Omgaan met diversiteit op de werkvloer

De corpsbal en de Marokkaanse moeder, de 'jonge hond' en de oudere werknemer. Zoveel mensen, zoveel verschillen. Eén overeenkomst hebben ze in ieder geval: je kunt hen allemaal terugvinden op het werk. Omgaan met verschillen tussen jou en je collega´s is soms lastig, maar wel noodzakelijk om prettig te kunnen werken. Bovendien levert het je heel veel nieuwe inzichten en mensenkennis op.

Wat is diversiteit?

Onder diversiteit verstaan we alle aspecten waarop mensen van elkaar verschillen. De zichtbare dingen - zoals leeftijd en huidskleur - en de minder zichtbare dingen als sociale en culturele achtergrond, competenties en werkstijlen. Het kennisplatform Diversiteit in Bedrijf noemt kenmerken zoals gender (man/vrouw), leeftijd, culturele, etnische en religieuze achtergrond, LHBTI (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transgenders en mensen met een intersekse-conditie) en arbeidsvermogen.

Als je goed om kunt gaan met diversiteit wil dat zeggen dat je om kunt gaan met heel verschillende mensen. Dit is niet zomaar een extraatje dat je inbrengt op je werk. Open staan en kunnen omgaan met verschillen hoort bij professioneel gedrag en verantwoordelijkheid nemen in je werk. En bovendien: is anders ook slechter? Is het zo erg als je collega slecht kan plannen, terwijl jij dat heel erg goed kan? Misschien is hij juist wel erg creatief, of heeft hij andere kwaliteiten die jij niet of minder hebt.

Diverse carrièretijgers

Hoe vooroordelen kunnen werken. Een voorbeeld.
Een Marokkaanse medewerker neemt elke zomer vier weken vrij. Zijn collega's denken dat hij ieder jaar naar zijn familie in Marokko gaat. Ze gaan er – zonder dit na te vragen – automatisch van uit dat zij zélf niet vier weken aaneengesloten vrij kunnen krijgen. Zij vinden dat de allochtone collega wordt voorgetrokken, pesten hem en maken hem achter zijn rug om zwart. In werkelijkheid begeleidt de Marokkaanse collega fietsvakanties in zijn vier weken vrij, als hobby.

Waarom leren werken met diversiteit?

Kunnen of leren omgaan met diversiteit is ontzettend belangrijk, zowel voor jou als voor je organisatie. Hier zijn een aantal redenen voor: 

  • Je moet goed kunnen samenwerken met collega's die anders zijn dan jij en elkaar aanvullen.

Omdat diversiteit niet alleen gaat over man of vrouw of etnische achtergrond, betekent diversiteit eigenlijk gewoon: oog hebben voor de goede kanten van mensen om je heen en niet verblind zijn door de verschillen. Niet iedereen is tenslotte overal even goed in. Het gaat er dus niet alleen om wat jij als individu kan en weet, maar juist om wat jij en je collega´s sámen kunnen en weten. Het loont de moeite om mensen met verschillende achtergronden, competenties en vaardigheden bij elkaar te zetten. Hoe dit werkt wordt bijvoorbeeld beschreven in het teamrollenmodel van Belbin. Dit gaat ervan uit dat er verschillende rollen in de groep vervuld moeten zijn om een goed team te kunnen vormen. Er zal een voorzitter moeten zijn, iemand die zich bezig houdt met de ontwikkeling van de groep, iemand die de informatie van buiten haalt en iemand die zorgt dat alles tot in de puntjes toe verzorgd is. Deze kwaliteiten vind je meestal niet in één persoon.

  • Je moet werken voor diverse klanten, bij wie je je moet kunnen aansluiten.

De maatschappij kent ook een grote diversiteit. Om klantgericht te kunnen werken, is het belangrijk dat je met die heel verschillende types klanten om kunt gaan. Een gevaar van een organisatie met op elkaar lijkende mensen (bijvoorbeeld allemaal blanke mannen of allemaal jonge meiden) is dat ze van zichzelf uitgaan, van wat zij prettig vinden. Diversiteit onder je collega´s zorgt ervoor dat je beter klantgericht kunt werken omdat jullie samen beter in staat zijn verschillende groepen klanten te begrijpen en te bedienen.

  • Je organisatie moet goede werknemers kunnen vinden en heeft iedereen nodig.

