Leervermogen

Leervermogen of lerend vermogen is de begaafdheid om nieuwe kennis en informatie in je op te nemen en deze vervolgens effectief te kunnen toepassen in allerlei (werk)situaties. Leervermogen houdt dus meer in dan het reproduceren van feitelijke kennis uit een boek of opleiding. Het gaat ook om het toepassen van de kennis die je hebt en het willen leren van de dingen die je in de praktijk doet en ondervindt.

In veel sectoren is de beroepspraktijk volop in ontwikkeling, bijvoorbeeld door globalisering, digitalisering en toenemend gebruik van ICT. In veel beroepen is het dan ook essentieel om ook na het voltooien van je opleiding te blijven leren. Leervermogen is daarom bij veel werkgevers een hoog gewaardeerde soft skill.

Wat betekent leervermogen concreet?

Als je een groot leervermogen hebt, dan:

Maak je je nieuwe materie snel eigen.
Begrijp je nieuwe instructies snel en pas je deze correct toe.
Overzie je gegevens en informatie en kun je er de grote lijnen en samenhang in ontdekken.
Kun je onderscheid maken tussen belangrijke en minder belangrijke informatie.
Ben je altijd bezig met jezelf te ontwikkelen.
Ontwikkel je eigen methoden om snel aan bruikbare informatie te komen.
Houd je relevante ontwikkelingen en informatie bij en pas je deze toe in je werk.
Ben je in staat om zelfstandig iets nieuws te leren. Je hebt als autodidact geen leermeester of docent nodig, maar studeert op eigen kracht uit publicaties, studieboeken en online cursusmateriaal (tutorials).
Integreer je nieuwe met reeds opgedane kennis.
Vervang je oude kennis door nieuwe.
Je bent open minded en staat open voor het ontdekken van nieuwe werelden.
Leer je van je eigen ervaringen en van de fouten die je maakt.
Ontvang je graag feedback op je eigen handelen om zo je functioneren te verbeteren.
Heb je inzicht in je eigen dominante leerstijl.

Leervermogen als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie leervermogen staat op menige lijst met algemene competenties.

Welke ondersteunende competenties komen hierbij kijken?

Beroepen waarbij je deze competentie nodig hebt

Of je nu monteur, kraamverzorgster, accountant of rechter bent, op elk niveau moeten werknemers in staat zijn om te leren, want kennis en ervaring verouderen tegenwoordig in rap tempo. De ontwikkelingen gaan snel en om mee te kunnen groeien met de dynamiek van de markt zul je up-to-date moeten blijven, ofwel: een leven lang moeten leren. Leervermogen is dus voor iedere functie van belang. Het is wel zo dat het bij de ene functie meer van je wordt verlangd dan bij de andere. Vooral bij functies die met veel vernieuwingen en veranderingen te maken hebben, moet je leervermogen groot zijn. Denk bijvoorbeeld aan beroepen in de ICT, de zorgsector en de financiële wereld.

Kun je leervermogen ontwikkelen?

Leervermogen is een moeilijk te ontwikkelen competentie. Je vermogen om te leren heeft voornamelijk te maken met algemene cognitieve vaardigheden, ofwel je intelligentieniveau, en dat verandert vanaf je 18e levensjaar vrijwel niet meer. Wel kun je je lerend vermogen vergroten door meer zelfkennis en dan met name in de manier waarop je leert. De volgende tips kunnen je daarbij helpen:

