Kernkwaliteiten en kernkwadranten

Een goede manier om je sterke en zwakke punten helder te krijgen, is om je kernkwaliteiten en kernkwadranten in kaart te brengen. Dat is een veelgebruikte, heldere en toegankelijke methode die je ook kunt gebruiken om conflicten met anderen te analyseren.

Wat zijn kernkwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen?

Kernkwaliteiten zijn volgens bedenker Daniel Ofman de specifieke sterke eigenschappen die iemand kenmerken. Deze sterke punten zitten in de kern van je karakter en maken je tot wie je bent. Het zijn ook de kwaliteiten of sterktes die anderen herkennen en waarderen in jouw gedrag. En het zijn capaciteiten die jij bij anderen aanmoedigt of bevordert.

Veel kernkwaliteiten beschrijven iets wat je bent, een goede eigenschap of karaktertrek, zoals geduldig of bescheiden. Maar andere kernkwaliteiten beschrijven iets wat je kan, een vaardigheid, algemene competentie, vermogen of soft skill. Voorbeelden daarvan zijn luisteren en overtuigen.

Een kernkwaliteit is echter meer dan aangeleerd of getraind gedrag. Het is ook een persoonlijke kwaliteit, een karaktereigenschap die diep in het wezen van je persoonlijkheid is verankerd. Voorbeeld: een echte luisteraar gebruikt geen trucjes of technieken uit een luistertraining, maar heeft een oprecht diep gevoeld verlangen om aandacht te schenken aan de ander en te begrijpen en invoelen wat de ander beweegt.

Iedereen heeft wel een aantal van deze positieve eigenschappen of talenten. Ze zijn meestal gebaseerd op je persoonlijkheid of drijfveren en kernwaarden. Vaak vind je ze zelf heel gewoon: zo ben ik nu eenmaal, dat zit in mijn karakter.

Voorbeelden van kernkwaliteiten

• Accuraat
• Artistiek
  
• Besluitvaardig
  
• Creatief
• Flexibel
  
• Open minded
• Pragmatisch
  
• Proactief
• en vele andere professionele eigenschappen.

Je kunt je bij elke kwaliteit afvragen hoe je die kunt ontwikkelen. Maar er zijn eigenschappen of eigenaardigheden waar je mee geboren bent. Ze hebben niet met je verstandelijk vermogen, intelligentie of opleiding te maken. Iemand die niet heel slim is en praktisch is opgeleid, kan bijvoorbeeld zeer empathisch zijn, terwijl een hoogopgeleide en intelligente persoon een koele kikker kan zijn.

Kwaliteiten kunnen ook valkuilen zijn

Deze kwaliteiten worden een valkuil als je erin doorschiet, bijvoorbeeld als je gestrest bent of onder druk staat. Dat is een vervorming van de kwaliteit, de andere kant van de medaille. Je gedrag is teveel van het goede. Je kwaliteit ontaardt dan en wordt door anderen ervaren als een zwakte of slechte eigenschap. Ben je erg besluitvaardig, dan kun je in de valkuil trappen drammerig te worden. Of: als je doorschiet in je zelfvertrouwen word je arrogant. Valkuilen kun je ontdekken met zelfreflectie, of door open te staan voor kritische feedback van anderen. Soms gaat het om gedrag waarvan je je wel bewust bent, maar waarvoor je een of andere rechtvaardiging hebt verzonnen.

Het idee van de kernkwaliteiten en valkuilen lijkt op een legendarische wijsheid van oud-topvoetballer Johan Cruijff:

"elk voordeel heb z'n nadeel"

Valkuilen kun je ontdekken door jezelf af te vragen:

• Welke kritische feedback krijg ik regelmatig?
• Waarvoor moet ik me weleens verontschuldigen?
• Wat gaat er mis als ik gebukt ga onder werkdruk of stress?
• Waarmee roep ik soms ergernis op bij anderen?

Valkuilen van een ander: allergieën

Zoals iedereen kernkwaliteiten heeft, heeft ook iedereen valkuilen. Als een ander doorschiet in een bepaalde kwaliteit, kan dat bij jou irritatie, ergernis of boosheid oproepen. Jouw reactie daarop wordt een allergie genoemd. Zo'n allergie heeft vaak te maken met een kwaliteit van jezelf. Als je erg bescheiden bent, kun je je mateloos storen aan mensen die zichzelf continu op de borst kloppen.

Je kunt je allergieën ontdekken door je de volgende vragen te stellen over het gedrag van een ander:

• Waaraan erger ik me? Wat irriteert of stoort me? Waaraan heb ik een hekel?
• Waarop geef ik regelmatig kritische feedback?
• Wat zou ik aan iemand willen veranderen?
• Waarin schiet een ander door? Wat doet hij overdreven?
• Wat zou ik bij mezelf verafschuwen? Waar voel ik minachting bij?
• Waar wind ik me over op, of reageer ik boos op?
• Waar vinden anderen dat ik me te druk om maak?
  