Ook het aanbod van arbeidskrachten is steeds diverser. Sommige werkgevers laten bepaalde groepen (allochtonen, ouderen en soms vrouwen) nog wat links laten liggen, maar dat is natuurlijk zonde van al dat talent. Zeker omdat er in de toekomst een tekort dreigt te ontstaan aan hoger opgeleide arbeidskrachten en mensen langer moeten doorwerken, moet de diversiteit op het werk in de toekomst verder toenemen. De maatschappij vergrijst en tegelijk zijn steeds meer jongeren van allochtone afkomst.

  • Je bedrijf opereert internationaal.

Veel bedrijven ondernemen over de grenzen heen. Dat betekent dat mensen van verschillende nationaliteiten met elkaar samen moeten werken. Dan heb je niet alleen te maken met verschillen tussen personen en culturen. Je spreekt zelfs allemaal een andere taal! 

Hoe kun je beter om leren gaan met diversiteit?

Iedereen heeft zijn eigen kijk op de wereld. Dat komt door je achtergrond, je ervaringen en wat je prettig vind. Je hebt ook vooroordelen ontwikkeld. Dat zijn vaste opvattingen over bepaalde groepen. Bijvoorbeeld: ´oudere mensen zijn niet meer zo druk bezig met hun carrière´of ´vrouwen met kinderen willen niet overwerken'.
Om beter om te gaan met diversiteit zul je je eigen vooroordelen moeten herkennen en kritisch bekijken. Dat betekent dat je niet zelf de afweging maakt of je vijftigjarige collega wel of niet promotie wil maken, maar dat je dat aan hem vraagt. Of dat je er niet bij voorbaat van uitgaat dat jonge mensen geen diepgang hebben, managers geen gevoel hebben, secretaresses altijd dienstbaar zijn en de kantinemevrouw wel dom móet zijn.

Leren omgaan met diversiteit is voor een groot deel gewoon dóen. Kijk vooral naar de positieve kanten en mogelijkheden van verschillen tussen mensen.

Als je goed om wilt gaan met diversiteit:

  • Vul je niet zelf in wat anderen bedoelen.
    Voorbeeld: je vraagt aan een alleenstaande moeder of ze vanavond een uur wil overwerken. Ze zegt dat ze niet kan. Dat betekent niet dat ze dat nooit kan of wil, maar toevallig vanavond niet.
  • Trek je geen voorbarige conclusies, maar leg je ze eerst voor aan een ander. Je vraagt dóór.
    Voortbouwend op het vorige voorbeeld kun je vragen: "Heeft dat te maken met je kinderen?" en "Kan ik jou een andere keer wel weer vragen?"
  • Accepteer en waardeer je mensen met verschillende achtergronden. Vraag eens hoe dat nu zit met die ramadan, of die piercing nu pijn doet, wat jongeren tegenwoordig op school leren en hoe je oudere collega zo'n ingewikkeld probleem zou aanpakken.
  • Verzet je jezelf tegen vooringenomenheid en onverdraagzaamheid, dus wijs je mensen vooral ook op de voordelen van het ´anders zijn´ en spreek je collega's die discrimineren op hun gedrag aan.
  • Zie je diversiteit als een kans voor je eigen ontwikkeling en die van je afdeling en bedrijf.

Onderzoek naar culturele diversiteit op de werkvloer

Bedrijven en organisaties presteren beter als hun personeel een gemengde culturele en etnische achtergrond heeft. Ze werven makkelijker nieuw talent en hebben meer tevreden en loyale medewerkers. Dat blijkt uit onderzoek. Voorwaarde is wel dat de leidinggevenden goed kunnen omgaan met de mix van achtergronden (bron: Rijksoverheid).

Wat is de meerwaarde van diversiteit?

  • Een open minded blik op de wereld: kennis over verschillende leefwerelden en culturen is natuurlijk onmisbaar als je met plezier en succes verder wil komen in onze samenleving en in je werk.
  • Goede communicatieve vaardigheden: goed communiceren met mensen die anders zijn dan jij, levert je in het algemeen zeer goede communicatieve vaardigheden op. Je leert beter te luisteren, beter vragen te stellen en je ontwikkelt meer inlevingsvermogen en mensenkennis.
  • Flexibiliteit en aanpassingsvermogen: als dingen niet altijd op jouw manier hoeven en je je kunt aanpassen in verschillende sociale situaties, word je ook als mens flexibeler en kun je je makkelijker aanpassen aan bijna iedere situatie.
  • Meer klantgerichtheid: beter kunnen omgaan met verschillen levert je meer klantgerichtheid op. Je kunt klanten beter helpen en begrijpen. Klanten zijn immers ook 'divers'.
  • Ingangen in een nieuw netwerk. Via je collega's uit andere culturen kun je netwerken met mensen met uiteenlopende achtergronden, die je anders niet snel zou ontmoeten.