Bepaal je persoonlijke leerstijl. Iedereen heeft een dominante leerstijl, een bepaalde manier waarop je omgaat met leerstof en leeractiviteiten. Stel: je krijgt van je leidinggevende de opdracht om voor het personeelsblad een artikel te schrijven over het project waar je aan werkt. Hoe pak jij dat aan? Duik jij eerst de boeken in om te achterhalen wat de do’s en don’ts zijn van een informatief artikel of begin je gewoon met schrijven en zie je wel waar het schip strandt? Pak je de schrijfklus op de eerste manier aan, dan ben je een denker. Doe je het op de tweede manier, dan ben je een doener. Zo zijn er nog twee andere leerstijlen: de bezinner (ook wel dromer) en de beslisser. De ene leerstijl is niet beter dan de andere. Wel leent de ene stijl zich beter voor de ene dan voor de andere (leer)situatie. Ben je je hier bewust van, dan kun je variëren in je stijlen en haal je meer uit je werk, opleiding of training.
Bepaal je zwakke leerkanten. Uitstelgedrag en perfectionisme kunnen een negatieve invloed hebben op de mate waarin je leert. Heb jij hier last van? Ga eens na hoe dit komt. Wordt jouw uitstelgedrag veroorzaakt door perfectionisme, een gebrek aan motivatie of houd je te weinig rekening met je bioritme?
Leer van concrete ervaringen. Heb je een taak afgerond, neem dan de tijd om te reflecteren op je eigen handelen. Vraag ook je leidinggevende of een collega om feedback. Hij kan je wijzen op blinde vlekken en (ineffectieve) patronen in denken en doen. Kijk wat je kan helpen om de opdracht een volgende keer nog beter uit te voeren. Laat je daarbij eventueel coachen door je leidinggevende of een ervaren collega.
Zorg voor een goede nachtrust. Een gezonde nachtrust is essentieel voor het vermogen om nieuwe dingen te leren.

“Leren gaat van au.”
Lucebert

Leervermogen als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan leervermogen net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te leergierig en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als leervermogen een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van leervermogen?

Van het vermogen om te leren kun je niet teveel hebben. Maar als je daadwerkelijk gemotiveerd en geneigd bent om veel te leren, met andere woorden als je leergierig bent, dan kan dat wel degelijk doorschieten. Overmatige leergierigheid kan doorslaan naar:

Alles zelf willen weten, snappen en doen. Zaken moeilijk los kunnen laten en aan anderen overlaten. Natuurlijk is het fijn als je van alle markten thuis bent, maar je kunt nooit alles weten of kunnen. Wanneer je over van alles wat af wilt weten, loop je het risico dat je geen onderscheid meer maakt tussen hoofd- en bijzaken en hierdoor prioriteiten en voor jou belangrijke zaken uit het oog verliest. Bovendien kan je hoofd door de onsamenhangende kennis op zeker moment ‘overlopen’, met stress en burnout tot gevolg.
Je tijd en aandacht versnipperen over veel verschillende interesses en aandachtsgebieden, waardoor je nergens echt succesvol in bent.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat leervermogen doorslaat naar een valkuil zijn:

Prioriteiten stellen: bezig zijn met de zaken die belangrijk zijn, efficiënt met je tijd omgaan en afronden wat je gedaan wilt krijgen.
Focussen: je aandacht richten op jouw prioriteiten en je niet laten afleiden door nieuwe ideeën.
Delegeren: een taak met de bijbehorende bevoegdheden en middelen overdragen aan een medewerker. Je vertrouwt het de ander toe om hiervoor te leren wat nodig is en biedt hem daarbij voldoende zelfstandigheid en ondersteuning.

Wat zijn je allergieën?

Als je een sterk leervermogen hebt, dan kun je je ergeren aan iemand die:

Jouw nieuwsgierigheid of leergierigheid niet deelt en geen interesse toont voor leeractiviteiten.
Beschikt over zwakke didactische vaardigheden: hij kan iets niet duidelijk uitleggen of adstrueren en kan geen goede voorbeelden geven.
Beschikt over weinig aanpassingsvermogen en niet bereid is zijn manier van werken te veranderen.
Jouw leerproces niet respecteert en jou opjaagt, onderbreekt of afleidt.
Sterk vertrouwt op feiten uit het hoofd leren, in plaats van analyseren en kritisch denken.
Geen constructieve feedback geeft op jouw prestaties en ontwikkeling.

Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je leervermogen hebt?

