Teamrollen volgens het model van Belbin
Het voordeel van een klus doen met een team is dat er meerdere mensen in zitten. Je hoeft dus niet alles zelf te kunnen. Elk teamlid brengt naast zijn eigen ervaring, deskundigheid en soft skills ook zijn eigen Belbin Teamrollen in. Een Teamrol is een samenhangend pakket van eigenschappen en vaardigheden dat je 'aangeboren' is. Houd je daar rekening mee, dan gaat je team beter functioneren omdat iedereen doet waar hij goed in is.
Elkaar aanvullen
Jij bent misschien een goede planner, of juist heel creatief, de ander communiceert makkelijk en weer een ander teamlid kan een probleem goed analyseren. Al die kwaliteiten heb je nodig om samen een goed resultaat neer te zetten. Teamleden of collega’s vullen elkaar aan. Dat is in een stage of in je werk zo, maar ook al als je in je opleiding aan een project werkt. De Teamrollen van Belbin bieden je dus gereedschap om de samenwerking in je team vanaf het begin van het project handig te organiseren en aan te passen mocht het toch even stroef lopen.
De negen Teamrollen van Belbin
Meredith Belbin is een Engelse managementprofessor die heeft uitgevonden dat er 9 verschillende Teamrollen zijn:
- Een Bedrijfsman (ook wel Organisator genoemd) is betrouwbaar, loyaal en toegewijd. Hij is een nuchtere aanpakker die ervoor zorgt dat plannen en strategieën worden geïmplementeerd en worden omgezet in concrete taken en werkzaamheden. Hij let er daarbij op dat de regels en procedures van het team of van de organisatie worden gevolgd. De Bedrijfsman is soms wat inflexibel, maar zorgt voor stabiliteit binnen het team.
- Een Brononderzoeker verzamelt informatie, legt contacten en verbindingen, doet onderzoek en verkent nieuwe ideeën en mogelijkheden voor het team. Hij is een enthousiaste netwerker en ‘ideeënverbinder’.
- Een Monitor kijkt kritisch en analytisch naar ideeën en voorstellen. Hij blinkt uit in het evalueren van de haalbaarheid en potentiële nadelen van verschillende opties en zorgt ervoor dat het team objectief en goed geïnformeerd is, zodat het weloverwogen beslissingen kan nemen. De Monitor behoedt het team voor valkuilen en risico's.
- Een Plant is een creatieve solist die regelmatig komt met innovatieve ideeën en oplossingen. Hij denkt buiten de gebaande paden en heeft een originele inbreng in het team. Een plant komt vaak met vindingrijke concepten die kunnen helpen bij het oplossen van complexe problemen. Hij is de ideeëngenerator of dromer van het team.
- Een Vormer is de drijvende kracht achter het team. Hij is dynamisch en gedreven en gedijt onder druk. Hij is zeer gefocust op het bereiken van doelen en het pushen van het team naar succes. Een Vormer is vaak actiegericht, assertief en heeft een sterke drang naar resultaten. De Vormer is bedreven in het uitdagen en motiveren van het team, het nemen van moeilijke beslissingen en het aanjagen van voortgang.
- Een Voorzitter zorgt ervoor dat het team gefocust, georganiseerd en productief blijft. Hij of zij treedt op als leider van het team, leidt discussies, neemt beslissingen en zorgt ervoor dat ieders bijdrage wordt gehoord en gewaardeerd. De voorzitter helpt ook conflicten te beheersen en een positieve sfeer in het team te bevorderen.
- Een Groepswerker is een teamspeler die samenwerking en harmonie binnen het team bevordert en zo een positieve teamsfeer stimuleert.
- Een Zorgdrager besteedt aandacht aan details en focust op nauwkeurigheid. Daarmee zorgt hij ervoor dat alle taken in het team op een hoog niveau worden uitgevoerd. Hij heeft een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en is er trots op werk af te leveren dat voldoet aan de normen en deadlines van het team. De Zorgdrager is nauwgezet en grondig en helpt het team zijn doelen te bereiken door ervoor te zorgen dat alles goed wordt gedaan en niets over het hoofd wordt gezien.
- Een Specialist beschikt over diepgaande kennis en expertise op een specifiek terrein. Hij brengt waardevolle technische of gespecialiseerde kennis in in het team. De Specialist richt zich voornamelijk op zijn eigen expertisegebied en is mogelijk niet zo betrokken bij bredere teamdiscussies of besluitvorming.