Wat zijn de risico´s van culturele diversiteit op de werkvloer?

Naast alle positieve effecten van diversiteit en zwaarwegende redenen om het te leren, kan het nog wel eens lastig zijn.

  • Communicatieproblemen: je praat vaak een stuk makkelijker met mensen die op je lijken. Die dezelfde waarden en normen hanteren. Doordat je ongeveer hetzelfde hebt meegemaakt in je leven hoef je elkaar minder uit te leggen. Diversiteit op de werkvloer kan soms een communicatieprobleem opleveren. Oplossing: leer beter te luisteren naar elkaar en wees nieuwsgierig naar de mening en de achtergrond van die mening. Sta open voor nieuwe invalshoeken, daar word je uiteindelijk zelf ook wijzer van.
  • Conflicten
    Verschillen tussen mensen leiden vaak ook tussen verschillen in belangen. De jonge manager komt bijvoorbeeld in conflict met de oudere medewerker als hij zich erg autoritair en weinig respectvol opstelt in zijn manier van leidinggeven. Oplossing: respecteer elkaars mogelijkheden, weet wat je van elkaar kunt verwachten, en accepteer elkaar. Praat over conflicten.
  • Groepsvorming
    Je ziet het vaak in de kantine op het werk, de dag na een voetbalwedstrijd: de liefhebbers zitten bij elkaar en bespreken de wedstrijd van de avond ervoor. Iedereen die niet van voetbal houdt, is gedwongen een andere tafel te kiezen. In dit voorbeeld is dat geen probleem. Maar je kunt je ook voorstellen dat er een ander onderscheid ontstaat tussen verschillende groepen. Bijvoorbeeld als er in een bedrijf door de mannen veel over vrouwen wordt gepraat, op een manier die hun vrouwelijke collega´s niet prettig vinden. Oplossing: Let erop dat je geen mensen of groepen buitensluit. Thuis kun je je eigen vrienden kiezen, op de werkvloer wordt ander gedrag verwacht: namelijk meer professioneel en verantwoordelijk. Dit is overigens ook een zaak voor het topmanagement en de P&O-adviseurs. Zij stellen beleid op en ondernemen acties om ervoor te zorgen dat iedereen zich thuis voelt binnen de organisatie. Bovendien kan het management de grens trekken tussen geaccepteerd en niet-geaccepteerd gedrag in jullie bedrijf. Zij moeten zelf het goede voorbeeld geven en bijvoorbeeld vrouwen in het management opnemen.
  • Discriminatie en pesten
    Niet iedereen staat positief tegenover collega’s die anders zijn. In het ergste geval leidt dat tot pesten en/of discriminatie. Het is lastig te zeggen wat je daar het best aan kunt doen. Oplossing: ben jij degene die gepest of gediscrimineerd wordt? Je kunt het probleem aankaarten bij je manager, bij de personeelsadviseur of een andere vertrouwenspersoon in de organisatie. Bedenk wel: dit soort problemen zijn vaak niet op korte termijn op te lossen. Als je het doorzettingsvermogen hebt, is het wellicht de moeite waard ervoor te strijden. Anders kun je overwegen een baan bij een organisatie te vinden die jou meer respecteert. Wordt een collega gepest? Help hem door het probleem aan te kaarten bij het management of de P&O-adviseur. Natuurlijk steun je het slachtoffer ook: je denkt mee en komt voor hem op. Natuurlijk is het laatste wat je doet zo laf zijn om mee te pesten.

Omgaan met diversiteit als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie omgaan met diversiteit staat op een enkele lijst met algemene competenties. In andere competentiemodellen is het een vaardigheid die onderdeel is van de competentie ruimdenkend.

Ondersteunende competenties

  • Inlevingsvermogen: je kunnen verplaatsten in anderen.
  • Empathisch zijn: begrip hebben voor mensen die anders zijn dan jij.
  • Goed kunnen luisteren en vragen stellen: niet uitgaan van je eigen vooroordelen maar de ander laten vertellen hoe dat bij hem zit.
  • Nieuwsgierig en omgevingsbewust zijn: geïnteresseerd zijn in anderen, hoe ze van je verschillen en hoe ze ook weer hetzelfde zijn als jij.
  • Een open mind hebben: niet te snel oordelen en veroordelen.
  • Flexibel zijn: je kunnen aanpassen aan anderen.
  • Kunnen reflecteren op je eigen gedrag: kijken hoe jouw gedrag bijdraagt aan misverstanden en communicatieproblemen.
  • Assertiviteit: duidelijk je eigen mening en belang naar voren brengen en rekening houden met de mening en het belang van de ander.

