Wilskracht

Wilskracht is het vermogen om je aandacht en emoties te beheersen en om verlangens te weerstaan. Veel mensen associëren het met weerstand bieden aan hunkeringen en verleidingen als koekjes of een wijntje, maar wilskracht is ook het vermogen om vastberaden te doen wat je moet doen om je doel te bereiken, zelfs als je daar geen zin in hebt. Je kunt je er met de kracht van je wil toe zetten om aan een vervelende klus te beginnen, aan de slag te gaan en door te zetten. Ofwel: wilskracht is het vermogen om dat wat je wilt daadwerkelijk uit te voeren.

Het gaat dus om standvastig ‘nee’ kunnen zeggen wanneer dat eigenlijk het beste is, en volhardend ‘ja’ wanneer je ‘ja’ zou moeten zeggen. Heb je wilskracht, dan kun je je gedrag plaatsen in een ruimer tijdsbestek en voorkom je dat je toegeeft aan verleidingen of zaken uitstelt die je eigenlijk zou moeten doen. Het blijft niet bij goede voornemens en mooie intenties; je beheerst daadwerkelijk je eigen gedrag. Nog meer dan intelligentie is wilskracht een belangrijke soft skill voor succes op het werk. Kun je wilskracht vergroten en zo ja, hoe dan?

Verleiding en beloning
Eind jaren zestig van de vorige eeuw deed de Amerikaanse onderzoeker Walter Mischel onderzoek naar zelfbeheersing. Zijn proefpersonen waren peuters die een voor een aan een tafel werden gezet waarop een koekje of een marshmallow lag. De kinderen kregen de keuze of de lekkernij direct opeten of pas na een kwartier. Wachtten ze een kwartier, dan zouden ze twee koekjes of marshmallows krijgen, in plaats van één. Enkele peuters hielden het nog geen minuut vol, anderen probeerden zichzelf op allerlei manieren van de lekkernij af te leiden. Ze keken bijvoorbeeld de andere kant op, friemelden aan hun haar, zongen liedjes of gingen simpelweg op hun handen zitten.  Deze test bleek later binnen de psychologie van richtinggevende invloed te zijn. Wat was nu het geval? De drie dochters van Mischel zaten bij veel van de geteste kinderen op school en ’s avonds tijdens het eten vertelden zij allerlei verhalen over klasgenoten. Mischel besloot zijn vroegere proefpersonen opnieuw te onderzoeken en wat bleek: de peuters die destijds in staat waren geweest hun verlangen te weerstaan, bleken beter te presteren op school en werk, waren geliefder en kampten minder met overgewicht.

Conflict tussen twee strijdige doelen

Wilskracht komt om de hoek kijken als er sprake is van een conflict tussen twee strijdige doelen. Aan de ene kant verlang je iets – een afgerond rapport, een prettige verstandhouding met je baas, een goede eerste indruk tijdens een sollicitatiegesprek – maar aan de andere kant voel je weerstand. Iedereen worstelt op de een of andere manier wel met verleiding, verslaving, afleiding en uitstelgedrag. Wat maakt nu dat de een deze situaties beter het hoofd kan bieden dan de ander? Zit die vasthoudendheid in iemands karakter? Nee, het is een wijdverbreid misverstand dat wilskracht in het karakter verankerd zit. Uit wetenschappelijk onderzoek is namelijk gebleken dat ieder mens van nature tot zelfbeheersing in staat is. Het is een eigenschap die onze verre voorouders ontwikkeld hebben om te kunnen overleven. Het stelde hen in staat om in de groep te passen, samen te werken en langdurige banden te onderhouden. 