Achter allergieën schuilen weer uitdagingen

Die vervelende eigenschap van de ander is natuurlijk ook een kwaliteit waarin hij is doorgeschoten. En het mooie is dat juist voor degene die er allergisch voor is, de kwaliteit die achter deze allergie ligt een belangrijk ontwikkelpunt kan zijn. Dit wordt dan de uitdaging of een leerdoel genoemd. Erger je je regelmatig aan de passiviteit van een ander? Kijk dan welke kwaliteit daarachter zit. Is iemand bijvoorbeeld bedachtzaam of geduldig en daarin doorgeschoten? Grote kans dat dat nou juist jouw uitdaging is, omdat je zelf soms te drammerig bent. Je kunt dus veel leren van het gedrag van mensen aan wie je je het meest ergert! Het kernkwadranten-model levert veel nieuwe zelfkennis op.

Je kunt uitdagingen voor jezelf ontdekken door je af te vragen:

• Welke verbetersuggesties krijg ik soms in feedback van anderen?
• Welke kwaliteiten bewonder ik bij anderen?
• Waarin schiet ik tekort of wat doe ik in de praktijk te weinig?
• Wat kan ik beter doen om anderen minder te irriteren?

Van kernkwaliteit naar kernkwadranten

Zo kun je je eigen kernkwaliteiten, valkuilen, allergieën en uitdagingen opstellen. Dat wordt meestal weergegeven in een figuur. Deze figuur noemen we de kernkwadranten (in de wiskunde is een 'kwadrant' een vierde deel van een vlak). Dit zijn de vier kernkwadranten van de kwaliteit 'daadkracht' van Lisa. Zij wordt vaak geprezen omdat ze 'dingen voor elkaar krijgt'. Maar ze krijgt ook wel eens van haar baas te horen dat ze iets geduldiger mag zijn. "Je collega komt heus wel met een voorstel, als jij haar niet steeds vóór bent!"

1. Lisa is ontzettend daadkrachtig. Dat is een kwaliteit.
2. Soms schiet ze daarin door en wordt ze drammerig. Dat is dan haar valkuil. 
3. Haar uitdaging of leerdoel is het tegenovergestelde van haar kwaliteit 'daadkracht', in dit geval is dat 'geduld' of 'goed kunnen beschouwen'.
   
4. Aan haar kwaliteit is ook een allergie verbonden. In dit geval is haar allergie passiviteit/geen initiatief nemen.

Stel net als Lisa ook eens de vier kwadranten op van een aantal kernkwaliteiten. Om op ideeën te komen, kun je de rubriek Functioneren doornemen. Je komt daarin veel competenties tegen die je kunt analyseren met de kernkwadranten. Bij de meeste competenties staat ook beschreven in welke valkuil de kwaliteit kan doorschieten. Je kunt ook de lijst met eigenschappen doornemen achterin het boek van Ofman.

Hoe kun je de kernkwadranten voor jezelf opstellen?

Je kunt bij verschillende kwadranten 'instappen':

• Begin met het inventariseren van je sterke punten en werk deze uit via de valkuil, de uitdaging en de allergie, zoals in het voorbeeld.
• Begin met je uitdagingen, redeneer terug naar je valkuil en herken de kwaliteit die erachter zit. Een mooie methode om te gebruiken als voorbereiding op een functioneringsgesprek.
• Vraag mensen in je omgeving naar je valkuilen. Ze weten er vast wel een aantal op te noemen. Werk terug van valkuil naar kwaliteit en ontdek vervolgens jouw uitdagingen en allergieën.
• Stoor je je mateloos aan die collega? Kijk ook eens naar de kwaliteit die erachter zit en wat je ervan kunt leren. Daarmee kun je ook een uitdaging, valkuil en kwaliteit bij jezelf ontdekken. Het is een aanrader om eens samen met je collega´s kernkwadranten op te stellen en openlijk allergieën te bespreken. Zo kun je de samenwerking verbeteren.

Kernkwadranten in interactie

Myra van Zelst is beleidsmedewerker Recreatie bij een gemeente. “Een collega waar ik vaak mee samenwerkte aan projecten vond ik een onuitstaanbare drammer. Alles moest op zijn manier, er was totaal geen ruimte voor alternatieven. Tijdens mijn functioneringsgesprek heb ik dit schoorvoetend gemeld aan mijn manager. Die moest eigenlijk wel lachen. Het bleek dat ze ons juist om onze verschillende kwaliteiten bij elkaar had gezet. Hem om zijn daadkracht, mij om mijn beschouwende blik en analytisch vermogen. Ze herkende goed wat er was gebeurd: we waren allebei in een allergie geschoten. Door zijn daadkracht was ik passief geworden, wat bij hem weer een behoefte aan meer daadkracht had opgeroepen. Daardoor was ik nog passiever geworden. Ons gesprek inspireerde haar om met het hele team een teambuilding te doen op basis van kernkwaliteiten. Het mooie is dat we daardoor sindsdien een taal hebben om dit soort dingen te bespreken, zonder in de onderlinge verwijten te schieten."

