Intuïtie is een ingeving, een directe inschatting van een situatie of neiging tot een keuze, zonder er rationeel over na te denken. Het wordt ook wel je zesde zintuig of een innerlijke stem genoemd. Bij alle grote en kleine besluiten die we in het dagelijks leven nemen, speelt intuïtie in enige mate een rol. Het is net als redeneren een belangrijk onderdeel van de menselijke cognitie.

Wat betekent intuïtief denken concreet?

• Je bent manager en je voert een geanimeerd sollicitatiegesprek met een op papier zeer geschikte kandidaat. Tijdens het gesprek krijg je ineens het gevoel dat er iets niet klopt aan het verhaal van je sollicitant. Je blijft doorvragen en dan blijkt dat hij voortijds met zijn universitaire studie is gestopt en helemaal geen diploma heeft.
  
• Je bent werkloos en al langere tijd op zoek naar een baan. Eindelijk krijg je een uitnodiging voor een sollicitatiegesprek. Na het gesprek krijg je een arbeidscontract aangeboden. Het salaris is prima, evenals de secundaire arbeidsvoorwaarden. Toch heb je er geen goed gevoel bij. Je besluit de baan niet te accepteren, ook al weet je niet of er binnenkort een andere kans voorbijkomt.
• Je hebt een heel leuke baan met een goed salaris en prima arbeidsvoorwaarden. Ook met je collega’s kun je prima opschieten en een promotie ligt in het verschiet. Dan krijg je een nieuwe baan aangeboden bij een ander bedrijf en je gevoel zegt meteen dat je het moet doen.
• De nieuwe medewerker blijkt helemaal niet zo fijn te zijn als je in eerste instantie dacht. Hij is humeurig en zit vaak privé te bellen. Hij zit nog in zijn proefperiode en je kunt hem dus zo vertellen dat hij de volgende dag niet hoeft terug te komen. Je hebt een voorgevoel dat er iets aan de hand is. Je besluit het gesprek met hem aan te gaan en dan vertelt hij schoorvoetend dat zijn vriendin voor de tweede keer een miskraam heeft gehad.

“De intuïtie is een Godsgeschenk, de ratio een dienaar; ergens in de tijd zijn we de dienaar gaan aanbidden en het geschenk vergeten.”

Albert Einstein, natuurkundige en uitvinder

Het woord intuïtie is ontleend aan het Latijn en betekent ‘innerlijk weten’. Het is het vermogen om (heel snel) situaties in te schatten en besluiten te nemen. Intuïtie helpt je onder meer om op een goede manier met anderen om te gaan, gevaar in te schatten, beslissingen te nemen, oplossingen te bedenken, complexe situaties te overzien, creatief te zijn en visie te ontwikkelen.

Vaak is het gevoel er al voordat je een rationeel verhaal met goede argumenten hebt geformuleerd. Je voelt al aan wat er aan de hand is zonder er bewust over na te denken. De logische onderbouwing is vaak wijsheid achteraf. Het begon met een ingeving, dat als een kompas hielp je richting te bepalen.

Het ‘onbewust denken’, zo noemt Malcolm Gladwell het in zijn gelijknamige boek. Er gebeurt iets of iemand zegt iets en je hersenen vergelijken die informatie heel snel met eerder opgeslagen gevoelens en ervaringen, waardoor je een ‘onderbuikgevoel’ krijgt.

"Het woord intuïtie heeft onterecht een vage bijklank waardoor het begrip mysterieus wordt, maar dat is het niet. Het komt voort uit kennis. Je kunt kennis als een netwerk zien. Elke ervaring die je opdoet, draagt bij aan je kennisnetwerk. Dat netwerk is een verzameling van allemaal verschillende elementen die met elkaar zijn verbonden: concepten, beelden, actieplannen, zelfkennis en ook gevoelens. Ervaringen brengen veranderingen teweeg in je kennisnetwerk. Dat is leren: er worden telkens betere verbanden gelegd. Dat wat we gutfeeling of intuïtie noemen is niets anders dan automatische herkenning."

- Psycholoog Margje van de Wiel in de Volkskrant

Intuïtie komt dus voort uit ervaring en kennis die je eerder in je leven onbewust ergens hebt opgeslagen. In je adaptieve bewustzijn om precies te zijn. Je kunt dit deel van je hersenen zien als een grote computer die snel en geruisloos een heleboel nieuwe gegevens verwerkt en dit koppelt aan al eerder verworven informatie. Intuïtie is daarmee dus geen aangeboren talent, het is een vermogen dat ontstaat na het opdoen van vele leerervaringen en verwerven van onbewuste kennis. Het is een vorm van impliciete kennis en gevoelsmatig weten waar je niet bewust bij kunt, maar die wel in je brein zit.

