Analyseren

Analytisch denkende carrièretijgerinAnalyseren (of: analytisch denken) is het systematisch onderzoeken en ontleden van een complex probleem of vraagstuk in zijn elementen. Analytische vaardigheden zijn:

  • verschillende relevante aspecten en deelproblemen van een probleem onderscheiden
  • het vermogen om informatie te verzamelen over de achtergronden en oorzaken
  • verbanden leggen tussen de gegevens die je hebt verzameld
  • het relatieve belang van de elementen bepalen
  • oorzaken opsporen
  • adequate oplossingen bedenken

Van iemand die goed analytisch kan denken wordt gezegd dat hij een sterk analytisch vermogen heeft. Dit vind je vaak terug als functie-eis in de profielschets in vacatures. Rationeel denken en goed kunnen analyseren is in veel functies een belangrijke soft skill.

Analytisch denken is nauw verwant aan kritisch denken. Je neemt niets zomaar als vanzelfsprekend aan, maar je stelt vragen als:

  • Wat betekent dat precies?
  • Waarom is dat zo?
  • Hoe werkt dat?
  • Klopt die bewering wel?

Door dit soort vragen te stellen kun je de essentie onderkennen en ben je in staat duidelijk de kwintessens of de kern van het probleem te omschrijven. Je bekijkt het probleem vanuit verschillende gezichtspunten.

Je maakt duidelijk onderscheid tussen hoofd- en bijzaken, tussen symptomen en oorzaken, tussen feiten en opvattingen. Je bepaalt eerst de hoofdlijnen en detailleert later. Je ziet snel verbanden, relaties en overeenkomsten. Je ziet trends en patronen in ogenschijnlijk losstaande gegevens. Je gaat logisch en methodisch te werk.

Je ziet logische verbanden, zoals de relatie tussen oorzaak en gevolg. Je begrijpt een argumentatie en redenering. Je luistert naar de argumenten en opvattingen van anderen en betrekt deze in je analyse, ook wanneer ze tegenstrijdig zijn. Je bent goed in staat om een kwestie vanuit verschillende invalshoeken en perspectieven te bekijken. Je vraagt door op onduidelijkheden. Je onderkent denkfouten, ongeldige en onjuiste argumenten.

Je overdenkt de voor- en nadelen van een idee, plan of voorstel. Je hebt een goed beoordelingsvermogen en kunt objectief over zaken nadenken.

Je analyseert taken en werkprocessen waarin zich problemen voordoen. Je denkt niet meteen oplossingsgericht, maar duikt eerst in de probleemanalyse. Waarom is de situatie anders dan wat je wilt of verwacht? Wat gebeurt er dat niet zou moeten gebeuren en wat gebeurt er niet wat wel zou moeten gebeuren? Wat is er echt aan de hand? Pas als je een dieper inzicht hebt in de aard en oorzaken van het probleem, bedenk je een passende oplossing.

Als je initiatiefrijk bent, dan signaleer je problemen proactief. Zodra een probleem zichtbaar wordt, onderneem je actie en zorg je voor informatie en oplossingen.

Analytisch vermogen als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie analytisch vermogen (of: analytisch denken, analytisch denkvermogen, analyserend vermogen, probleemanalyse of analyseren) staat op vrijwel elke lijst met algemene competenties.

Gerelateerde competenties

  • Kritisch denken: je analyseert en beoordeelt informatie onafhankelijk van anderen; je komt door zorgvuldig nadenken tot je eigen, onderbouwde conclusies.
  • Helikopterview: je kunt een vraagstuk opdelen in elementen en daarover afzonderlijk nadenken, maar je kunt ook het geheel overzien.
  • Argumenteren: de ander overtuigen van jouw standpunt door gebruik te maken van geldige en juiste argumenten en een heldere en overtuigende redenering.
  • Creativiteit: analytisch denken biedt aanknopingspunten voor creativiteit, doordat je op zoveel manieren tegen een vraagstuk aankijkt.
  • Besluiten nemen: analytisch denken zorgt voor kwalitatief betere besluitvorming.
Financiële tijger analyseert de cijfers

Voorbeeld van analyseren: administrateur versus controller

Als in een bedrijf de winst terugloopt dan rapporteert een administrateur dat feit aan de verantwoordelijke manager. Van een controller of financieel analist wordt echter verwacht dat hij analytisch denkt. Hij gaat in de administratie op zoek naar relevante informatie, bijvoorbeeld gegevens van voorgaande perioden. Hij ontdekt dat de omzet van een bepaald product is teruggelopen en de kosten zijn gestegen, wat twee verschillende deelproblemen kunnen zijn. De hogere kosten blijken te worden verklaard door een wijziging in de interne doorberekening van kosten. Het draait dus om de teruggelopen omzet. Vervolgens verdiept hij zich in deze specifieke omzetbron en in de relevante trends en invloeden.

Analytisch vermogen als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan analytisch vermogen net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te analytisch en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als analytisch vermogen een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van analytisch vermogen?

Hoewel een goed analytisch vermogen voordelen heeft voor je professionele ontwikkeling en carrière, kan te analytisch zijn ook nadelen hebben. Analytisch vermogen kan doorslaan naar gevoelsarm, een overdreven rationele houding, met weinig oog voor emoties van anderen. Kenmerken van deze valkuil zijn:

  • Je hebt moeite om emotioneel contact te maken met anderen.
  • Je komt op anderen kil en afstandelijk over.
  • Je bent hardvochtig en toont weinig medeleven.