De meeste mensen hebben twee tot drie Belbin Teamrollen die hem goed liggen. Daarnaast zijn er meestal twee of drie die je met enige moeite nog wel kunt 'spelen'. De andere Teamrollen liggen te ver van je af; niet proberen.
Elke Teamrol levert van nature bepaalde bijdragen aan een team, heeft kenmerkende behoeftes in de samenwerking, moet proberen bepaalde valkuilen te vermijden en kan spanning hebben met andere Teamrollen.
Doen, denken, voelen of willen, proactief of reactief
Als je je er een beetje in verdiept, ga je de rollen herkennen in het gedrag van je teamleden: wat ze doen en wat ze zeggen. Daarbij helpen twee indelingen:
- De vier hoofdvoorkeuren: doen, denken, voelen, willen
- Proactief of reactief gedragen: komen ze meestal zelf met een idee of voorstel of reageren ze vaker op de inbreng van anderen.
Die indeling geeft je al een beter idee van wat je van iemand met die voorkeursrollen kan verwachten.
In de ‘taart’ hieronder zie je elke Teamrol staan in het kwart van zijn voorkeur. De Plant en de Monitor bijvoorbeeld denken veel na. Dat zie je hen ook doen in een vergadering. Het verschil is dat de ideeën van de Plant vanuit hemzelf komen (proactief), terwijl de Monitor vooral reageert op ideeën die ingebracht worden (reactief). Je hoort de Monitor vaak zeggen: ‘Zullen we daar nog even over nadenken?’ De Plant zegt: ‘Ik heb wel een idee…’
Met andere woorden, we kunnen de teamrollen zo indelen:
- De Bedrijfsman is een proactieve doener
- De Brononderzoeker is een reactieve doener
- De Plant is een proactieve denker
- De Monitor is een reactieve denker
- De Vormer is proactief en wilskrachtig
- De Voorzitter is reactief en wilskrachtig
- De Zorgdrager is proactief en sensitief
- De Groepswerker is reactief en sensitief
De Specialist staat niet in de cirkel. Dat komt doordat de Specialist niet is in te delen in deze categorieën. Hij is ‘een geval apart’. Hij is niet zo’n teamwerker. Dat geldt trouwens ook voor de Plant en de Monitor. Die zijn ook graag solo bezig.
Wat is nu eigenlijk de basis van de teamrollen?
Elke Teamrol kun je zien als een unieke combinatie van de vijf basis-karaktertrekken die iemands persoonlijkheid bepalen: de Big Five. Elke Teamrol bevindt zich ergens op deze schalen:
- Extravert – Introvert
- Inschikkelijk – Dominant
- Zorgvuldig/ordelijk – Ongestructureerd
- Rustig/emotioneel stabiel – Onrustig/snel geraakt
- Behoudend – Open/vernieuwend
Daarnaast wordt de rol ingevuld met intelligentie. De Plant en de Monitor worden vaak gezien als ‘de bollebozen’. En ten slotte naar wat je waardeert in anderen. De Vormer houdt bijvoorbeeld van mensen die de strijd aangaan. De Brononderzoeker vindt flair en bling bling belangrijk. De Zorgdrager verfoeit onethisch gedrag en de Bedrijfsman vindt dat mensen zich fatsoenlijk moeten gedragen.
Profiteer van verschillen
Besef dat alle rollen een belangrijke bijdrage aan het team leveren. Het is belangrijk dat je aanvoelt dat alle rollen kwaliteiten hebben die nodig zijn om een project goed af te maken. Er is daadkracht nodig, creatieve ideeën, logisch denken, organisatietalent, gezelligheid, nieuwsgierigheid, contacten buiten het team en zorgvuldigheid. Er is geen hiërarchie in rollen.
Soort zoekt soort
Mensen hebben echter de neiging om zich het meest vertrouwd te voelen bij mensen die ongeveer hetzelfde zijn. Je bent gewend aan je eigen rollen en vaak vind je het gedrag dat daarbij hoort ook het nuttigst. Daardoor kun je je ergeren aan mensen met heel andere rollen.
- De Bedrijfsman vindt de Plant wazig.
- De Vormer vindt dat de Zorgdrager zeurt.
