Innovatief

In sommige banen is het belangrijk dat je voortdurend bezig bent met vernieuwingen. Als sales manager of productmanager kun je je bijvoorbeeld niet veroorloven om achterover te leunen en alles bij het oude te laten. Het bedrijf waar je voor werkt kan de concurrentie alleen voorblijven als het steeds weer met het nieuwste van het nieuwste of met een uniek product komt. Daar kun jij een belangrijke rol in spelen.

Wanneer is vernieuwingsgerichtheid belangrijk?

Vooruitstrevende bedrijven die in de voorhoede opereren – dat wil zeggen bedrijven die het als hun rol zien als eerste met iets nieuws te komen – kunnen niet zonder innovatief talent in hun organisatie.

Mensen met innovatief talent zijn in staat:

vooruit te denken en kansen te zien
te bedenken waar mensen in de toekomst behoefte aan zullen hebben
buiten de bestaande kaders te denken en grenzen te verleggen
baanbrekende ideeën voor een novum succesvol over te brengen zodat ze gerealiseerd worden

In wat voor bedrijven is er behoefte aan innovatieve mensen?

Het zijn vaak jonge, snelle bedrijven die vernieuwend zijn. Bijvoorbeeld startups die zijn opgericht om iets nieuws in de markt te zetten. Ze nemen vaak behoorlijke risico's in de poging hun revolutionair idee te laten slagen.
Maar vergis je niet: juist ook grote, gevestigde organisaties moeten bij tijd en wijlen innovatief zijn, om ervoor te zorgen dat ze niet in een neerwaartse spiraal terechtkomen en niet meer mee kunnen komen met de concurrentie. Elk bedrijf kan vroeg of laat geconfronteerd worden met disruptie of ontwrichting van zijn markt door invloedrijke nieuwkomers. Vaak hebben traditionele grote bedrijven een aparte 'proeftuin' om nieuwe ideeën een kans te geven.
Daarnaast zijn er organisaties die zich door hun aard altijd bezighouden met vooruitgang en innovatie omdat ze op de toekomst en nieuwe ontwikkelingen gericht zijn. Dit zijn niet noodzakelijkerwijs altijd heel snelle organisaties. Voorbeelden zijn wetenschappelijke instituten, denktanks en onderzoeksbureaus van politieke of sociale organisaties.

Innovatievaardigheid is een nuttige soft skill in verschillende functies.

Het bedrijf zelf: kans of faalfactor?

Het hebben van innovatieve mensen in een organisatie is niet voldoende om ervoor te zorgen dat innovatieve ideeën ook daadwerkelijk gerealiseerd worden. De organisatie zelf moet ook aan een aantal voorwaarden voldoen. Niets is zo erg voor creatieve en innovatieve geesten als een stroperige organisatie die alles bij het oude wil houden. De volgende aspecten zijn belangrijk in de organisatie:

Snel kunnen beslissen. Als er een idee ontstaat voor een nieuw product of een nieuwe dienst, moet het geen jaren duren voordat het op de markt komt. De concurrent is dan waarschijnlijk eerder. De organisatie moet snel kunnen beslissen of het een nieuw idee gaat uitvoeren of niet.
Korte lijnen. Voor snelle beslissingen zijn korte lijnen in de organisatie nodig. Als er voor een nieuw idee eerst zes afdelingen geraadpleegd moeten worden en er hun zegje over mogen doen, dan verstrijkt er te veel kostbare tijd.
Het kunnen verkrijgen van draagvlak. Nieuwe ideeën hebben alleen kans van slagen als er draagvlak voor is, zowel binnen als buiten de organisatie. Hoe meer mensen zich van meet af aan kunnen vinden in het idee, des te groter zijn de kansen op succes.
Beschikken over een proeftuin of experimenteeromgeving. Nieuwe ideeën brengen risico's met zich mee voor de al bestaande producten. Een omgeving waarin geëxperimenteerd kan worden zonder dat bestaande producten in het geding komen, kan helpen om de risico's klein te houden. In een proeftuin mag ook wel eens wat mislukken.
Openstaan voor jong talent. Jongen mensen hebben vaak een open vizier en komen makkelijk met nieuwe ideeën. Het is belangrijk dat de organisatie hiervoor openstaat. Een houding van 'we hebben alles al een keer gedaan, echt nieuw is het idee niet' of 'de manier die we nu hebben werkt het best' is dodelijk voor innovatie.

Als je zelf een innovatieve geest bent en je wilt die competentie graag benutten in je werk, dan is het belangrijk om bij je sollicitaties goed te bekijken of de organisatiecultuur wel voldoende ruimte biedt voor originaliteit en vernieuwingen. Bekijk voorbeelden van innovaties bij het bedrijf dat je interesseert en vraag hoe het proces om die te laten lukken is verlopen.