Erkenning van intuïtie in de medische wereld

De geneeskunde is geheel gebaseerd op wetenschappelijk bewijs en rationele argumenten. Toch gebruiken ook artsen hun zesde zintuig.

"Intuïtie is een vorm van denken, het is automatisch geactiveerde kennis. Bij artsen speelt patroonherkenning een belangrijke rol, de automatische herkenning van een situatie. Omdat het een grotendeels onbewust proces is, wordt het ervaren als een gevoel, maar het is in wezen een basaal cognitief proces. Hoe meer ervaring iemand heeft, hoe sneller en accurater dit proces gaat, maar zonder kennis is er geen sprake van intuïtie."

- Psycholoog Margje van de Wiel in de Volkskrant

Elke arts kent het gevoel van onbehagen of ongerustheid over een patiënt, zonder precies te kunnen verklaren waarom. Een fingerspitzengefühl met twijfels en zorgen. Het ziekteverloop is anders dan anders.  Niet weten wat er aan de hand is, maar wel aanvoelen dát er iets aan de hand is. Soms is het een bijna fysieke sensatie, een buikgevoel of gevoel op de borst. Artsen noemen het ‘pluis’ of ‘niet pluis’.

Na vele wetenschappelijke studies wordt het pluis-/nietpluisgevoel (Engels: sense of reassurance versus sense of alarm) in de medische wereld geaccepteerd en tot het diagnostisch arsenaal van de arts gerekend.

Het "niet pluis"-gevoel fungeert als een waarschuwing: let op, wees extra waakzaam. Het zet aan tot reflectie, nog eens goed naar de patiënt kijken, doorvragen, consulteren van een collega of specialist, ook als daar geen sterke argumenten voor zijn.

Intuïtie verbeteren

Als je als professional je zesde zintuig beter wilt leren toepassen, is het allereerst belangrijk om ervoor open te staan. Intuïtief zijn is vooral een kwestie van het loslaten van de controle die je gewend bent te hebben door zaken met je verstand te benaderen. Rationele denkers die beweren dat intuïtie alleen iets is voor vrouwen en geitenwollensokken-types hebben het mis. Het is - net als analytisch denken - een mentaal proces, alleen de route tot inzicht verloopt anders. Waar je bij het analytisch denkproces bewust, zorgvuldig en georganiseerd alles op een rijtje zet, gebeurt dit bij het intuïtieve denken onbewust, spontaan en associatief. Intuïtie en analyse lijken elkaars tegenpolen, maar in feite vullen ze elkaar aan. Het is niet goed om blindelings op je intuïtie te vertrouwen, maar neem het altijd serieus.

Vernieuwing en innovatie ontstaan alleen als je gebruik maakt van zowel je linkerhersenhelft – die van het logisch denken – als van je rechterhersenhelft waar verbeeldingskracht en fantasie zich bevinden. Probeer alvast meer te voelen, minder te denken en vertrouwen te stellen in je aangeboren vermogen om dingen te weten zonder te weten hoe dat komt. Onzekerheid staat je innerlijke stem in de weg. Leer op jezelf te vertrouwen. Hiervoor is het belangrijk om zelfkennis te hebben.

Jos, manager:

“Tegenwoordig wik en weeg ik veel minder dan aan het begin van mijn loopbaan. In de loop der jaren heb ik steeds meer leren vertrouwen op mijn innerlijke stem en heb ik inmiddels aardig door hoe ik zaken het best kan aanpakken.”

Zelfkennis

Wil je je zesde zintuig goed (leren) gebruiken, dan zul je over zelfkennis moeten beschikken weten hoe je in elkaar steekt en op welke manier het bij jou functioneert. Je kunt namelijk ook een vervelend gevoel in je buik hebben als gevolg van angst, of door vertekende of vervelende herinneringen. De afkeer die je vanaf je allereerste werkdag tegen de secretaresse van je baas hebt, kán bijvoorbeeld alles te maken hebben met het feit dat zij alleen maar dezelfde naam heeft als dat vervelende meisje dat jou vroeger altijd pestte. Je gevoel dat iemand niet te vertrouwen is kán veroorzaakt worden omdat hij uiterlijk lijkt op iemand die jou eerder bedrogen heeft. Je verwart dan gevoel/emotie met intuïtie. Het is goed om je hiervan bewust te zijn om verkeerde interpretaties te voorkomen. Houd je denken dus bewust in de gaten: waar komen je gedachten vandaan? Vloeien ze voort uit emoties zoals angst? Zo leer je je gedachten en blokkades te herkennen en kun je steeds beter onderscheid maken tussen feiten, ideeën, emoties, overgenomen meningen en de interpretaties daarvan. Naarmate je je bewustzijn vergroot, kun je je intuïtie verder ontwikkelen en professioneel gerichter inzetten. 