- De Brononderzoeker vindt de Monitor te kritisch …
Je ziet vaak teams van allemaal Bedrijfsmannen; soort zoekt soort. Daar komt zeker resultaat uit, maar het is zelden origineel. Je hebt dus verschillen nodig, en het is goed om die diversiteit in je team te benutten.
Sympathie voor ‘eigen’ rollen is herkenbaar
Lot Wijlhuijzen, trainer, coach en deejay, heeft als voorkeursrollen Vormer, Groepswerker en Brononderzoeker. ‘Leuke teamrollen vind ik inderdaad de Vormer, Groepswerker, Brononderzoeker en de Bedrijfsman. Dat zijn toch vooral de gedreven doeners. Ik kan een allergie hebben voor zeikerds en neuzelaars; mensen die graag lang vergaderen over details. Ik denk dat dat de Specialisten, de Monitoren en de Zorgdragers zijn.’
Je hebt meer dan één rol
Ieder mens heeft twee of drie rollen die hij van nature oppakt. Dan is er vaak nog een vierde of vijfde rol die je ook wel kunt nemen, maar dat kost je al veel meer energie. Daar moet je echt bij nadenken. De andere rollen kun je eigenlijk niet goed doen. Als je een echte Brononderzoeker bent en niets van de Zorgdrager in je hebt, dan moeten je teamleden niet aan jou vragen om de eindredactie van het rapport te doen, want je vindt het saai en kijkt over alle foutjes heen. Ze kunnen je beter vragen om die expert te bellen die jullie om advies willen vragen. En als het gesprek dan echt ingewikkeld wordt, geef je de telefoon aan de Specialist.
Vormende Groepswerker/Groepswerkende Vormer
Lot: ‘Als Vormer/Groepswerker/Brononderzoeker breng ik sfeer en samenhang en plezier. Ik geef zo veel mogelijk mensen een rol en betrek iedereen erin. Het groepsproces houd ik goed in de gaten. Is ook nodig in mijn vroegere werk als reisleider en nu als trainer. Ik kan leidend zijn, maar de leiding ook prima aan een ander overlaten. Hou het team met beide benen op de grond. Wel verbindend, stevig en dienstbaar aan de groep maar ik zorg ook voor mezelf. Als reisleider ben ik sturend en bindend maar ik ben ook echt zelf onderdeel van de groep. Daaraan merk je hoe de rollen elkaar onderling beïnvloeden en je eigenlijk ook een bepaald beroep in sturen.’
De rollen die je het makkelijkst neemt, hoeven niet per se in dezelfde hoek van denken of doen te zitten. Je kunt Plant zijn en Vormer. Dan houd je van verzinnen hoe het moet en je hebt ook de wil om je idee door te zetten. De combinatie van je twee of drie voorkeursrollen maken jou uniek.
Perfectionistische groepswerker
Petra Rooijakkers, senior redacteur, heeft als voorkeursrollen Groepswerker, Zorgdrager en Monitor. ‘Ik zorg er graag voor dat iedereen zich prettig voelt binnen een team en dat iedereen zich gewaardeerd voelt. Dat is mijn Groepswerker-kant. Ik doe dat door regelmatig te laten weten dat ik het resultaat van het werk van anderen op prijs stel. En ik toon ook regelmatig belangstelling voor het wel en wee van mijn collega's; wat hebben zij in het weekend gedaan, gaat het goed met ze, dat soort dingen.
Ik spring bij als het nodig is, voel me niet geroepen me aan mijn functieomschrijving te houden, die zegt me ook niet zoveel. Ik stop ook brieven in enveloppen als dat nodig is.Ik vind het prettig om te overleggen, zodat dingen gezamenlijk tot stand komen.
Ik houd niet van half werk, en zal me daarom inspannen om de kwaliteit van het eindproduct zo hoog mogelijk te laten zijn. Vinden meerdere mensen dat het zo wel goed genoeg is, dan neem ik het werk desnoods in het weekend mee naar huis om de puntjes op de i te zetten. Daaraan herken je mijn Zorgdragerrol. Soms lastig, maar het maakt me wel tot een heel goede redacteur.’