Wilskracht is geen diepe morele eigenschap, maar vooral een proces. Een proces dat vooral te maken heeft met ordelijkheid en routine. Wilskrachtige mensen kenmerken zich door de strategische wijze waarop ze hun mentale energie verdelen; weinig aan dagelijkse kleine beslissingen en veel aan de hogere doelen die ze zichzelf hebben gesteld. Wie regelmaat kent en vaste routines en gewoonten heeft, hoeft niet steeds opnieuw keuzes te maken: zal ik nu koffiedrinken of eerst dat rapport afmaken? Zo scheerde de ontdekkingsreiziger Henry Morton Stanley zich tijdens zijn reis door Kongo iedere ochtend uitgebreid. Ook al stierven zijn kameraden om hem heen, hij was vasthoudend en hield zich met ijzeren zelfdiscipline vast aan dit ritueel. Daarmee legde hij zich een ijzeren regelmaat op waarmee hij wilskracht ‘spaarde’ voor het ene ding dat hij echt belangrijk vond: het vinden van de verdwenen Britse ontdekkingsreiziger David Livingstone.

Hoe werkt wilskracht precies?  

Je hebt een beperkte hoeveelheid aan wilskracht. Hoe groot of hoe klein je voorraad precies is verschilt van persoon tot persoon en wordt onder meer beïnvloed door wat je eet (gezond of junkfood), of door waar je precies woont (gebied met veel of weinig milieuvervuiling). Wanneer je een verleiding weerstaat, een emotie onderdrukt of strijdige doelen moet afwegen, doe je een beroep op je wilskracht. Of je nu probeert je geduld te bewaren, dat koekje wilt laten liggen of je inhoudt na een vervelende opmerking van je baas, je put steeds uit dezelfde bron. Zo ‘snoep’ je steeds een beetje van je wilskracht af en heb je daarna minder tot je beschikking, ook als de taak erna niets te maken heeft met datgene waarvoor je je wilskracht eerder hebt ingezet. Zaken die op het eerste gezicht niets met elkaar te maken hebben, zijn dus onzichtbaar met elkaar verbonden. Dit verklaart ook waarom je op het ene moment heel makkelijk iets kunt volhouden en een ander moment geen weerstand kunt bieden aan je impulsen en waarom je na een dag op kantoor vol zware beslissingen en ingehouden frustraties thuis uit je slof schiet om iets onbenulligs. Je verliest je zelfcontrole door overbelasting van je wil. Neem dus geen grote beslissingen als je in zo'n toestand bent, want je redelijkheid en oordeelsvermogen zijn afgenomen.

Waar heb je wilskracht bij nodig?

De deadline van een lastig rapport komt akelig dichtbij, maar je besluit om eerst je achterstallige administratie weg te werken, je valt tijdens een vergadering uit naar je baas omdat hij in jouw ogen veel te lang doorzaagt over een kleinigheid en je duikt ’s avonds met vrienden nog even de kroeg in terwijl je de volgende ochtend een sollicitatiegesprek hebt. Herkenbaar? Het zijn voorbeelden van dingen die we wilskrachtuitdagingen noemen. Het goede nieuws is: door de uitdagingen aan te gaan, kun je stap voor stap wilskrachtiger worden.

Stevige wilskracht is de basis voor:

  • zelfdiscipline: je vastbesloten houden aan je eigen regels en nee zeggen tegen verleidingen.
  • betrouwbaar zijn: je werk bekwaam doen en voldoen aan alle verwachtingen die mensen in je professionele omgeving in redelijkheid van je mogen hebben.
  • proactief de regie voeren in je werksituatie.
  • je aandacht focussen op je doelen en taken en je niet laten afleiden.
  • doorzettingsvermogen: je houdt krachtig vast aan een bepaald idee of actie. Je pakt door en stopt pas als je je doel hebt bereikt.
  • gedrevenheid: als je gedreven bent, dan doe je je werk heel enthousiast en met passie, zie je er uitdagingen in, trek je verantwoordelijkheid naar je toe en wil je doelen behalen en succesvol zijn.
  • efficiënt en doelgericht werken.
  • resultaatgericht werken: je streeft ernaar concrete resultaten en/of doelstellingen te halen. Bij tegenslagen geef je niet op en houd je de uitgezette lijn voor ogen.

