Creativiteit

Als je creatief bent, bedenk je originele ideeën, oplossingen en methoden voor je werksituatie. Ook ontwikkel je nieuwe werkwijzen waarmee bestaande werkwijzen verbeterd of vervangen kunnen worden.

Creativiteit is een belangrijke soft skill: als je lastige problemen op een originele manier kunt oplossen, dan zal je leidinggevende ze graag aan je toevertrouwen.

Wat betekent creativiteit concreet?

Creativiteit omvat gelukkig meer dan een inspirerend boek schrijven of een origineel beeldhouwwerk vervaardigen. We hoeven niet allemaal te leven met de artisticiteit van Leonardo da Vinci of Michelangelo; ook voor minder tot de verbeelding sprekende beroepen als directiesecretaresse of speechschrijver is deze competentie noodzakelijk. Een directiesecretaresse moet creatief zijn in het combineren of plannen van afspraken en vergaderingen voor het management. Een speechschrijver die voor een minister een rede moet schrijven over een tergend saai onderwerp, formuleert de tekst op zo’n wijze dat het onderwerp toch aansprekend is voor het publiek. Creativiteit betekent dan ook niet een regelmatige inval van genialiteit, maar eerder dat je vindingrijk bent en originele oplossingen bedenkt die relevant zijn voor je bedrijf of eigen functie.

Kunstschilder Wil je creatief kunnen denken, dan moet je allereerst hard werken aan een idee of oplossing. Inzet is een onmisbaar onderdeel van het creatieve proces. Bekijk maar eens de vellen met aantekeningen, geschrapte zinsdelen en verbeteringen van de eerste versie van een gedicht uit pakweg de negentiende eeuw. Het uiteindelijke resultaat is zo harmonieus dat het lijkt alsof het in een zucht is opgeschreven. Schijn bedriegt.

Behalve inzet, heb je natuurlijk ook een flexibele houding en inspiratie nodig. Door een intensieve brainstorm komen er vaak veel meer nieuwe ideeën in je op, dan als je het onderwerp onoverdacht en onbesproken laat. Bij zo’n brainstorm ga je vrij associëren en laat je je niet beperken door reeds bestaande (bedrijfs)structuren en/of werkwijzen. Ook gebruik je je creatieve vermogens om een probleem vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Heb je eenmaal een oplossing geschapen, dan laat je het daar niet bij. Je bekijkt altijd of er nog meer mogelijkheden zijn om een probleem in een nieuw licht te zien.

Ten slotte benut je ook je kennis en ervaring. Je volgt niet voor niets een gerichte opleiding of cursus. Hiermee vergroot je je vermogen om verbanden te leggen en inzicht te ontwikkelen. Bovendien introduceer je nieuwe kennis in de organisatie. Een inkoper bijvoorbeeld die zijn vakgebied door en door kent, zal vaak betere oplossingen aandragen voor een onderzoek, dan iemand die maar half geïnformeerd is. De echte deskundige diept uit zijn geheugen gemakkelijker de verschillende factoren op die van belang zijn voor het onderzoek. Vervolgens kan hij alle gegevens zorgvuldig analyseren en combineren.

“True genius is 99% transpiration and 1% inspiration.”

- Albert Einstein

Omstandigheden waaronder je creatief kunt zijn

Je kunt er veel aan doen om je creativiteit te bevorderen. Het eerste is een gunstig klimaat scheppen door:

Uitputting, complexe of stressvolle situaties te vermijden. De ervaring leert dat je over veel dingen eerst een nachtje moet slapen, voor je weer tot creativiteit kunt komen.
Voldoende pauzes gedurende de werkdag zelf te nemen. Maak even een wandeling, bespreek de zaak met een collega of neem gewoon een tijd rust. Tijdens dit soort rustmomenten ontspant je geest zich weer en schiet de oplossing je vaak ineens te binnen.
Met je baas eventuele beperkingen op de werkvloer te bespreken. Je creativiteit wordt geremd door zaken als tijdsdruk, teveel afwisselende taken, onduidelijke richtlijnen of doelstellingen, concurrentie, enzovoorts.

