Sensitiviteit, inlevingsvermogen
Met sensitiviteit of inlevingsvermogen wordt bedoeld: het vermogen om je in te leven in de situatie van een ander en zijn belangen, wensen en behoeften te begrijpen. Er wordt ook wel gesproken van inlevendheid of interpersoonlijke sensitiviteit.
Als je gevoelig bent voor de sturing en beïnvloeding door management en directie, dan spreken we van bestuurssensitiviteit. Heb je goede voelsprieten voor hoe een organisatie werkt en wat de verhoudingen zijn, formeel maar ook in de wandelgangen, dan beschik je over organisatiesensitiviteit. Bij inlevingsvermogen gaat het niet alleen om gevoelens en emoties. Je kunt ook gevoelig zijn voor de doelstellingen, belangen of wensen van iemand anders.
Als je gevoelig bent voor de gevoelens van anderen, dan wordt dat empathie of empathisch vermogen genoemd. Sensitiviteit en empathisch vermogen gaan vaak hand in hand en het zijn belangrijke soft skills.
Waar draait het om?
Sensitief zijn wil zeggen dat je:
- in je eigen uitingen en gedrag rekening houdt met de gevoelens van anderen;
- anderen in hun waarde laat en je verplaatst in hun positie;
- laat blijken de gevoelens en behoeften van anderen te onderkennen;
- je bewust toont van de invloed van je eigen doen en laten op anderen.
Sensitiviteit in de praktijk
- Je spreekt vertrouwen in iemand uit. Je toont waardering en geeft complimenten.
- Je verwoordt in een persoonlijk gesprek de gevoelens en behoeften die de ander voelt.
- Je luistert naar iemand die kennelijk een boodschap wil overbrengen. Je verstaat niet alleen wat hij zegt, maar heb oog voor de manier waarop hij zijn verhaal vertelt. Je hebt aandacht voor de non-verbale signalen en emoties die de ander uit.
- Je geeft iemand anders de ruimte in een gesprek om zich uit te spreken. Je nodigt mensen uit om hun inbreng te leveren.
- Je begrijpt wanneer iets pijnlijk voor iemand is en je houdt daar tactvol rekening mee.
- Je houdt rekening met lastige omstandigheden waarin de ander verkeert.
- Je toetst of je de gevoelens van iemand anders goed hebt waargenomen.
- Je laat het merken wanneer je het gevoel hebt dat mensen in een gesprek elkaar niet goed begrijpen of langs elkaar heen praten.
- Je respecteert andermans principes en ethische of morele overtuigingen.
- Je bent tolerant en toont begrip voor andere standpunten, culturen, omgangsvormen en gewoonten.
- Je past je gedrag aan dat van iemand anders aan.
- Je gunt collega’s of medewerkers hun deel van de eer wanneer er een succes geboekt is.
- Als een klant de relatie verbreekt, dan zoek je contact en probeer je te begrijpen waarom hij dat deed.
- Je beperkt je tot relevante aspecten van een kwestie en bemoeit je niet met persoonlijke of gevoelige aspecten. Dit geldt met name voor leidinggevenden, behandelaars, hulpverleners en dergelijke.
Niveaus van sensitiviteit
Hoe sensitief ben jij? Er worden verschillende competentieniveaus onderscheiden:
7 | Begrijpt onderliggende emoties, gedragingen en problemen, houdt rekening met andermans sterke punten en zwakke punten. |
6 | Heeft oog voor iemands gevoelens, gedrag of zorgen en kan hier goed mee omgaan. |
5 | Voelt spanningen van anderen aan en kan zich inleven in de gedachten, zorgen of gevoelens, begrijpt signalen en staat ervoor open. |
4 | Begrijpt zowel iemands emotie als de situatie, kan zowel met geuite emoties als de uitgesproken gedachten hierover omgaan. |
3 | Begrijpt de geuite emoties of de uitgesproken gedachten, maar niet allebei, moet echt omschakelen tussen zijn zakelijke en persoonlijke houding. |
2 | Is voornamelijk met zijn eigen gevoelens bezig, heeft niet zo veel oog voor de gevoelens van anderen. |
1 | Negeert andermans gevoelens of begrijpt ze verkeerd, kan anderen in termen van ras, cultuur of geslacht stereotyperen. |
0 | Houdt totaal geen rekening met gevoelens of belangen van anderen. |
Beroepen waarin inlevingsvermogen een belangrijke rol speelt
- Een makelaar moet gevoelig zijn voor de wensen en verlangens van zijn klanten, met name bij particuliere huizenkopers. Een huis kopen is een ingrijpende beslissing, die mede gebaseerd is op allerlei privéomstandigheden en emotionele overwegingen, zoals sociale status of een kinderwens.