Welke zaken ondermijnen wilskracht?

Slaapgebrek, ongezond en onregelmatig eten, een zittend leven, stress, zorgen en pijn (geestelijk en fysiek) zijn eveneens fnuikend voor je wilskracht. Ze tasten je energieniveau aan en zorgen ervoor dat je eerder in de verleiding komt om toe te geven aan je impulsen. Je wilskracht wordt namelijk gevoed door glucose. Heb je een te lage bloedsuikerspiegel, dan kiest je brein voor kortetermijndenken en impulsief gedrag. Ga dus niet vlak voor de lunch problemen bespreken met je baas. Wanneer je ‘s ochtends een presentatie geeft, zorg er dan voor dat je een volle maag hebt.

Vermijd verleidingen als een pot snoep of ongezonde snacks op je bureau, zodat je daar geen wilskracht aan hoeft te spenderen.

David Blaine
David Blaine is een Amerikaanse stuntman die wereldfaam verwierf toen hij 44 dagen in een doorzichtige cabine boven de Theems bivakkeerde. Een slokje water zo nu en dan was zijn enige afleiding. Na afloop van zijn stunt – hij was inmiddels 25 kilo afgevallen – vertelde hij dat het een van de belangrijkste ervaringen van zijn leven was. Andere records die hij op zijn naam heeft staan: lange tijd onbeweeglijk blijven zitten op een hoge, smalle pilaar (34 uur) en zo lang mogelijk de adem inhouden (17 minuten en 4 seconden). Blaine heeft zijn mentaal uithoudingsvermogen tot kunst verheven: hij noemt zichzelf endurance artist. Zijn geheim is, zegt hij zelf, om steeds weer nieuwe, verder reikende doelen te stellen.

Wilskracht trainen en versterken

Wilskracht kun je vergelijken met een spier. Net als een fysieke spier kun je je wilskrachtspier vermoeien - en bij overmatig gebruik zelfs uitputten - maar hem ook trainen. Met oefening en doorzettingsvermogen kun je steeds wilskrachtiger worden. Het opbouwen van meer wilskracht en zelfbeheersing kost inspanning en tijd. Wees geduldig met jezelf en omarm eventuele tegenslagen als leermogelijkheden. Als je een keer bezwijkt voor een verleiding, wees dan veerkrachtig en volhard in het vergroten van je wilskracht.

Ontwikkel zelfinzicht in je gewoontes

Zelfkennis is de eerste stap naar meer wilskracht. We maken veel keuzes op een dag en veel ervan doen we op de automatische piloot. Dat is prima want zouden we over al onze keuzes bewust na gaan denken – pak ik nu de blauwe of de zwarte pen, sla ik mijn linkerbeen nu over het rechter of toch maar andersom? – dan zouden we niets meer uit onze handen krijgen en ’s middags al uitgeteld zijn. 

Maar wil je breken met een gewoonte of een nieuwe aanleren, dan is het noodzakelijk om je aandacht erbij te houden en je bewust te zijn van de gedachten, gevoelens, verlangens, triggers en impulsen die met die gewoonte te maken hebben. Wat zijn jouw patronen? Waarom verlies je je zelfbeheersing? Het gaat erom bewust op te merken wat je op het punt staat te gaan doen en de moeilijke in plaats van de gemakkelijke optie te kiezen. Je leert je brein als het ware eerst te denken en dan pas te doen.

Stel jezelf specifieke en haalbare doelen die belangrijk voor je zijn

Bepaal wat er belangrijk voor je is en wat je wilt bereiken. Stel jezelf op dat gebied SMART-doelen, die specifiek en realistisch zijn. Deel grote en overweldigende doelen op in kleine overzichtelijke en haalbare tussendoelen. Een goed begrip van je doelstellingen helpt je om gefocust en gemotiveerd te blijven, wat bijdraagt aan het versterken van je wilskracht.