In je sollicitatiebrief leg je uit dat je zelfontwikkeling erg belangrijk vindt en altijd actief bezig bent om meer te leren over je vakgebied. Je leest bijvoorbeeld vakbladen, volgt cursussen en trainingen en neemt deel aan intervisiegroepen. Word je uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek, dan licht je dit verder toe aan de hand van een concreet voorbeeld. Je kunt hiervoor de STAR-methode gebruiken.

Voorbeelden van vragen over je leervermogen tijdens het sollicitatiegesprek:

Hoe leer jij?

De interviewer wil weten wat je leerstijl is en of je zelfinzicht hebt. Geef een concreet voorbeeld uit je opleiding of je huidige baan. Beschrijf ook je leerstijl.

Wij zoeken iemand met een goed stel hersens. Heb je die?

De interviewer wil weten hoe intelligent jij jezelf vindt. Benoem iets waaruit je intelligentie blijkt: ga in op de scriptie die je hebt geschreven, de cijfers die je hebt behaald of geef een voorbeeld van een (lastig) probleem dat je uitstekend hebt opgelost. Formuleer je antwoord logisch en helder, want dat getuigt ook van een slimme geest.

Heb je wel eens een advies is de wind geslagen? Kun je daar een voorbeeld van geven?

De interviewer wil weten of je iets aanneemt van anderen en daarvan leert. Als je vaker adviezen naast je neerlegt, zorg dan voor een goed onderbouwd verhaal waarom je dat doet. Kies anders een voorbeeld dat weinig impact heeft gehad of goed is afgelopen.

Kun je een voorbeeld geven van een fout of succes van een ander waar je lering uit hebt getrokken?

Probeer een positief voorbeeld te vinden. Voorkom dat je anderen afvalt in je verhaal.

Hoe lang duurde het voordat je was ingewerkt in je huidige functie?

De interviewer wil weten hoe snel jij goed in een nieuwe baan zit. Geef aan dat je zaken snel oppakt. Zorg voor een zo concreet mogelijk beeld van je huidige werksituatie, je verantwoordelijkheden en je zelfstandigheid. Laat in je antwoord merken dat je verwacht ook bij een nieuwe baan snel ingewerkt te zijn.

Kun je een voorbeeld geven van iets dat je niet is gelukt? Wat heb je ervan geleerd?

De interviewer wil weten hoe je met teleurstellingen omgaat. Geef het liefst een voorbeeld van een situatie die niet terug zal komen in de baan waarnaar je solliciteert. Zeg in ieder geval niet dat bij jou nooit iets mislukt, want dat is echt niet reëel.

Welke eigenschappen zou je aan jezelf willen verbeteren?

De interviewer wil weten of je zelfkennis hebt. Probeer een eigenschap te kiezen die ook positief kan worden uitgelegd, zoals betrokkenheid ("ik ben te zeer betrokken, ik zou wat meer afstand moeten nemen.") of perfectionisme (“Ik houd niet van half werk, daardoor ben ik soms wat langer bezig dan nodig is”).

Nog meer vragen over je leervermogen die gesteld kunnen worden tijdens het sollicitatiegesprek:

In welk opzicht heb jij je het afgelopen jaar ontwikkeld. Hoe werd dat beoordeeld? Tot welke inzichten ben je gekomen?
Van welke ervaringen tijdens je loopbaan of privé heb je het meest geleerd?
Op welke gebieden wil jij je nog ontwikkelen? Hoe ga je dat aanpakken?
Als jij je postvak leegt, hoeveel tijd kost het je dan om relevante info te scheiden van irrelevante info? Wat doe je vervolgens om die relevante informatie op te slaan?
Als je een opleiding of cursus hebt gevolgd, wat doe je er dan aan om het geleerde op te slaan?
Als je naar een klant gaat, hoe bereid je je dan voor? Hoe onderzoek je over welke informatie je moet beschikken en hoe zorg je ervoor dat je die vervolgens ook krijgt.

Auteur: Marieke van Oosterhout, met bijdragen van René Pijlman