21e eeuwse vaardigheden
21e eeuwse vaardigheden zijn algemene vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen (dus eigenlijk: competenties) die nodig zijn om goed te kunnen functioneren in de moderne kennissamenleving.
Door technologie en digitalisering wordt onze samenleving meer en meer een kennis- en netwerksamenleving. Hierdoor verdwijnen volgens experts in Nederland de komende decennia bijna de helft van de banen. Daarnaast zal het werk dat behouden blijft van karakter veranderen en zullen nieuwe banen ontstaan. Niemand weet nog hoe die eruit gaan zien, maar duidelijk is al wel dat de werknemer van straks om goed te functioneren en succesvol te zijn in de maatschappij over meer en/of andere kwaliteiten zal moeten beschikken dan pakweg tien jaar geleden. Vaak wordt voor deze vaardigheden het begrip 21e eeuwse vaardigheden of 21st century skills gehanteerd. Andere benamingen zijn: life long learning competencies, key skills, advanced skills, sleutelvaardigheden en kerncompetenties.
Definitie van 21e eeuwse vaardigheden door het SLO
Volgens de definitie van het Nationaal Expertisecentrum Leerplanontwikkeling (SLO) zijn 21e eeuwse vaardigheden ‘generieke vaardigheden en daaraan te koppelen kennis, inzicht en houdingen die nodig zijn om te kunnen functioneren in en bij te dragen aan de kennissamenleving van de 21e eeuw.’
Oude wijn in nieuwe zakken?
Over 21e eeuwse vaardigheden wordt verschillend gedacht. Sommigen vinden de aandacht ervoor overdreven, een hype. Anderen zijn van mening dat beroepen en de samenleving per definitie aan veranderingen onderhevig zijn en dat er in feite niets nieuws onder de zon is.
Digitale geletterdheid
Digitale skills hebben betrekking op het op een effectieve manier gebruiken en toepassen van digitale apparaten, in de breedste zin van het woord.
- Ict-basisvaardigheden: het kunnen gebruiken van computers en andere digitale hulpmiddelen.
- Informatievaardigheden: op efficiënte wijze gepaste informatie zoeken en selecteren met behulp van digitale middelen.
- Mediawijsheid: het bewust en kritisch gebruiken en produceren van digitale informatie, met aandacht voor privacy, veiligheid en maatschappelijke normen en waarden.
- Computational thinking: het procesmatig (her)formuleren van problemen op een zodanige manier dat het mogelijk wordt om met computertechnologie het probleem op te lossen ('robotdenken').
Denkvaardigheden
Denkvaardigheden gaan over je vermogen om een probleem of situatie goed in te schatten, er een mening over te geven en een oplossing voor te bedenken. Denkvaardigheden zijn nodig om informatie te doorzien en op waarde te schatten, onjuistheden te signaleren en om een visie of mening tegen het licht te houden. Op basis hiervan kun je een oordeel vellen, een standpunt bepalen of een beslissing nemen.
- Probleemoplossend vermogen
- Creativiteit: het hanteren van creatieve technieken om nieuwe ideeën te vinden en werkvormen die creatief denken bevorderen.
- Kritisch denken is een essentiële vaardigheid om bijvoorbeeld nieuwe technologie op waarde te schatten.
Intrapersoonlijke vaardigheden
Intrapersoonlijke skills gaan over de mate waarin je in staat bent verantwoordelijkheid te nemen en jezelf aan te passen aan nieuwe omstandigheden.
- Zelfregulering: zelfstandig handelen en daarvoor verantwoordelijkheid nemen in de context van een bepaalde situatie/omgeving, rekening houdend met de eigen capaciteiten. Het gaat om het heft in handen nemen en niet klakkeloos opdrachten of voorschriften volgen. Daarvoor is het nodig zicht te hebben op de eigen doelen, motieven en capaciteiten.
- Metacognitie: het eigen leergedrag kennen, controleren en bijsturen.
- Ondernemend: zoeken en benutten van kansen in de omgeving, initiatief nemen en proactief handelen.
Interpersoonlijke vaardigheden
Het gaat hierbij om sociale vaardigheden die je nodig hebt in de interactie met andere mensen en culturen, op allerlei manieren.
- Communiceren: mensen zijn in toenemende mate met elkaar verbonden. Communicatie wordt steeds belangrijker en gaat steeds meer digitaal.
- Samenwerken
- Sociale en culturele vaardigheden
Kortom, 21e eeuwse vaardigheden zijn het soort vaardigheden die je als werkende mens nodig hebt om goed te functioneren in de huidige en toekomstige arbeidsmarkt. Je moet je voorbereiden op een beroepsleven waarin je zelfstandig je vakinhoudelijke kennis op peil moet houden, nieuwe kennis en vaardigheden moet verwerven en verantwoordelijkheid moet nemen voor ‘een leven lang leren'.
Kenmerkend voor 21e eeuwse vaardigheden is dat ze te ontwikkelen, dus leerbaar zijn. Dit wil niet zeggen dat het skills zijn die je ‘even’ in een training leert. Je ontwikkelt ze door na te blijven denken over je eigen (loopbaan)ontwikkeling en inzetbaarheid en je steeds de vraag te stellen: welke vakspecifieke kennis en vaardigheden heb ik in de toekomst nodig om aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt en hoe kan ik deze (verder) ontwikkelen?
Zelfregulering in het primair onderwijs
Het ontwikkelen van zelfregulering begint al bij leerlingen op de basisschool: de leraar laat leerlingen bewust prioriteiten en realistische doelen stellen en vervolgens reflecteren op het onderzoeksproces.
Aanbevolen website
- Op de website van het Nationaal Leercentrum Expertiseontwikkeling (SLO) vind je een model waarin de 21e eeuwse vaardigheden uitgebreid worden toegelicht. Het SLO biedt leerplannen, voorbeeldmaterialen en andere relevante informatie voor scholen in het primair onderwijs. Een onderdeel daarvan is bijvoorbeeld lesvoorbeelden voor zelfregulering.
Auteur: Marieke van Oosterhout