Beloon jezelf onderweg bij het bereiken van mijlpalen. Door je prestaties te vieren met een kleine beloning, blijf je gemotiveerd om door te zetten tot je doel is bereikt.

Oefen dagelijks met wilskracht en zelfdiscipline

Wil je een bepaalde gewoonte aan- of afleren, dan is het verstandig om te beginnen met iets wat gemakkelijk voor je is. Door met een kleine uitdaging te beginnen en daarin succes te boeken, weet je brein dat het in staat is om ook grotere wilskrachtuitdagingen aan te gaan en vergroot je je zelfvertrouwen en doorzettingsvermogen. Begin bijvoorbeeld met iets eenvoudigs als met je ‘verkeerde’ hand je tanden te poetsen. Op deze manier warm je je ‘wilskrachtspier’ op voor een grote uitdaging. Uit onderzoek blijkt dat oefenen aan een dagelijkse wilskrachtuitdaging doorwerkt op allerlei andere gebieden in je leven. Mensen roken en drinken minder, houden hun huis beter schoon, eten gezonder en hebben minder last van uitstelgedrag.

En ben je begonnen met je grote wilskrachtuitdaging, beloon jezelf dan voor behaalde resultaten en blijf oefenen. Alle verandering beklijft langs de wegen der geleidelijkheid en het ongemak dat je nu ondervindt is slechts tijdelijk. Wees niet te streng voor jezelf als het misgaat. Daarmee voorkom je een schuldgevoel en het risico dat je een volgende keer weer bezwijkt voor je uitdaging.

Wees je bewust van je doelen, commitments en plannen en blijf er doelgericht aan werken. Weersta afleidingen en verleidingen waardoor je uit de koers zou raken.

Gebruik visualisatietechnieken

Stel je voor dat je je einddoel of tussendoel bereikt. Visualiseer hoe je met succes een uitdaging overwint en ervaar daarbij de voldoening van een positief resultaat. Deze mentale oefening helpt je om je vastberadenheid te versterken en vast te houden aan je doelen.

Ontwikkel gezonde gewoonten

Wanneer je goed in je vel zit, wordt het makkelijker om weerstand te bieden aan verleidingen en onmiddellijke behoeftebevrediging.

Neem gezonde routines op in je dagelijks leven, zoals:

  • regelmatige lichaamsbeweging
  • gezond en regelmatig eten
  • voldoende nachtrust en slaap
  • beter omgaan met stress
  • mediteren en ontspannen

Op het werk kun je bijvoorbeeld:

  • dagelijks een lunchwandeling maken
  • vaker de trap nemen, in plaats van de lift
  • gezonde keuzes maken in de kantine
  • regelmatig pauzeren en in beweging komen

Oefen met mindfulness en meditatie

Regelmatige mindfulness- en meditatieoefeningen kunnen je zelfbeheersing en wilskracht helpen verbeteren. Mindfulness omvat aanwezig zijn in het hier en nu, en je bewust zijn van je gedachten, gevoelens en impulsen zonder erover te oordelen. Door mindfulness te trainen, word je je er meer van bewust in welke situaties je wilskracht op de proef wordt gesteld en ben je beter in staat om weerstand te bieden aan verleidingen. Meditatieoefeningen vergroten je zelfbewustzijn, verminderen stress en geven een gevoel van kalmte, waardoor het makkelijker wordt om bewuste keuzes te maken die zijn afgestemd op je doelen.