Creativiteitsbevorderende werkvormen

Er bestaan nogal wat werkvormen die erop gericht zijn de creativiteit in een team te verhogen:

Work Breakdown Structure (WBS)
Lateraal denken
Brainstormen
Zes denkhoeden van De Bono
Mind mapping
Synectics

Door deze creativiteitsbevorderende technieken toe te passen vergroot je de kans dat je als team een goede oplossing weet te creëren voor een probleem of vraagstuk.

Voorbeelden van werksituaties die creativiteit vereisen

Hoe kun je jouw creatieve talenten ontwikkelen?

Schrijf een paar pagina's vol met alles wat er in je opkomt. Misschien komen er eerst zorgen en twijfels bij je op, maar door die op te schrijven kun je ze loslaten en creëer je ruimte voor originaliteit en nieuwe ideeën.

Ga iets doen wat je echt leuk vindt. Geef het kind in je de ruimte en ga weer eens iets tekenen of knutselen.

Stap eens buiten je comfortzone en ga iets nieuws doen. Bedenk bijvoorbeeld een paar goede grappen en overweeg om cabaretier te worden.

Daag jezelf uit om een moeilijk probleem aan te pakken. Je hoeft het niet gelijk op te lossen. Reflecteer op je pogingen met de kwestie om te gaan en bekijk het probleem van verschillende kanten. Denk out-of-the-box. Laat het daarna een tijdje rusten en in je onbewuste brein dwarrelen. Zo groeit je vindingrijkheid. Soms schiet je dagen later opeens een idee te binnen.

Neem altijd een aantekeningenboekje en pen mee, zodat je alles wat je te binnen schiet kunt opschrijven. De meest oorspronkelijke ideeën beginnen vaak met een spontane inval.

Creativiteit als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie creativiteit (of: creatief) staat op vrijwel elke lijst met algemene competenties.

Creativiteit is één van de elf 21e eeuwse vaardigheden die nodig zijn om te kunnen functioneren in de moderne kennissamenleving.

Welke ondersteunende competenties komen hierbij kijken?

Inlevingsvermogen. Je kunt je verplaatsen in problemen of situaties van andere mensen. Dit helpt je bij het ontwikkelen van oplossingen.
Analytisch vermogen. Het analyseren van problemen gaat je goed af. Je legt gemakkelijk verbanden en durft daarbij sprongen te maken naar een vakgebied of afdeling die buiten je eigen werkveld ligt.
Doorzettingsvermogen. Je bijt je in een onderwerp vast. Je houdt net zo lang vol tot je een oplossing hebt gevonden.
Initiatiefrijk. Je komt met veel nieuwe initiatieven aanzetten die origineel en relevant zijn.
Durf. Je bent niet bang om ruimte voor jezelf te creëren en je zelfstandig en onafhankelijk op te stellen.

Bij welke beroepen heb je deze competentie nodig?

Enkele voorbeelden:

In welke rol komt creativiteit tot zijn recht?

Sommige mensen zijn zo sterk begiftigd met verbeeldingskracht en scheppingsvermogen, dat we wel spreken van vernieuwingsdrang of scheppingsdrang. Ze komen in elke situatie met oorspronkelijke ideeën en verzinnen voortdurend nieuwe dingen. Toch hoeft die expressie geen probleem te zijn. Een creatieve plant (Belbin-teamrol) komt in elk team goed van pas.

Creativiteit als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te creatief en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als creativiteit een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van creatief?

De een is creatief, een ander is creatiever, jij bent het creatiefst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té creatief zijn? Jazeker. Overmatige creativiteit kan doorslaan naar:

Overdenken en analyseverlamming, waarbij je vast komt te zitten in je eigen gedachten en ideeën en niet in staat bent om voortgang te boeken of actie te ondernemen.
Gebrek aan focus en aandacht voor je taken, omdat je afgeleid raakt door nieuwe ideeën en mogelijkheden.
Desorganisatie en chaotisch gedrag, een gebrek aan organisatie en structuur, waardoor het moeilijk wordt om ideeën effectief of efficiënt te implementeren.
Weerstand tegen feedback die anderen je geven, omdat je als creatieveling te gehecht bent aan je eigen ideeën en niet bereid bent om andere perspectieven te overwegen.
Het nemen van buitensporige risico's, waarbij je ideeën of projecten nastreeft zonder de mogelijke gevolgen te kunnen overzien.