Een andere valkuil is overanalyseren en besluiteloosheid. Je besteedt teveel tijd aan elk klein en alledaags besluit, omdat je er te diep over nadenkt. Bij complexe problemen zie je telkens nieuwe invalshoeken en aanknopingspunten voor een diepteanalyse.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat analytisch vermogen doorslaat naar een valkuil zijn:

  • Empathie: het vermogen om je in te leven in de gevoelens van andere mensen en mee te leven met hun emoties.
  • Sensitiviteit of inlevingsvermogen: het vermogen om gevoelig te zijn en je in te leven in de situatie van een ander en zijn belangen, wensen en behoeften te begrijpen.
  • Intuïtie: een ingeving, een directe inschatting van een situatie of neiging tot een keuze, zonder er rationeel over na te denken. Het wordt ook wel je zesde zintuig of een innerlijke stem genoemd. Bij alle grote en kleine besluiten die we in het dagelijks leven nemen, speelt intuïtie in enige mate een rol.
  • Pragmatisch: handelend optreden, gericht op praktisch nut en bruikbaarheid. Je kunt vlot een knoop doorhakken en een beslissing nemen.

Wat zijn je allergieën?

Als je een echte analyticus bent, dan kun je je ergeren aan iemand die:

  • Zich sentimenteel gedraagt en zich laat meesleuren door zijn emoties.
  • Onvolledige of onnauwkeurige informatie geeft.
  • Beslissingen neemt op basis van emoties in plaats van feiten en argumenten.
  • Feitelijke gegevens of bewijs negeert of verwerpt.
  • Geen duidelijke redenering of rechtvaardiging heeft voor een besluit.
  • Weerstand uitoefent tegen verandering of vernieuwing.
  • Circulaire, onlogische of ongeldige argumenten gebruikt.
  • Zich baseert op subjectieve meningen of persoonlijke vooroordelen.

Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je goed kunt analyseren?

Stel: Je solliciteert op de vacature 'officemanager met een goed analytisch vermogen'. Wat wordt er hier van je gevraagd? Als officemanager breng je structuur aan in het kantoor. Daarvoor moet je goed kunnen analyseren.

In je vorige baan heb je een nieuw secretariaat ingericht. Dat heb je als volgt aangepakt:

  • Eerst heb je bij de medewerkers onderzocht waar de behoefte aan ondersteuning lag.
  • Daarna heb je een analyse gemaakt van de werkstromen op de afdeling.
  • Vervolgens heb je drie mogelijke vormen van ondersteuning voorgesteld, met het bijbehorende budget.

De directie kon zonder verdere vragen een goede beslissing hierover nemen. Je kreeg complimenten over de helderheid en de kwaliteit van je analyse. Dit zet je in je sollicitatiebrief. Alle elementen waarbij je jouw analytisch vermogen hebt ingezet kun je in je cv duidelijk maken. In het sollicitatiegesprek geef je sterke voorbeelden met de STAR-methode.

Andere voorbeelden van analytisch vermogen

Analysevaardigheden is een functie-eis voor veel verschillende beroepen:
  • Journalist: Bij het onderzoek voor een verhaal verdrink je soms in de hoeveelheid informatie. Door meteen een overzicht te maken van hoofd- en bijzaken heb ik al snel de rode draad te pakken.
  • Maatschappelijk werker: Veel van mijn cliënten hebben problemen op verschillende vlakken: bijvoorbeeld én geen werk én de verkeerde vrienden én een laag zelfbeeld. Samen met mijn cliënt maak ik een analyse van oorzaken en gevolgen van zijn problemen, zodat hij eenvoudig verbanden gaat zien. Op basis daarvan stel ik een behandelplan op waarin ik de kern van het probleem omschrijf.
  • Adviseur: De kwaliteit van de oplossing die ik bied, hangt voor 90 procent samen met de kwaliteit van mijn analyse. Ik zorg ervoor dat ik daarin uitblink, door modellen niet zomaar toe te passen, maar kritisch te kijken of alle elementen van een probleem hierin voldoende aan de orde komen.

Een aantal voorbeelden van competentiegerichte vragen over je analytisch vermogen tijdens het sollicitatiegesprek:

  • Geef een voorbeeld van een situatie waarin een probleem meerdere oorzaken had. Hoe ben je daar achter gekomen?
  • Wat zie je als hoofdoorzaak van het probleem dat wij met de toeleveranciers (of iets anders) hebben?
  • Hoe denk jij over het stikstofprobleem? (Hiermee wordt ook getoetst of je het nieuws volgt en daar analytisch over nadenkt)
Een veelgestelde vraag is:
  • Waarom denk je dat je geschikt bent voor deze functie?

Dat is een uitnodiging om de match te analyseren tussen de functiebeschrijving in de vacature en jouw competenties en kwaliteiten. Dat is een vast onderdeel van je voorbereiding voor het sollicitatiegesprek.

Aanbevolen websites

Auteur: René Pijlman
Je bent hier: Home Functioneren Professionele vaardigheden Rationeel denken Analyseren