Hoe word je innovatief?

Of je innovatief bent heeft vooral te maken met je houding:

Je ogen staan voortdurend op scherp.
Je aandacht is gericht op de toekomst.
Je houdt je ideeën niet voor je, maar deelt ze met anderen. Zo ontwikkelen ideeën zich verder.
Je bent energiek. Je hebt energie nodig om mensen te overtuigen en om weerstanden weg te nemen. Daarbij is ook een portie organisatiesensitiviteit belangrijk.
Je bent vernieuwingsgezind en je staat open voor vernieuwing en verandering.
Je hebt belangstelling voor geavanceerde technologie en technologische ontwikkelingen.

Vernieuwingsgerichtheid kun je ontwikkelen:

Leer marktkansen te zien. Bedenk waar mensen in de toekomst behoefte aan zullen hebben. Gebruik SWOT-analyses om kansen en bedreigingen te inventariseren. De kunst is om van bedreigingen grensverleggende kansen te maken.
Wees creatief en inventief. Bedenk dat in principe alles mogelijk is. Laat je niet inperken door de realiteit van alledag.
Heb lef en doorzettingsvermogen. Veel mensen zijn niet zo veranderingsbereid, dus je ideeën stuiten vaak op weerstand. Creëer draagvlak voor je ideeën door mensen in een vroeg stadium te betrekken bij je bedenksels.
Werk samen. Zorg ervoor dat je geen roepende in de woestijn bent. Je hebt anderen nodig om je ideeën te verwezenlijken. Doe moeite om ze te overtuigen van je plannen. Maar neem ook feedback serieus. Daar worden je plannen alleen maar beter van.
Blijf jezelf ontwikkelen. Door op de hoogte te blijven van wat er speelt in jouw werkveld en in de wereld, zorg je ervoor dat je zelf in de voorhoede kunt blijven werken.
Volg de concurrentie en disruptieve nieuwkomers in de markt.

Het is enigszins afhankelijk van je persoonlijkheid of je echt in hart en nieren een vernieuwer bent. Introverte, zekerheid zoekende mensen zullen vaak van nature minder vernieuwingsgericht zijn dan extraverte, actiegerichte types. Je hebt de nodige zelfkennis nodig om te weten of jij écht 'kunt gaan' voor vernieuwingen, ook op de langere termijn.

Innovator in een team

In het model van Belbin is iemand met de teamrol Plant een slimme en creatieve solist die regelmatig komt met innovatieve ideeën en oplossingen. Hij denkt buiten de gebaande paden en heeft een originele inbreng in het team. Een plant komt vaak met vindingrijke concepten die kunnen helpen bij het oplossen van complexe problemen. Hij is de ideeëngenerator of dromer van het team.

Ook iemand met de teamrol Brononderzoeker lijkt innovatief. Hij is een vernieuwer, brainstormt graag en is behendig in het verbinden en samenvoegen van ideeën die hij her en der exploreert en oppikt. Zijn inbreng kan heel waardevol zijn, maar hij bedenkt zijn ideeën niet zelf.

Innovatief als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie innovatief (of: innovativiteit, innoveren, innovatief handelen, innoverend vermogen, vernieuwingsgericht) staat op vrijwel elke lijst met algemene competenties.

Welke competenties en kwaliteiten komen bij innovativiteit kijken?

Creativiteit: je bedenkt originele ideeën, oplossingen en methoden voor je werksituatie. Ook ontwikkel je nieuwe werkwijzen waarmee bestaande werkprocessen verbeterd of vervangen kunnen worden. Je bent vindingrijk, denkt out of the box en hebt veel verbeeldingskracht.
Nieuwsgierig: je voelt het verlangen om meer over nieuwe ontwikkelingen te weten te komen. Je stelt jezelf vragen over hoe iets werkt, waarom het zo is of hoe het precies zit.
Initiatief: je onderneemt uit eigen beweging actie, zonder aansporing van iemand anders, of je zet actie in gang, in plaats van af te wachten.
Leervermogen: je kunt nieuwe kennis en informatie goed in je opnemen en deze vervolgens effectief toepassen in allerlei werksituaties.
Ondernemerschap: je signaleert kansen in de markt van je bedrijf en neemt commercieel initiatief met gecalculeerd risico om die nieuwe mogelijkheden te benutten. Je anticipeert op behoeften van klanten en zorgt voor klanttevredenheid.
Durf: je hebt de moed om buiten de gebaande paden te gaan en nieuwe wegen te ontdekken.

Bij welke beroepen is vernieuwingsgerichtheid nodig?

