Growth mindset en fixed mindset

Ben jij van mening dat capaciteiten vastliggen of dat je ze kunt ontwikkelen? De manier waarop je kijkt naar intelligentie en vaardigheden bepalen in hoge mate hoe deze zich zullen ontwikkelen en hoe succesvol je bent. Er zijn twee soorten mindsets – ook wel denkstijlen – de vaste mindset (fixed mindset) en de groeimindset (growth mindset). De mindset die je hebt, heeft aanzienlijke consequenties voor je overtuigingen over je eigen ontwikkelbaarheid en die van anderen. 

Fixed mindset

De vaste mindset – ook wel statische mindset of fixed mindset genoemd – is het idee dat mensen bepaalde mogelijkheden hebben en dat deze vastliggen. Succes is een teken dat iemand aangeboren talent heeft voor iets. Je gaat ervan uit dat zaken als intelligentie en sportiviteit aangeboren zijn en niet veranderbaar. Een minder goede of slechte prestatie is een reden om iemand te bestempelen als ‘dom’ of ‘houten klaas’.

De fixed mindset draait om succes hebben, slim overkomen, geaccepteerd worden en je een winnaar voelen. Inspanning leveren om een doel te bereiken is zinloos, want als je echt een genie bent, dan hoef je je niet in te zetten voor iets. Bij kritiek reageren mensen met een vaste mindset defensief, want negatieve feedback komt over als een bedreiging. Perfectionisme en faalangst kunnen gaan overheersen en het aangaan van nieuwe ervaringen in de weg staan.

Growth mindset

De growth mindset - ook wel groeimindset genoemd - werkt anders. Dan ga je ervan uit dat je heel veel kunt leren, zolang je maar oefent en bereid bent om je best te doen. Je bent ervan overtuigd dat je beter kunt worden in bijna alles, mits je je maar genoeg inspant, concentreert en volhoudt. Als je succes hebt, is dat een bewijs dat je goed geoefend hebt; als je mislukt, betekent dat alleen maar dat je nog beter moet oefenen. Vanuit deze groeigedachte is het dus logisch dat je tijd nodig hebt om nieuwe dingen onder de knie te krijgen. Het gaat ervan uit dat je met de juiste inzet je bestaande en nieuwe vaardigheden en kwaliteiten kunt ontwikkelen.

Het hebben van een groeimindset betekent niet dat je alles kunt leren en dat je altijd bezig bent met de beste zijn. Het houdt in dat je gelooft dat groei mogelijk is en dat inspanning en effectieve leerstrategieën voorwaarden zijn om beter te worden. Het ontwikkelen en koesteren van een growth mindset is een belangrijke soft skill voor een ambitieuze professional.

De verschillen tussen de vaste en de groeimindset op een rij:

Mindset in de praktijk

We introduceren Carin en Fieke, allebei studenten Pedagogiek. Allebei hebben ze een slecht cijfer gehaald voor hun tentamen statistiek. Hun reactie hierop is verschillend.

• Carin: Bij de volgende toets studeer ik niet meer zo hard. Het heeft toch geen zin; ik kan het toch niet. Het tentamen was ook belachelijk moeilijk. Komt door de docent, die wil ons allemaal laten zakken.  

Dit is een typische reactie van een persoon met een fixed mindset. 

• Fieke: Bij de volgende toets moet ik nog beter mijn best doen en me nog beter voorbereiden. Kennelijk heb ik de lesstof nog niet voldoende in de vingers. Ik ga nog even bij de docente langs om haar te vragen of ik het tentamen kan inzien en of ze me de vragen die ik niet goed heb beantwoord wil uitleggen.

De reactie van Fieke is kenmerkend voor iemand met een groeimindset.

Iemand met een fixed mindset zal de oorzaak van zijn falen niet bij zichzelf zoeken. Ook zal hij niet van zijn fouten proberen te leren en hij zal zeker geen moeite doen om ze te herstellen. Het enige wat hij wil herstellen is zijn eergevoel door bijvoorbeeld te kijken naar leerlingen die nog slechter scoorden.

Mindset en persoonlijkheid

Het is niet zo dat je óf een vaste mindset óf een groeimindset hebt. Je kunt bijvoorbeeld tegelijkertijd denken dat je je schrijfkwaliteiten kunt verbeteren, maar dat je nooit beter zult worden in het geven van presentaties. Mindsets maken een belangrijk deel van je persoonlijkheid uit, maar ze zijn te veranderen. Alleen al als je weet dat ze bestaan, kan dat ervoor zorgen dat je anders denkt en reageert. Je kunt jezelf aanpakken als je merkt dat je in de greep bent van de vaste mindset, bijvoorbeeld als je kansen om te leren laat schieten of ontmoedigd raakt als iets veel inspanning kost.