Affirmaties voor wilskracht

Train regelmatig affirmaties om je wilskracht te bekrachtigen. Voorbeelden:

  • Ik beheers mijn gedrag volledig
  • Ik maak mijn eigen keuzes en kan verleidingen weerstaan
  • Ik kan al mijn impulsen beheersen
  • Ik neem verantwoordelijkheid voor mijn eigen beslissingen en gedrag
  • Ik kies mijn gewoontes bewust
  • Ik ben vastberaden en volhardend, en mijn wilskracht stelt me in staat om door te zetten
  • Ik kan nee zeggen tegen onmiddellijke behoeftebevrediging en keuzes maken die op lange termijn goed voor me zijn
  • Ik heb de innerlijke kracht om mijn doelen te bereiken

Wilskracht als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan wilskracht net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te wilskrachtig en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als wilskracht een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van wilskracht?

De een is wilskrachtig, een ander is wilskrachtiger, jij bent het wilskrachtigst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té wilskrachtig zijn? Jazeker. Overmatige wilskracht kan doorslaan naar:

  • Veeleisend of perfectionistisch: je vraagt te veel van jezelf of van anderen.
  • Koppig of halsstarrig: je staat niet open voor andere perspectieven en tegenspraak.
  • Ongewenst aansturen of manipuleren van mensen om je heen. Anderen kunnen jou als sturend of dwingend ervaren. Je verwaarloost dan het belang van evenwichtige sociale connecties, professionele relaties en persoonlijk contact.
  • Ongeduld: je wilt onmiddellijke resultaten en raakt geïrriteerd als dingen niet zo snel gaan als je zou willen.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat wilskracht doorslaat naar een valkuil zijn:

  • Openstaan voor tegenspraak: je geeft anderen de ruimte om kritiek te leveren op jouw keuzes.
  • Met empathisch vermogen je kunnen inleven in de gevoelens van anderen om goede relaties met hen te onderhouden.
  • Creëren van draagvlak: je streeft naar acceptatie van je plannen door de betrokkenen.
  • Je doelen kunnen relativeren en loslaten.
  • Aanpassingsvermogen: je blijft efficiënt werken onder wisselende omstandigheden door je steeds aan te passen aan de omgeving, taken, verantwoordelijkheden en/of mensen.
  • Geduld: je wacht rustig af of maakt een langdurige taak onverstoorbaar af, als zaken niet zo snel gaan als je zou willen, als anderen langzaam werken of als er vertraging is.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer wilskrachtig bent, dan kun je je ergeren aan iemand die:

  • Voortdurend probeert je over te halen of te manipuleren om van gedachten te veranderen.
  • Gemakkelijk opgeeft en geen vastberadenheid toont bij uitdagingen of obstakels.
  • Besluiteloos is en voortdurend van gedachten verandert, waardoor het moeilijk is om plannen te maken.
  • Gemakkelijk wordt beïnvloed door druk van anderen en niet jouw niveau van zelfbeheersing en discipline heeft.
  • Onbetrouwbaar is of regelmatig te laat komt.
  • Zich impulsief of roekeloos gedraagt.
  • Geen verantwoordelijkheid neemt voor zijn werk en anderen de schuld geeft van zijn tekortkomingen.
  • Ongeorganiseerd is en weinig structuur aanbrengt in zijn werk.
  • Makkelijk toegeeft aan verleidingen en het vermogen mist om onmiddellijke behoeftebevrediging te weerstaan, wat ingaat tegen jouw vermogen om bevrediging uit te stellen voor langetermijndoelen.

Aanbevolen websites

Aanbevolen boeken

  • The Willpower Instinct, Kelly McGonigal. In het Nederlands vertaald als: De kracht van wilskracht, Hoe zelfbeheersing werkt en wat je eraan kunt doen. Dit boek beschrijft allerlei praktisch toepasbare wetenschappelijke inzichten over hoe onze wilskracht of zelfbeheersing werkt, of soms niet werkt.
  • Wilskracht – Roy F. Baumeister & John Tierney

Auteur: Marieke van Oosterhout, met bijdragen van René Pijlman

Je bent hier: Home → Functioneren → Professionele eigenschappen → Wilskracht