Om te weten welke kwaliteit er achter je allergie zit en hoe jouw kernkwadrant inhaakt op een kernkwadrant bij een ander, is soms wel enige 'studie' vereist.

Voorbeelden van kernkwadranten

Onderstaande lijst geeft een aantal voorbeelden van combinaties van de vier kernkwadranten. Let wel: dit zijn slechts voorbeeldcombinaties. Bij elke kwaliteit horen meerdere valkuilen, uitdagingen en allergieën. Welke invulling van de vier kwadranten voor jou het meest betekenisvol is, is heel persoonlijk.

Toepassingen van het kernkwaliteitenmodel

• Het doen van zelfonderzoek en het opbouwen van zelfkennis, bijvoorbeeld door het opstellen van een persoonlijke swot-analyse.
• Het analyseren van conflicten in de voorbereiding op een conflicthanteringsgesprek.
• Het maken van keuzes met betrekking tot je zelfontwikkeling.
  
• Het voorbereiden van een functioneringsgesprek.
• Het opstellen van een persoonlijk ontwikkelingsplan.
• Het voeren van groepsgesprekken in in teambuildingsbijeenkomsten.
• Het voeren van een intervisiegesprek.
• Het ontwikkelen van je competenties om je carrière te versnellen.

Voorbeeld

Andere persoonlijkheidsmodellen

Kernkwaliteiten en -kwadranten zijn niet de enige manier om naar persoonlijkheidstypes en interactie tussen mensen te kijken. Zo is er ook:

• De Roos van Leary is een model dat laat zien hoe de wisselwerking tussen mensen verloopt en hoe zij elkaar beïnvloeden. En... waarom de interactie heel vaak niet werkt. Met behulp van dit model kun je leren wat je dán moet doen om de interactie te laten slagen.
  
• De Myers-Briggs type indicator: wat voor type ben jij? Een bedachtzame realist of een actiegerichte vernieuwer? Zo zijn er zestien verschillende types. 
• Het Enneagram: ook enneagrammen gaan uit van vooraf omschreven types, zoals de succesvolle werker, de romanticus en de waarnemer. Je kunt jezelf meestal in twee of drie wel herkennen.

Kernkwaliteiten in een teamrol

Bij elke teamrol horen ook bepaalde valkuilen en allergieën. Het kernkwaliteitenmodel van Ofman en het teamrolmodel van Belbin zijn goed in combinatie met elkaar te gebruiken, bijvoorbeeld om een team samen te stellen of om spanningen binnen een team bespreekbaar te maken.

Aanbevolen websites

• Op Leren.nl:
  
• Je kunt het meeste over jezelf leren van mensen waar je een hekel aan hebt
• Kernkwaliteiten kunnen je helpen bij moeizame adviesrelaties
• Kernkwaliteiten en kwaliteiten: wat is het verschil? - door Jan Stevens op De Steven

Aanbevolen boeken

• Ofman, D., Kwaliteit en bezieling in organisaties. Ofman is de 'uitvinder' van de kernkwaliteiten en -kwadranten. In zijn visie zijn de kwaliteiten een diepe uiting van iemands innerlijke zelf. Naast de praktische uitleg en informatie over de methode geeft het boek ook een inspirerende visie op de ontwikkeling van mensen (in organisaties). Ofman is oprichter van het bedrijf Core Quality International, dat zich bezighoudt met de begeleiding van ontwikkelingsprocessen in organisaties.
  
• Ofman, D. en R. van der Weck, De kernkwaliteiten van het enneagram, Scriptum management. In dit boek worden twee veelgebruikte persoonlijkheidsmodellen naast elkaar gezet. De negen enneagramtypes worden toegelicht met hun sterke en zwakke punten aan de hand van hun kernkwaliteiten en kernkwadranten. Ook de irritaties tussen de types worden door de valkuilen en allergieën in kaart te brengen, ineens een stuk duidelijker.
• Gerrickens, P., Kwaliteiten, een verfrissende kijk op eigen-aardigheden, Gerrickens training en advies.
  Voor veel mensen is het niet eenvoudig hun kwaliteiten optimaal te benutten in het leven van alledag. Dit boek heeft tot doel een gids te zijn bij de ontdekkingstocht naar de rijkdom van jouw kwaliteiten. Het boek legt helder uit wat kwaliteiten zijn en wat vervormingen zijn. Met vele voorbeelden en oefeningen is het inderdaad een goede gids.
• Ben je nieuwsgierig naar allerlei verschillende persoonlijkheidsmodellen en wil je daar een beknopt overzicht van, dan is het boek Kijken naar jezelf, werken aan jezelf. Een verzameling van praktische modellen en hulpmiddelen voor persoonlijke ontwikkeling van Harold Verhagen (Reed Business Information) een aanrader. Je bladert het door en komt vanzelf een model of theorie tegen waar je wel in wilt geloven. Het boek verwijst je door naar meer diepgaande boeken als je er echt mee aan de gang wilt.
  

Auteur: Mariëlle de Groot, met bijdragen van René Pijlman