorgvuldig met deze informatie om.

Je hebt hier wel ervaring mee in je huidige baan als junior P&O’er bij een landelijke omroep. Niet alleen heb je te maken met de vertrouwelijke informatie van de ‘gewone’ medewerkers, deze omroep heeft ook een aantal bekende Nederlanders in dienst. Het ontslag van één van hen wordt al wekenlang breed uitgemeten in de media. Vrienden van je proberen je wel eens uit te horen, evenals je ex-studiegenoten, maar je maakt hen duidelijk dat het onderwerp voor jou niet bespreekbaar is.

Dit verwerk je in je sollicitatiebrief en je zorgt ervoor dat je tijdens je sollicitatiegesprek een aantal voorbeelden volgens de STAR-methode paraat hebt.

Andere voorbeelden

  • Accountant: ik heb een vertrouwensrelatie met mijn klant en handel daar ook naar. In het verleden is mij door een klant wel eens gevraagd een oogje dicht te knijpen en stelde me -als ik dat deed- een mooi reisje in het vooruitzicht. Ik heb hem op een vriendelijke, maar duidelijk wijze kenbaar gemaakt dat ik niet van zulke praktijken ben gediend.
  • Adviseur: als beleggingsadviseur moet ik ervoor zorgen dat mijn belangen niet verstrengeld raken met de bedrijven waarover ik koop- of verkoopadviezen geef. Daarom ga ik geen vriendschappelijke relaties met mijn klanten aan. Ik ben hier heel strikt in.
  • Beleidsmedewerker bij de overheid: Een van mijn opdrachten was het schrijven van een adviesrapport over het bevorderen van een integere cultuur in onze organisatie. Ik heb me in dit thema verdiept, een aantal collega's overtuigd van het belang van integriteit en met hen een verandertraject in gang gezet. Een concrete verbetering was de invoering van het vierogenprincipe bij financiële beslissingen.

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over integriteit tijdens het sollicitatiegesprek:

  • Heb je in je werk wel eens je principes moeten loslaten? Waarom gebeurde dat? Waar ligt voor jou de grens?
  • Is het de afgelopen tijd voorgekomen dat je een afspraak niet na kon komen? Hoe heb je toen gehandeld? Hoe reageerde degene met wie je de afspraak had?

Aanbevolen websites

  • Persoonlijke integriteit als leefwijze, door Hein Pragt. Het woord integriteit is afgeleid van het Latijnse 'integritas' dat heelheid, intact zijn, eerlijkheid, maar ook fatsoen betekent. Integere mensen doen wat ze zeggen en zeggen wat ze doen, ze handelen in overeenstemming met hun principes ook als er druk wordt uitgeoefend om daarvan af te wijken, afspraken niet na te komen of niet loyaal te zijn. Persoonlijke eigenschappen die bijdragen aan iemands betrouwbaarheid zijn bijvoorbeeld eerlijkheid, openheid, oprechtheid, loyaliteit, toewijding en harmonie.
  • Heb jij zo'n sterk gevoel voor integriteit dat zelfs een leugentje om bestwil ongemakkelijk voelt? Of ga jij liever creatief om met de waarheid om je doel te bereiken? Dat doet toch iedereen? Wie is er nu volledig en altijd eerlijk en oprecht? Jij? Doe de integriteitstest.
  • Gedragscode integriteit Rijk - Een modelgedragscode voor integriteitsbeleid bij overheden.

Bronnen

  • Competentietaal Rijk, directie Ambtenaar en Organisatie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Auteur: René Pijlman

Je bent hier: Home Functioneren Professionele eigenschappen Integriteit