Aantonen in een sollicitatie dat je kunt omgaan met diversiteit

In een advertentie wordt gezocht naar een verpleegkundige die goed om kan gaan met diversiteit. Je vraagt je af wat ze daarmee bedoelen. Het ziekenhuis staat in de Amsterdamse Bijlmer, een omgeving waarin heel veel verschillende culturen samenkomen. Je kunt dus veel verschillende nationaliteiten verwachten, ook bij je collega-verpleegkundigen en artsen. Je komt dus een behoorlijke diversiteit aan mensen tegen, bedenk je je.

Je bent geboren en getogen in Amsterdam, maar je ouders zijn van Ghanese afkomst. Je weet dus goed hoe culturen kunnen verschillen en je begrijpt dat iedere cultuur eigen waarden en normen kent. Snel oordelen is er bij jou niet bij. Omdat je al eerder als verpleegkundige in een ziekenhuis hebt gewerkt, weet je dat de cultuurverschillen tussen de verschillende afdelingen in een ziekenhuis bijna even groot zijn als die tussen verschillende landen. Juist vanwege jouw achtergrond kun je daar goed mee omgaan.

Dit zet je in je sollicitatiebrief en kun je natuurlijk goed beargumenteren tijdens je sollicitatiegesprek.

Andere voorbeelden

  • Marketing manager: Als we ons alleen op de Nederlandse doelgroep blijven richten, missen we een groot deel van de markt. Ik probeer dus zoveel mogelijk te begrijpen wat mensen met verschillende achtergronden beweegt. Daarom heb ik ook een divers team samengesteld. We hebben met zijn zessen maar liefst vijf verschillende nationaliteiten!
  • Personeelsadviseur: Voor onze organisatie is diversiteit van levensbelang. Met alleen witte mannen van vijftig zijn we niet in staat te begrijpen wat er leeft in de markt. Daarom  heb ik de afgelopen jaren een diversiteitsbeleid ontwikkeeld. Het aannamebeleid en het opleidingenbeleid zijn volledig leeftijdbewust en multicultureel.
  • Medewerker in/externe betrekkingen bij een woningbouwcorporatie: Ik houd bij het organiseren van evenementen in mijn gemeente veel rekening met de behoeftes van de verschillende bevolkingsgroepen. Wat het beste werkt is om een kleine groep bewoners te betrekken bij de organisatie. Ik let op de diversiteit van die groep, zodat we samen de volledige groep bewoners goed kunnen aanvoelen. Onlangs hadden we bij de oplevering van een nieuw blok huizen allerlei soorten eettenten, waardoor mensen van verschillende culturen elkaar ook meteen beter leren waarderen.

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over diversiteit tijdens het sollicitatiegesprek:

  • Beschrijf een situatie waarin je te maken had met heel verschillende mensen. Hoe ben je daarmee omgegaan? Wat was jouw rol?
  • Welke mogelijkheden zie je voor onze organisatie om mensen te benaderen uit andere culturen? Welke ervaring heb je hiermee?

Leidinggeven aan groepen met culturele diversiteit

Samenwerken met anderen die anders zijn dan jij vraagt dus om 'speciale' competenties. Ook leidinggeven aan een divers team of een diverse afdeling stelt eisen aan de manier waarop je leiding geeft. Leidinggeven aan diversiteit betekent dat je om kunt gaan met (grote) verschillen tussen je medewerkers. Dat houdt in dat je:

  • Rekening houdt met de verschillende wensen en mogelijkheden van medewerkers en individuen de ruimte geeft om zichzelf te ontwikkelen. Hier kun je bijvoorbeeld persoonlijke ontwikkelingsplannen en functioneringsgesprekken voor gebruiken.
  • Zelf ook open staat voor feedback.
  • Rekening houdt met verschillende behoeftes in aansturing. Bijvoorbeeld: een oudere medewerker heeft andere verwachtingen over hoe jij als leidinggevende met hem omgaat dan een jongere werknemer. Dit is een voorbeeld van situationeel leidinggeven.
  • Discriminerend gedrag meteen aan de kaak stelt.
  • Gedeelde waarden en normen in het werk stimuleert.
  • Medewerkers ontwikkelt in de competenties die te maken hebben met diversiteit.

Voorbeelden van beroepen waarbij je veel met diversiteit te maken krijgt

Aanbevolen website

Auteur: Mariëlle de Groot

Je bent hier: Home Functioneren Samenwerken Sociale vaardigheden Omgaan met diversiteit op de werkvloer