Je rollen beïnvloeden elkaar
Als je de rolbeschrijvingen leest, klinken ze een beetje als karikaturen. De Vormer is een dwingeland. De Brononderzoeker kan geen vijf minuten stilzitten. De Specialist is een nerd. Iemand valt nooit helemaal samen met die rol. De andere rollen halen de scherpe kantjes er af. De Vormer kan ook Groepswerker en Bedrijfsman zijn.
Een Vormer/Groepswerker gedraagt zich heel anders in een team dan een Vormer/Plant. De verschillende teamrollen die je vervult kunnen elkaar versterken of in de weg kunnen zitten. Je bent nooit alles wat in de rolbeschrijving van Belbin staat. Houd oog voor de nuance.
Met 4 of 5 mensen toch een compleet team
Een team bestaat nooit uit 9 mensen die allemaal een andere rol hebben. Het ideale team bestaat uit vier tot zes mensen. Bij de samenstelling is er waarschijnlijk helemaal geen rekening gehouden met jullie teamrollen. Het is toeval of jullie zijn alleen op deskundigheid geselecteerd. Hoe kun je dan een divers team zijn?
De kans is groot dat wél bijna alle teamrollen vertegenwoordigd zijn als je ook naar de tweede en derde rol kijkt. Het mooie is dat ieder nu kan kiezen vanuit welke rol hij zijn bijdrage gaat leveren zodat de teamleden elkaar optimaal aanvullen.
Teamrollen gebruiken om echt goed samen te werken
Weet je het eenmaal, dan is het de gezamenlijke verantwoordelijkheid van het team om:
- Elkaars rollen te respecteren, de kwaliteiten die daarbij horen te waarderen en ieder zoveel mogelijk op de manier te laten werken die hem het beste past. Houd daar ook rekening mee met plannen
- De taken in een project zo te verdelen dat ieder doet waar hij goed in is
- Bij rollen die dubbel vertegenwoordigd zijn, af te spreken wie wanneer zijn voorkeursrol neemt, zodat je niet concurreert
- Samen rollen op te vangen die je mist in het team
Verken je team
Je kunt de Teamrollen bekijken van de mensen met wie je samenwerkt. Dan zie je wat je goed van hen kunt vragen en wat zeker niet.
Je teamrollen optimaal inzetten
Ken jij je Belbin Teamrollen? Dan kun je daar nu ten volle van gaan profiteren. Dat kun je doen door je Teamrollen in te zetten bij het samenwerken in een team, als je gevraagd wordt voor een team of door er rekening mee te houden als je vacatures kiest om op te solliciteren.
Gebruik je inzicht om ervoor te zorgen dat iedereen doet waar hij goed in is. Aanvaard dat je teamleden 'anders zijn' omdat ze iets kunnen wat jij niet kan. Dan gaat het samenwerken veel fijner. Hoe meer verschillende rollen in een team, hoe beter het resultaat.
Bijdragen vanuit je rollen
Je weet wat jouw voorkeursrollen zijn. Maar wat ga je daar nu mee doen? Je kunt:
Doen wat bij je rollen aansluit en taken naar je toe trekken die jou goed liggen. Dat kun je doen als je deelneemt aan een vorm van projectonderwijs, maar natuurlijk ook als je een deel van je werktijd meedraait in een team
Bepalen in welke fase van het project je je rollen inzet
Per situatie bepalen welke teamrol het meeste nut heeft
Je ergernis over het gedrag van een teamlid loslaten
Een Teamscan maken: op de agenda zetten hoe jullie omgaan met dubbele rollen of rollen die ontbreken of de samenstelling veranderen
Doen wat bij je rollen aansluit
Teams werken meestal samen in projecten of ze moeten regelmatig met elkaar bepaalde vaste klussen klaren. Dan moet er een overleg voorgezeten worden, afspraken moeten worden vastgelegd, een begroting opgesteld, een planning gemaakt, het resultaat moet gepresenteerd worden, enzovoort. Deze taken horen bij ‘functionele rollen’: projectleider, voorzitter, notulist, secretaris die informatie beheert of penningmeester die de kosten bewaakt.
Voor die functionele rollen heb je dan weer eigenschappen nodig die je daarvoor geschikt maken. De Brononderzoeker is bijvoorbeeld creatief, energiek, flexibel en ondernemend. Hij houdt van vragen stellen. Hij is daarentegen niet zo accuraat, resultaatgericht en verantwoordelijk. Laat je de Brononderzoeker plannen, of notuleren of het archief bijhouden?