Groeimindset ontwikkelen

Heb jij meer een fixed mindset? Je kunt jezelf een groeimindset aanleren.

1. Zie het belang in van een groeimindset. Welke voordelen heeft het hebben van een groeimindset volgens jou?
2. Identificeer en analyseer een groeiervaring van jezelf. Denk aan een gebied/activiteit die je eerst heel moeilijk vond maar die je nu relatief gemakkelijk kunt uitvoeren. Welke dingen hebben je vooral geholpen om uiteindelijk competent te worden in die activiteit? 
3. Identificeer de gedachten die bij een groeimindset horen. Stel je voor dat een kennis van je het heel moeilijk heeft in zijn functie of opleiding. Je wilt hem een hart onder de riem steken waarbij je ook duidelijk wilt maken dat capaciteiten ontwikkeld kunnen worden. Wat zou je zeggen of schrijven?
4. Leer van de groei van een ander. Denk eens aan een situatie waarin je hebt gezien dat iemand iets geleerd heeft waarvan je niet dacht dat deze persoon het zou kunnen leren. Door welke dingen denk jij dat het deze persoon gelukt is om te leren wat hij geleerd heeft?

In welke beroepen is kennis van mindsets belangrijk?

Met name in beroepen waarin je mensen aanstuurt, coacht, lesgeeft of begeleidt is kennis over mindsets onontbeerlijk, zoals: 

• Bedrijfsleider
  
• Manager
• P&O-adviseur
• Leraar 
• Jobcoach
• Trainer bedrijfsopleidingen
  

Groeicultuur

Een organisatie waar een groeicultuur heerst, heeft niet alleen voordelen voor de individuele werknemers, maar ook voor de organisatie als geheel. Een fixedmindsetcultuur leidt vaak tot ‘haantjesgedrag’: interne concurrentie, bewijsdrang en defensiviteit. Een groeimindsetcultuur nodigt uit tot samenwerken, openheid en leren. Als manager is het belangrijk om te realiseren welke mindset je zelf hebt. Jouw mindset heeft namelijk grote invloed op je houding en gedrag richting je medewerkers en de manier waarop je naar hun ontwikkeling kijkt. Managers met een gefixeerde mindset geloven niet dat mensen kunnen veranderen, je hebt het of je hebt het niet. Managers die een groeimindset hebben, staan meer open voor feedback van hun medewerkers en letten meer op de groei van hun medewerkers en herkennen deze eerder. Vaardigheden worden als leerbaar gezien en leren en doorzettingsvermogen worden gewaardeerd.

De manier waarop je als manager feedback geeft, heeft ook grote invloed op de mindset die je bij anderen oproept. Zo wekt persoonsgerichte feedback een fixed mindset op en procesgerichte positieve feedback een groeimindset. Bij persoonsgerichte feedback complimenteer je je medewerker met een eigenschap, één of andere interne en min of meer vastliggende kwaliteit:

• Je bent een erg goede verkoper!
• Je bent echt creatief!

Bij procesgerichte feedback complimenteer je de medewerker voor wat hij of zij heeft gedaan dat werkt:

• Dat heb je goed aangepakt, zeg!
• Je rapport is heel duidelijk geschreven en erg overzichtelijk. Ik merk echt dat je mijn feedback ter harte hebt genomen.
  

Door je medewerker te prijzen voor zijn inspanning, doorzettingsvermogen en aanpak breng je hem verder in zijn leerproces, versterk je zijn zelfkennis en zelfvertrouwen en motiveer je hem om nieuwe uitdagingen aan te gaan.

Aanbevolen presentatie

• The power of believing that you can improve, door Carol Dweck. Deze Amerikaanse psychologe deed tientallen jaren onderzoek naar prestatie en succes. In deze TED-talk beschrijft ze twee manieren om na te denken over een probleem dat iets te moeilijk voor je is om op te lossen:
1. ben je niet slim genoeg om het op te lossen, of
   
2. heb je het gewoon nog niet opgelost?

Aanbevolen boeken

• dr. Carol Dweck: Mindset, de weg naar een succesvol leven. Uitgeverij SWP. Kernboodschap: met de juiste mindset kun je op verschillende terreinen (carrière, sport, liefde, leiderschap, ouderschap) een steeds hoger niveau bereiken.
  
• Groeimindset, is dat wel iets voor mij? Pieter van der Haak. In dit boek over groei mindset krijg je handvatten aangereikt voor persoonlijke groei. Het bevat hoofdstukken over de ontwikkeling van ons brein, de belemmerende rol van het ego en het ontwikkelen van een growth mindset.

Auteur: Marieke van Oosterhout