The Big Five (persoonlijkheidsmodel)

De naam van dit persoonlijkheidsmodel slaat op de vijf karaktertrekken die het onderscheidt. Tegenwoordig is de Big Five onder psychologen algemeen geaccepteerd als het belangrijkste model in zijn soort. Het is de basis van veel psychologische onderzoeken bij personeelsselectie en studiekeuze.

Een belangrijk kenmerk van de Big Five is dat de scores op de karaktertrekken normaal verdeeld zijn. Dat wil zeggen dat je volgens het model niet per se óf extravert óf introvert bent. Je kunt ook iets er tussenin zijn. Hierdoor voelen deelnemers aan een Big Five-test minder weerstand als ze de testscore zien. Ze hebben minder het gevoel dat ze in een hokje zijn gestopt. De volgende karaktertrekken worden onderscheiden in het model:

• Extraversie: de mate waarin een persoon behoefte heeft aan contact met anderen. Extraverte mensen hebben dat in hoge mate en zijn sociaal, actief, praatgraag, gericht op personen, optimistisch. Introverte mensen werken het liefst alleen of in een rustige omgeving.
• Inschikkelijkheid (vriendelijkheid): gedraagt iemand zich meestal meegaand, tolerant en hulpvaardig? Of juist wat meer competitief en weinig medewerkend?
• Zorgvuldigheid: Gaat een persoon georganiseerd en doelgericht te werk of ongestructureerd en doelloos?
• Emotionele stabiliteit: Dit is het andere uiterste van neuroticisme. Neurotische mensen maken zich veel zorgen, zijn onzeker en nerveus. Emotioneel stabiele mensen zijn tevreden met zichzelf, ontspannen en weinig emotioneel.
• Openheid voor ideeën en ervaringen: openstaan in de zin van het op zoek gaan naar nieuwe ervaringen. Mensen die hoog scoren op deze schaal zijn nieuwsgierig en fantasievol. Degenen die laag scoren zijn down-to-earth en houden zich het liefst bezig met de feiten van het hier en nu.
  

Waarom vijf? Er zijn uiteraard honderden of duizenden termen waarmee je iemands persoonlijkheid kunt beschrijven. Waarom staan die niet allemaal in de lijst? De makers van de test hebben om te beginnen al deze honderden termen verzameld. Vervolgens bleek uit onderzoek dat veel van die woorden vaak voor dezelfde persoon gebruikt werden. Dus als deelnemers aan het onderzoek iemand praatgraag noemen, is de kans groot dat ze deze persoon ook als spontaan betitelen. Die eigenschappen zijn dus verwant en horen dus bij dezelfde karaktertrek: extraversie. Maar: als twee karaktereigenschappen niet vaker dan gemiddeld samengaan in personen, hebben ze kennelijk geen gemeenschappelijke oorsprong. Ze horen dan thuis bij een andere karaktertrek. Zo kwamen de onderzoekers uiteindelijk uit bij vijf karaktertrekken. Je zou kunnen zeggen: het model omvat de vijf grootste gemene delers van alle karaktereigenschappen en geeft een goed beeld van iemands persoonlijkheid.

De Big Five lijkt in opzet op de Myers-Briggs type indicator. Dit model verdeelt een persoonlijkheid echter in vier karaktertrekken.

Onderzoek naar de Big Five en de werkomgeving

Je persoonlijkheid bepaalt voor een belangrijk deel of je je prettig voelt op je werk en goed functioneert. Op het werk moet je samenwerken en je thuis voelen. Je persoonlijkheid speelt hierbij misschien wel net zo’n grote rol als je intelligentie. Er is veel onderzoek gedaan naar welke eigenschappen van de big five verband houden met tevredenheid en prestaties op het werk. Het blijkt dat de karaktertrekken zorgvuldigheid en extraversie het beste voorspellen of iemand goed zal functioneren.

Tevredenheid met de werkomgeving

Extraverte mensen voelen zich beter thuis in een werkomgeving met veel mensen om zich heen. Voor introverte mensen kan de drukte wel eens te veel zijn. Emotionele stabiliteit heeft ook een positief verband met tevredenheid op het werk.

Niet elke persoonlijkheid past in elke bedrijfscultuur. Kleinere organisaties lijken vaak op familiebedrijven. Het contact tussen collega’s en tussen de werknemer en de baas is er meestal persoonlijker. Extraverte mensen voelen zich in dit soort organisaties vaak beter op hun plaats dan introverte personen. Bij bedrijven waar het contact wat minder persoonlijk is, en kan een einzelgänger waarschijnlijk beter functioneren.

Prestaties op het werk

De karaktertrek zorgvuldigheid voorspelt van alle vijf het beste of iemand goed zal presteren op het werk. Uiteindelijk word je het meest gewaardeerd als je je taken efficiënt tot een goed einde brengt. Dit is vaak belangrijker dan dat je ieders beste vriend bent.

Samenwerken

In advertenties wordt vaak gevraagd om teamspelers. Welke eigenschappen van de big five passen het beste hierbij? Dat hangt ervan af. In een team kun je meerdere rollen innemen. Mensen die in hoge mate inschikkelijk zijn, werken goed samen in een team. Wel zullen zij eerder de volgers dan de leiders van het team zijn. Het blijkt dat leiders vaker extravert zijn en in mindere mate inschikkelijk. Wel moet je als manager natuurlijk enige mate van inschikkelijkheid hebben: een starre opstelling is meestal niet handig.

Hoe gebruiken P&O adviseurs de Big Five?