Vooral in heel commerciële omgevingen is het belangrijk dat je innovatief bent, vooral als je zelf een commerciële functie bekleedt, bijvoorbeeld als:

Organisaties die zich met de toekomst als onderwerp bezighouden, hebben behoefte aan innovatieve mensen in functies als:

beleidsmedewerker
onderzoeker
ontwerper

Tot slot kunnen bedrijven die zich richten op marketing en reclame niet zonder innovatief talent. Die hebben bijvoorbeeld behoefte aan mensen met de functie van:

bedenker van reclamespotjes
copywriter
marketeer
regisseur
vormgever

Natuurlijk zijn er heel veel andere beroepen waar jouw innovatiekracht van pas kan komen. Elke verandering in een organisatie vraagt om vernieuwingsgerichte mensen, en dat geldt zelfs voor heel saaie, behoudende organisaties. Misschien kun jij als innovatieve projectmanager wel wonderen verrichten bij een stoffige archiefdienst die een futuristisch multimedia-archief wil opzetten.

Innovatief als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan innovativiteit net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te innovatief en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als innovatief een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van innovatief?

De een is innovatief, een ander is innovatiever, jij bent het innovatiefst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té innovatief zijn? Jazeker. Overmatige innovativiteit kan doorslaan naar een hinderlijke innovatiedrang:

Te snel gaan of te ver voor de troepen uitlopen en je collega's of leidinggevende niet meenemen met een noviteit.
De kansen en voordelen van een nieuwigheid te rooskleurig of optimistisch inschatten.
Vernieuwingsdrang als doel op zich: veranderen om het veranderen. Niet elke verandering is een verbetering.
Van de hak op de tak gaan: veel bezig zijn met sprankelende ideeën en concepten, maar weinig aandacht hebben voor de implementatie.
Overenthousiast zijn over elk nieuwtje dat je tegenkomt.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat innovativiteit doorslaat naar een valkuil zijn:

Overtuigen: Je zorgt ervoor dat de ander iets van je overneemt: een inzicht, mening, idee of voorstel.
Draagvlak creëren: je zorgt ervoor dat sleutelfiguren in de organisatie een vernieuwing accepteren en steunen.
Geduld hebben met collega's: je gaat onverstoorbaar door met je innovatie-inspanningen als de vernieuwing niet zo snel gaat als je zou willen.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer innovatief bent, dan kun je je ergeren aan iemand die:

Weinig vernieuwingsgezindheid heeft, vast wil houden aan de status quo en zich verzet tegen elke vernieuwing of verandering.
Sceptisch of wantrouwend reageert op een innovatievoorstel ("ja, maar")
Hardnekkig vasthoudt aan archaïsche systemen en achterhaalde methoden.
Onverschillig is over veroudering van producten of werkwijzen.
Digibeet is en niet overweg kan met moderne technologie.
Altijd over de gebaande wegen wil gaan en terughoudend is om nieuwe paden in te slaan.

Ook in de organisatie kun je ergernissen tegenkomen:

Analyseverlamming (Engels: paralysis by analysis): over elk vernieuwingsvoorstel worden eindeloos vragen gesteld en discussies gevoerd.
Bureaucratie met veel regels, protocollen, richtlijnen, voorschriften, checklists en procedures.

Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je innovatief bent?

Als in een vacaturetekst staat dat je innovatief moet zijn, dan is het de kunst om in je sollicitatiebrief en het sollicitatiegesprek aan te tonen dat je dat bent. Dat doe je door concrete voorbeelden te geven van eerdere projecten en plannen waar je bij betrokken was. Gebruik daar de STAR-methode voor.

Ben je bijvoorbeeld sales manager bij een telecombedrijf, vertel dan hoe je ervoor hebt gezorgd dat het speciale mobieltje voor ouderen een succes is geworden. Wat deed je om het idee te laten landen bij de rest van de organisatie? Hoe wist je dat er behoefte was aan dat mobieltje? Welke weerstanden heb je moeten overwinnen en hoe heb je dat aangepakt?

Deze zelfde vragen kun je beantwoorden als je regisseur bent, of copywriter, en op zoek bent naar een nieuwe baan bij een vernieuwend en vooruitstrevend reclamebureau.

Het beste bewijs voor je innovatietalent is natuurlijk de aandacht te trekken met een hele originele sollicitatie!

Voorbeelden van competentiegerichte vragen over innovativiteit tijdens het sollicitatiegesprek:

Geef eens een voorbeeld van een innovatie die het gevolg was van jouw initiatief. Hoe heb je anderen ervan overtuigd dat je innovatie goed was?
Wat zie je voor onze organisatie voor mogelijkheden aan nieuwe producten of diensten?
Heb je weleens een uitvinding gedaan?

Aanbevolen website

Het Bevorderen van Innovatief Werkgedrag - door Floor Rink, Rijksuniversiteit Groningen.

Auteur: Ysolde Bentvelsen