Lot Wijlhuijzen, trainer, coach en deejay: 'Mijn voorkeursrollen zijn Groepswerker, Vormer en Brononderzoeker. Vroeger was ik reisleider. Ik denk dat ik bewust werk blijf doen waarbij ik mijn rollen goed kan gebruiken. Ik kan een groep op sleeptouw nemen, maar ik doe dat wel bewust. Nu probeer ik juist vaak mijn mond te houden en niet meteen te bepalen welke kant het op gaat. Zo houd je een groep zelfstandig.
Denk niet dat je alles moet kunnen
Solliciteer op de functies die jou goed passen en bedank voor functies waarvoor je weinig aanleg hebt. Je kunt ook combinaties op je nemen: notulist, secretaris en planner kunnen prima door één persoon vervuld worden. De projectleider zal meestal ook de voorzitter zijn bij vergaderingen, maar hij kan dat ook delegeren aan een ‘echte’ Voorzitter.
Het kan natuurlijk geen kwaad om een functie uit te proberen die niet zo goed bij je rollen past. Des te beter kun je ervaren hoe fijn het is om werk te doen dat wel bij je aanleg aansluit. Laat je niet van de wijs brengen door docenten of projectleiders die vinden dat je alles even goed moet kunnen.
Dus doen:
Kijk naar je twee of drie Teamrollen en besluit op welke functies je gaat solliciteren. Je hebt meerdere rollen, dus je kunt ook meer functies met elkaar combineren. Benoem duidelijk wat jij goed kan en dus ook graag op je wilt nemen. Neem daar verantwoordelijkheid voor.
Bespreek met je projectleider welke rolverdeling hij in zijn hoofd heeft of vraag wat de andere teamleden op zich willen nemen. Gaan zij wel doen waar ze goed in zijn? Zet de taakverdeling nog eens op de agenda.
Bij het maken van de activiteitenplanning vraag jij ook weer om taken die jou goed liggen gezien je Teamrol.
Gebruik je Teamrol-zelfkennis bij je sollicitatie
Niet alleen in teamwork profiteer je van je rollen. Dat probeer je ook in je 'gewone werk' te doen. Oriënteer je je op een nieuwe baan
in een nieuwe werkomgeving, vergelijk dan de vacatures met je
teamrolprofielen. Ga je in die nieuwe baan wel tot je recht komen en
krijg je een werkomgeving waarin je je fijn voelt?
Je kunt je Teamrollen op je cv zetten. Dat is allicht een leuk onderwerp van gesprek en een goede aanleiding om jouw unieke profiel te benadrukken. Soms is het lastig te benoemen wat jou 'jou' maakt. Je Teamrollen zijn een goede ingang om je te onderscheiden met je profiel.
Rollen inzetten per fase en situatie
Een project doorloopt altijd een aantal fasen. In de projectmanagementliteratuur vind je wel vijf of zes opeenvolgende fasen. Die brengen we voor het gemak even terug naar drie fasen. In elke fase zijn er andere eigenschappen en bijdragen nodig.
Startfase | Vormer (drive, doelen stellen), Plant (creativiteit), Brononderzoeker (contacten en informatiebronnen verzamelen), Bedrijfsman (idee vertalen in plan) |
Uitvoeringsfase | Voorzitter (structuur in het werk houden), Bedrijfsman (routinewerk en vasthouden aan gestelde doelen en planning), Brononderzoeker (flexibel blijven), Groepswerker (teamspirit), Monitor (verschillende opties analyseren, risico’s benoemen), Vormer (tegenslagen verwerken, belangen van het team verdedigen, teamleden prikkelen om te presteren) |
Afronding | Groepswerker (ook aan het eind iedereen erbij houden), Bedrijfsman (checken of alle plannen uitgevoerd zijn), Zorgdrager (zorgvuldig afmaken op detail), Brononderzoeker (presenteert resultaten), Monitor (bespreekt wat we hiervan geleerd hebben) |
Rollen kunnen helpen of juist verstoren
Welke conclusies trek je hieruit? Je beschikt over meerdere teamrollen. Stel dat je Vormer, Brononderzoeker, Plant bent (zoals de auteur van dit stuk). Dan zet je in de startfase je Vormer ‘vol open’ om het team te motiveren. Je Brononderzoeker stuitert over tafel met ideeën en contacten. Je Plant trekt zich juist even terug om te broeden op een origineel ontwerp.