De big five of een zogenaamde 'companyversie' ervan, wordt onder andere ingezet als persoonlijkheidstest bij:

• Werving en selectie
• Analyse en aanpak van conflicten
• Training/coaching

Het model geeft personeelsadviseurs een goed beeld van iemands persoonlijkheid. Maar zoals geen twee vingerafdrukken gelijk zijn, zo zijn geen twee introverte mensen gelijk. Daarom worden de vijf karaktertrekken weer onderverdeeld in meerdere facetten. Extraversie, bijvoorbeeld, bestaat uit enthousiasme, behoefte aan omgang, energieniveau, leiding nemen, vertrouwen en tact. Zie onderstaande tabel.

Welke versie van de test gebruikt wordt, hangt af van de hoeveelheid tijd die er is voor een coachingsgesprek of voor een groepstraining. Stel, de test wordt afgenomen bij een groot team en er is maar een paar uur beschikbaar om de uitslag te bespreken. In dat geval is de ‘ruwe’ Big Five (zonder de facetten) een goed begin. Als de groepsleider/trainer echter met een kleine groep werkt en ruim de tijd heeft, dan kunnen ook alle facetten van de vijf factoren besproken worden.

Uiteraard hangt die keuze ook af van het doel. Als het gaat om een selectieonderzoek voor een heel zware functie zal er uitgebreid getest worden. Om in een training te bepalen wat voor stijl van leidinggeven het best bij iemand past, kan een korte versie volstaan.

Tabel: de zes facetten van extraversie

Hans is redacteur bij een regionaal dagblad. Hoewel hij sociaal is en van interviewen en van schrijven houdt, raakt hij toch langzaam steeds meer overspannen. Hij snapt niet wat er aan de hand is, want hij houdt van zijn werk en is er goed in. Uit de Big Five blijkt dat hij hoog scoort op extraversie, gemiddeld op openheid voor nieuwe ideeën/ervaringen, laag op emotionele stabiliteit en hoog op zorgvuldigheid. Waarom past het werk niet bij Hans? Een mogelijke verklaring die de big five biedt, is dat hij laag scoort op emotionele stabiliteit. Hij verliest dus vrij snel zijn kalmte onder werkdruk en maakt zich iedere dag zorgen of hij wel zijn deadlines haalt. Werken bij een maandblad is misschien een beter idee voor Hans.

Personeelsselectie

Er zijn functies die niet speciaal passen in een Big Five profiel. Bij andere functies is dat wel het geval – er is dan sprake van een ‘beroepskarakter’ van een bepaalde functie. Hiermee kun je je voordeel doen als je wilt weten of een beroep bij je past. Bijvoorbeeld: stel dat uit onderzoek blijkt dat de meeste stewardessen in hoge mate extravert zijn, laag scoren op emotionele stabiliteit en hoog op openheid voor nieuwe ervaringen/ideeën. Als een sollicitant-stewardess op al deze punten anders scoort dan de gemiddelde stewardess, verkleint dit de kans dat zij goed zal functioneren.

De Big Five en teams

Als er in een team overlegd wordt over het functioneren van de teamleden, dan is het belangrijk dat iedereen hetzelfde taalgebruik heeft. Een model als de Big Five kan daarvoor een uitkomst zijn. Stel, er is een conflict tussen twee managers, Jan en Piet. Jan vindt dat Piet zich niet aan de deadlines houdt en niet voldoende klanten binnenhaalt – maar zegt dit zelden openlijk. Piet gaat onbewust in de verdediging en voelt zich niet gewaardeerd. Uit de big five komt dat Jan erg introvert is, weinig open staat voor nieuwe ideeën/ervaringen en met een hoge mate van zorgvuldigheid. Piet staat namelijk wel open voor nieuwe ideeën en is niet uiterst gefocust op efficiëntie (wat lagere zorgvuldigheid). Jan en Piet zullen zich voortaan bewust moeten zijn van deze verschillen om beter met elkaar te kunnen samenwerken.

Hoe ontwikkel je de factor Openheid voor ideeën en ervaringen?

Er zijn verschillende dingen die je kunt doen om open minded te worden en meer open te staan voor nieuwe ideeën en ervaringen:

• Benader het onbekende zoveel mogelijk met nieuwsgierigheid, leergierigheid en benieuwdheid.
  
• Probeer eens een andere sport, praat met een andere collega, ga naar een ander soort film, lees een ander soort boek. Varieer en verrijk je leven, vergroot je comfortzone.
• Kies voor de groeimindset: leer een vreemde taal, een muziekinstrument spelen of een andere nieuwe vaardigheid.
  
• Verdiep je in andere zienswijzen, wereldbeelden, visies.

Hoe kun je je emotionele stabiliteit verbeteren?

Stel dat je laag scoort op de factor emotionele stabiliteit in het model. Wat kun je dan doen om dat te verbeteren? We gaan er even van uit dat er geen medische oorzaak is voor emotionele instabiliteit. Een aantal tips:

• Ontwikkel mentale veerkracht: accepteer de omstandigheden, bedenk oplossingen, haal kracht uit jezelf en leer van je ervaringen.
  
• Word proactiever: neem verantwoordelijkheid voor je eigen houding, gedrag en reacties.
  
• Overwin je faalangsten: neem je gedachten onder de loep en leer ze relativeren.
  
• Regelmatig mediteren is een manier om je bewustzijn en effectiviteit te versterken.
  
• Word autonomer: dan ben je niet snel uit het veld te slaan.
  

Aanbevolen website

• 123test: De mini Big Five persoonlijkheidstest geeft je een eerste indruk van hoe jij scoort op de Grote Vijf karaktertrekken.