Concrete tips om je intuïtie te verbeteren

Om je zesde zintuig te ontwikkelen is het belangrijk om regelmatig te reflecteren op je professionele handelen. Door opmerkzaam te zijn en te oefenen, ontwikkel je je intuïtieve vermogens stap voor stap steeds beter.

• Ga in gesprek met je leidinggevende of een andere expert in je organisatie en vraag hen hoe zij beslissingen nemen en in welke mate intuïtie daarbij een rol speelt. Op basis waarvan komen zij tot conclusies? Waarom handelen ze zoals ze handelen? Tips van hen vergroten je eigen inzicht en handelingsvermogen.
• Houd een intuïtiedagboek bij in je dagelijks leven waarin je waarnemingen, intuïtieve ingevingen en gedachten noteert. Door bewust stil te staan bij je eigen manier van keuzes maken en handelen, krijg je meer inzicht in jouw persoonlijke stijl.
  
• Neem een moment aan het einde van de dag om terug te blikken op wat je hebt gedaan en wat je hebt meegemaakt. In welke situaties ben je beland? Welke stappen heb je gezet? Op welke momenten heb je je zesde zintuig gebruikt? Door stil te staan bij de momenten waarop je intuïtief een beslissing hebt genomen, leer je de signalen van je zesde zintuig beter herkennen. Als je nog eens in zo'n situatie belandt, zal je intuïtie je herinneren aan al die voorgaande keren. En dan durf je jezelf op een gegeven moment ook te laten leiden door je ingeving.
• Met meditatie breng je je rationele brein tot rust, kom je dichter bij je gevoel te staan en maak je ruimte voor ingevingen.
  

“Met behulp van logica bewijzen we, met behulp van intuïtie ontdekken we.”

Henri Poincaré, wiskundige

Intuïtie als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan intuïtie net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je oordeelt dan te intuïtief en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als intuïtie een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van intuïtie?

De een is intuïtief, een ander is intuïtiever, jij bent het intuïtiefst. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té intuïtief zijn? Jazeker. Overmatige intuïtief denken kan doorslaan naar:

• Overhaast en ondoordacht oordelen en besluiten nemen op basis van een buikgevoel, zonder eerst alle beschikbare informatie grondig te analyseren en een gefundeerd oordeel te vormen.
  
• Feiten, bewijzen of logische argumenten negeren die een intuïtieve ingeving tegenspreken. Daardoor kan iemand een irrationele beslissing nemen.
• Beslissingen niet goed kunnen rationaliseren, uitleggen of onderbouwen, waardoor iemand zweverig overkomt.
  

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat intuïtie doorslaat naar een valkuil zijn:

• Rationeel denken wil zeggen dat je gebruik maakt van de rede en logica, het menselijk denkvermogen. Je baseert je op feiten en betrouwbare kennis uit de wetenschap. Je hebt inzicht in oorzaak en gevolg. Je kunt hoofd- en bijzaken van elkaar onderscheiden. Je hanteert juiste en geldige argumenten om goed onderbouwde conclusies te trekken.
  
• Voor je een weloverwogen besluit neemt is het belangrijk dat je goed nadenkt over het probleem. Vier stappen zijn van groot belang: 1.Het probleem definiëren, 2. Informatie verzamelen, 3. Oordeel vormen en 4. concluderen.
  

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer intuïtief bent ingesteld, dan kun je je ergeren aan iemand die:

• Intuïtieve inzichten of onderbuikgevoelens verwerpt, negeert, bagatelliseert of ridiculiseert.
  
• Uitsluitend vertrouwt op logica en rationaliteit, alles wil beargumenteren, beredeneren en onderbouwen, zonder intuïtieve inzichten te overwegen of te waarderen.
  
• Overdreven sceptisch of afwijzend staat tegenover alles wat niet met conventionele inzichten verklaard of bewezen kan worden.
• Er bij jou op aandringt dat je een logische verklaring of bewijs levert voor je intuïtieve inzichten.
  

Aanbevolen websites

• System 1 and system 2 thinking - The Decision Lab
  
• Waarom we meer weten dan we denken - Psychologie Magazine
• Wat is intuïtie het en hoe kun je ermee werken? door zielscoach Scarlet Le Pair
  
• Zo leer je je intuïtie ontwikkelen - Happinez

Aanbevolen boeken

Bronnen

Auteur: Marieke van Oosterhout, met bijdragen van René Pijlman