- Een P&O-adviseur heeft een zesde zintuig voor het oppikken van emoties en gevoelens van anderen. Bijvoorbeeld bij het begeleiden van een reorganisatie. Hij zal toch met de medewerkers om de tafel moeten zitten om tot een goede oplossing te komen. Ook met de mensen die hun baan verliezen. Dat is alleen mogelijk als je heel veel rekening houdt met de gevoelens van een ander, in dit geval boosheid en verdriet.
Sensitiviteit als competentie
Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie sensitiviteit (of: inlevingsvermogen, sensitief reageren) staat op menige lijst met algemene competenties.
Andere competenties waarbij inlevingsvermogen belangrijk is
- Als je adviseert moet je gevoelig zijn voor de emoties en non-verbale signalen van de geadviseerde.
- Commercieel inzicht betekent onder andere: de behoeften van de klant begrijpen.
- Een onderhandelaar moet beschikken over een goed inlevingsvermogen, om andermans belang te kunnen inschatten.
Kun je sensitiever worden?
Ja, het is mogelijk sensitiviteit te ontwikkelen in een opleiding of training. Gevoeligheid kan worden ontwikkeld met activiteiten als rollenspellen of simulaties.
Je kunt zelf sensitiever worden door met oprechte aandacht te kijken naar de drijfveren en emoties van andere mensen. Ga bijvoorbeeld naar een lezing of lees een boek van iemand die zeer geëngageerd met een bepaalde kwestie. Vraag je af wat die persoon beweegt. Neem afstand van je eigen overtuigingen en probeer je in te leven in de belevingswereld van de ander.
Wanneer sla je door?
Je kunt ook teveel rekening houden met anderen. Te sensitief zijn, te invoelend of inlevend, is een valkuil. Dit is het geval als je de emotie van de ander als het ware overneemt en dit je welbevinden of functioneren belemmert.
Jouw leerdoel is gepaste afstand bewaren. Dat betekent dat je naar iemand luistert, of iemand helpt een probleem op te lossen zonder te zeer emotioneel betrokken te raken. Je houdt voldoende distantie van de persoonlijke situatie van de ander, zodat je zelf goed in je vel zit en professioneel kunt blijven handelen.
Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je sensitief bent?
Een voorbeeld: je solliciteert op een vacature bij een grote bank als P&O-adviseur. ‘Sensitiviteit ‘is één van de eisen. Je hebt wel een idee wat dat zoal betekent in deze functie. Als P&O-adviseur moet je ook wel eens minder leuke berichten brengen, bijvoorbeeld als een medewerker salarisverhoging wil, maar dat niet krijgt. Om ervoor te zorgen dat het gesprek niet escaleert en de medewerker kwaad wegloopt, is het belangrijk dat je begrip toont voor de gevoelens van de ander en daarop inspeelt.
Dit ken je uit je huidige baan als intercedent. Vaak bied je meerdere kandidaten aan bij een bedrijf. En ja, er kan er maar één die baan krijgen natuurlijk. Regelmatig moet je kandidaten teleurstellen. Je beseft dat het voor een kandidaat geen leuk bericht is om afgewezen te worden en brengt het slechte nieuws op een subtiele wijze. Je houdt rekening met de gevoelens van de kandidaat.
Dit leg je uit in je sollicitatiebrief en je zorgt ervoor dat je tijdens je sollicitatiegesprek een voorbeeld volgens de STAR-methode paraat hebt.
Andere voorbeelden
- Leraar basisonderwijs: Om je in de kinderen te kunnen inleven, is het belangrijk te weten wat er bij hen speelt en in hen omgaat. Zo kijk ik bijvoorbeeld iedere avond het Jeugdjournaal. Veel van de kinderen uit mijn klas kijken dit programma ook. Sommige onderwerpen grijpen hen erg aan, bijvoorbeeld de zeehondenjacht. Door er de volgende dag samen met hen over te praten, kunnen ze het een plaats geven.
- Verkoper in een woonwarenhuis: Het is belangrijk dat je je klanten goed aanvoelt. Alleen dan kun je hun wensen vertalen in een persoonlijk interieuradvies. Ik vind het ontzettend leuk om in de huid van een klant te kruipen om vervolgens een interieurontwerp te maken en kleuren, materialen, meubels, verlichting, raambekleding en accessoires uit te zoeken.
Voorbeelden van competentiegerichte vragen over inlevingsvermogen tijdens het sollicitatiegesprek:
- Kun je een voorbeeld geven van een situatie waarin je rekening hebt gehouden met de gevoelens van een ander? Wat had dat voor consequenties voor je eigen plan of doel?
- Heb je wel eens iets gedaan voor een collega van wie je wist dat die het moeilijk had? Wat precies?
Aanbevolen websites
- Inlevingsvermogen, sensitief of hoogsensitief: wat is dat? - door Jan Stevens op De Steven.
- Uitleg over sensitiviteit, de ontwikkelbaarheid ervan, gedragscriteria en competentiegerichte vragen.
Auteur: René Pijlman