Als creativiteit ver doorslaat, kun je een losgeslagen fantast of betweter worden, die voortdurend met ideeën op de proppen komt zetten die als een tang op een varken slaan. Dat is vermoeiend er werkt op de lachspieren.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat creativiteit doorslaat naar een valkuil zijn:

Blijf gedisciplineerd werken. Een regelmatige brainstorm is nuttig; je kunt daarin volop je fantasie gebruiken. Aan de andere kant moet er soms ook gewoon gewerkt worden en er is geen ruimte voor creatieve uitspattingen. Dus niet dagdromen, maar geconcentreerd beginnen aan ‘niet-uitdagende’ taken als de administratie of e-mails beantwoorden.
Zorg ervoor dat je omgevingsbewust bent. Gedraag je niet als de onbegrepen artiest, de einzelgänger die zich niet wil conformeren aan zijn omgeving. Je houdt dan geen rekening met andere mensen, bestaande werkwijzen en richtlijnen, maar verzet je overal tegen en meent dat alleen jouw inzichten werkelijk ertoe doen. Vaak passen deze ideeën niet goed in je bedrijf of in de huidige aanpak. Creatief zijn op de werkvloer houdt juist in dat je goed kunt omspringen met het oerwoud van richtlijnen en omstandigheden. Als je in dat stramien nieuwe oplossingen kunt bedenken, ben je werkelijk creatief. Gebruik je scheppingskracht dus goed: verplaats je in andermans situatie. Blijf samenwerken in plaats van te willen scoren. Ga soepel om met weerstand van collega's die moeite hebben om van oude manieren van denken los te komen.
Let erop dat je oorspronkelijke oplossingen en suggesties werkelijk een bijdrage zijn voor de discussie, dus relevantie bezitten.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer creatief bent, dan kun je je ergeren aan:

Bureaucratische collega's die aandringen op starre regels, conformiteit en procedures.
Saaie mensen die weinig flexibel zijn en weerstand hebben tegen nieuwe ideeën of innovaties.
Collega's of leidinggevenden die hechten aan voorspelbaarheid en het nemen van risico's of experimenteren ontmoedigen.
Een leidinggevende die weinig ruimte laat voor autonomie en mogelijkheden voor zelfexpressie.
Een leidinggevende die allerlei routineklusjes opdraagt.

Sollicitatiegesprek: netjes geklede carrièretijger met zelfverzekerde houding wordt geïnterviewd door twee selecteurs (op de rug gezien)

Creativiteit aantonen bij een sollicitatie

Als in de functie-eisen in een vacaturetekst om creativiteit wordt gevraagd, geef dan in je sollicitatiebrief en tijdens het sollicitatiegesprek zo concreet mogelijke voorbeelden van situaties waarin je creatief bent geweest. Gebruik hiervoor de STAR-methode.

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over creativiteit tijdens het sollicitatiegesprek:

Heb je wel eens een nieuwe werkwijze, een nieuwe dienst of een nieuw product ontwikkeld? Op welke manier zijn de ideeën daarvoor tot stand gekomen?
Heb je te maken gehad met een probleem waarvoor oude oplossingen niet werkten? Wat voor oplossing heb je toen bedacht? Wat was daarvan het resultaat?
Hoe ga je het liefst te werk als je iets nieuws moet creëren samen met andere mensen?

Aanbevolen websites

Online cursus Creatief denken - door Wout Sorgdrager op Leren.nl.
Volgens psychologisch onderzoek gepubliceerd in Psychology Today zijn er vier manieren om creatiever te worden.
Creativiteit: ben je creatief? - door Jan Stevens op De Steven

Auteur: Vera van Dijk, met bijdragen van René Pijlman