Je kunt je voorstellen dat de Vormer in de uitvoering en de afronding de samenwerking kan verstoren met zijn neiging om steeds de controle te pakken als het helemaal niet meer nodig is. De Vormer moet aanvoelen of het team ook uit zichzelf wel loopt. Zit iedereen bij de pakken neer, dan is hij juist weer hard nodig. En je Plant moet in de uitvoering even aan de kant, anders kan het team steeds opnieuw beginnen met nog spectaculairdere ideeën.
Bij de afronding kunnen je Plant en Brononderzoeker elkaar wel weer helpen om met een originele presentatie te komen. Laat je dan wel in het spoor houden door de Voorzitter, de Bedrijfsman en de Zorgdrager die ervoor zorgen dat de presentatie op tijd klaar is en geen fouten bevat.
Situaties inschatten
Bewust zijn van je rollen kan je helpen om je enerzijds te profileren op je rol en anderzijds je rol wat te dimmen. Daarbij houd je rekening met wat het team op dat moment nodig heeft, maar ook met je eigen belang. Je kunt een rol wat zachter zetten als dat goed is voor de samenwerking met een collega: even wat minder Vormen als je samen met een Groepswerker een klus doet. Je kunt ook je rol juist naar voren schuiven als het team er enorm veel baat bij heeft.
Rekening houden met je teamrollen
Petra Rooijakkers, senior redacteur en Groepswerker/Zorgdrager: ‘Ik vind mijn voorkeursrollen lastig om van te profiteren. Als Zorgdrager bestaat het gevaar dat je door anderen wordt gezien als een pietlut, als Groepswerker ligt de bijdrage vaak in het niet-tastbare. Ik zou denk ik willen leren om de waarde van mijn bijdrage voor het voetlicht te brengen.
Nu ik mij bewust ben van mijn teamrollen, ben ik geneigd om bepaalde dingen NIET te doen of te zeggen, om zo mijn teamrollen wat af te zwakken, zodat ik niet zal worden gezien als iemand die toch geen nee zal zeggen. En ik neem me voor mijn eigen doelen wat meer voor ogen te houden, omdat het niet altijd mijn eigen welbevinden bevordert als ik me teveel bezighoudt met het welbevinden van anderen.
Als redacteur is het fijn dat ik sterk gericht ben op kwaliteit en details. Het hoort bij mijn vak om pietluttig te zijn.’
Dus doen:
Bewust kiezen voor één van je rollen per fase in het project
Bewust kiezen voor één van je rollen per situatie
Niet alleen de Brononderzoeker is goed in onderzoek
Een functionele rol als 'onderzoeker' kan door verschillende teamrollen ingevuld worden. Zeker in de eerste weken van een project moet er veel onderzoek gedaan worden. Dat krijgt één persoon niet voor elkaar. Het zou ook zonde zijn om die taak door een persoon te laten doen. Onderzoeken kent immers zoveel kanten dat het team goede resultaten gaat mislopen als hierbij niet meerdere teamrollen samenwerken die elkaar aanvullen.
Brononderzoeker, Monitor, Plant en Specialist brengen de onderzoeksvaardigheid van nature in omdat ze veel willen weten. De Plant komt met originele hypotheses: ‘Als we nu eens kijken of het zo ook gaat…’ De Brononderzoeker praat graag met mensen; laat hem maar interviewen. Hij is een goede bronnenverzamelaar. De Monitor is weer sterk in het analyseren van de verkregen informatie. Hij ziet verbanden en oordeelt kritisch over de conclusies. De Specialist kijkt of het inhoudelijk klopt.
Je kunt je voorstellen dat het handig is als een Bedrijfsman, een Voorzitter en een Vormer zich ook een beetje met het onderzoek bemoeien: zit er wel structuur, voortgang en doelgerichtheid in? Ook een onderzoek kent verschillende fases. In elk fase zijn andere teamrollen op hun best.
Dus wat doe je als je zelfstandig een stage- of afstudeerproject moet doen? Ga samen met andere studenten in een intervisiegroep zitten en laat je coachen door mensen met teamrollen die jij zelf mist.
Je ergernis loslaten over andere Teamrollen
Waarschijnlijk heb je ervaren dat je met sommige mensen moeilijk kunt samenwerken. Het loopt niet. De ander begrijpt je niet: ‘Kom je soms van een andere planeet?!’ Je gaat je ergeren. In de beschrijving van de rollen zie je met welke andere Teamrollen jij spanning kunt ervaren. Bedenken dat de inbreng van die ander ook belangrijk is voor het team en dat iedere rol zijn eigen drives heeft, kan helpen om toch sympathie voor dat teamlid te hebben. Je kunt natuurlijk wel bespreken of het gedrag dat bij zijn voorkeursrollen hoort in die fase of situatie wel zo nuttig is.
Een Teamscan maken
Zoals je ziet, heeft onderstaand team een mooie verdeling. De ‘doen’ rollen zijn wel erg aanwezig. Dat kan heel goed met de branche samenhangen. Dit team werkt bij een logistiek bedrijf. Daar kom je nu eenmaal veel Bedrijfsmannen tegen. Kies je voor logistiek, dan houd je immers van organiseren. Maar als de teamleden alleen hun Bedrijfsmannen vol open draaien komt het project misschien keurig op tijd af maar met standaardoplossingen waar niemand van ondersteboven is.
Rollen Teamleden | Rol 1 | Rol 2 | Rol 3 |
Joost | Brononderzoeker | Plant | Vormer |
Willem | Bedrijfsman | Groepswerker | Zorgdrager |
Catelijn | Bedrijfsman | Voorzitter | Vormer |
Aziz | Monitor | Bedrijfsman | Specialist |
Om ervoor te zorgen dat er ook creatieve oplossingen en originaliteit in het team komen, moeten de andere teamleden Joost vragen om zijn ‘Plant aan te zetten’. En om aan de slag te gaan en echt iets goeds neer te zetten moet OF Joost OF Catelijn haar Vormer wakker houden. Niet alle twee, want dan krijg je strijd.
Teamsamenstelling veranderen
Heb je niet alle rollen in huis of te veel van hetzelfde, onderzoek dan of je team anders samengesteld kan worden. Misschien is het mogelijk om iemand te ruilen met een ander team. In het beroepsonderwijs worden meestal aan het begin van elk blok nieuwe teams samengesteld. Vraag of je een team kunt vormen met studenten die qua rollen elkaar goed aanvullen. Of, als er een nieuwe medewerker geworven wordt, laat dan in het functieprofiel de gewenste teamrollen meewegen.
Dus doen:
Maak samen een Teamscan en verken welke rollen jullie in huis hebben
Spreek af dat niet iedereen steeds dezelfde voorkeursrol inzet, maar doe een beroep op de andere rollen, afhankelijk van de projectfase en de situatie
Heb je bepaalde rollen helemaal niet in huis, maak dan een risico-analyse. Spreek af hoe je het samen oplost. Iemand kan een ‘rol-offer’ doen. Dat wil zeggen dat hij een taak op zich neemt die niet bij zijn rollen past, maar nu eenmaal toch uitgevoerd moet worden. Of bespreek of er een teamlid bij kan komen of ingewisseld kan worden.
Wat als het toch uit de hand loopt
Samenwerken wordt echt leuker als iedereen bewust met zijn Teamrollen omgaat. Loopt het toch uit de hand, pak dan de Roos van Leary
erbij. Vormers roepen vaak onder-tegen-gedrag op; zeker bij de meer
voelende rollen die vaak van nature wat volgzamer zijn. Zorgdragers
roepen samen-boven gedrag op. Zo kunnen communicatiepatronen ontstaan in
een team die echt ergerlijk worden. De een ‘moet’ altijd leiden. De
ander wacht altijd af.
Je kunt die patronen doorbreken
door er even bij stil te staan wat jouw voorkeursrollen bij de ander
oproepen. De Vormer die ook Groepswerker is, kan het gesprek met een
Zorgdrager een keer ingaan vanuit zijn Groepswerkersrol. Dan komt de
samenwerking meer in evenwicht.
Aanbevolen boeken
- Teamrollen op het werk, R. Meredith Belbin, Academic Service. Het werk van de meester, voor als je nog verder de diepte in wilt.
- Leve het verschil! Beter samenwerken, beter presteren, Margreeth Kloppenburg, Jaco van der Schoor en Rob Groen, Academic Service.
Auteur: Isabelle Langeveld, met bijdragen van René Pijlman