Omgaan met weerstand

Mensen houden niet zo van veranderingen. Ze doen er soms alle moeite voor om bij hun oorspronkelijke standpunt te blijven en de dingen bij het oude te laten. Je ervaart die mensen als lastig, maar het gesputter is niet altijd onterecht. Misschien is jouw idee gewoon een slecht idee. Vaker nog verzetten mensen zich niet zozeer tegen jouw idee, maar voelen ze zich overvallen. In welke situaties kun je weerstand verwachten en hoe ga je ermee om?

Weerstand komt opzetten als we vinden dat ons iets is aangedaan en we het er niet bij willen laten zitten. Weerstand is een intense, prikkelende toestand. Iemand met weerstand is emotioneel, koppig en enigszins irrationeel. (Bron: het hoofdstuk Weerstand in de cursus Overtuigen en beïnvloeden.)

Oorzaken van weerstand

Er zijn veel verschillende situaties waarin mensen weerstand ervaren. Enkele voorbeelden zijn:

  • Bij reorganisaties of andere organisatorische veranderingen. Een nieuwe afdelingenstructuur, een fusie, een reorganisatie: dit soort veranderingen roept bij medewerkers altijd een hoop weerstand op. Ze voelen zich vaak niet gehoord, en hebben het gevoel dat de verandering hen overkomt en hen van bovenaf wordt opgelegd. Ze zien zelf betere alternatieven dan de veranderingen die het management voorstelt.
  • Bij vereiste gedragsveranderingen. Mensen die hun gewoonten moeten aanpassen, bijvoorbeeld eet- of leefgewoonten, ervaren doorgaans weerstand om die verandering echt blijvend door te voeren, zelfs als die verandering voor hun bestwil is. Gedragsverandering is moeilijk.
  • In onderwijssituaties. 'Ik zie er het nut niet van', zeggen veel leerlingen als ze een wiskundeformule uit het hoofd moeten leren, of een rijtje Duitse lidwoorden. Iets nieuws aanleren vergt vaak het overbruggen van een zekere weerstand, omdat de leerling het gevoel heeft dat het móet en niet zelf kan bepalen wat hij wil. Leren kan ook betekenen dat oude ideeën moeten worden losgelaten, en ook dat kan een reden zijn om weerstand te voelen.

Al deze situaties hebben met elkaar gemeen dat mensen overtuigd moeten worden om iets nieuws te gaan doen. Voorbeelden waarbij je beroepsmatig moet overtuigen en te maken hebt met weerstand zijn: een verkoper die iemand iets wil verkopen, een voorlichter die een campagne ontwerpt voor stoppen met roken.

Vormen van weerstand

Weerstand kan verschillende vormen aannemen:
  • Mild: onderbouwde tegenspraak en een beetje tegendruk. Dit zul je bij elke verandering tegenkomen en hoeft je geen zorgen te baren.
  • Redelijk: tegenstand en verzet. Je zult een mix met een goede balans van onderstaande tactieken moeten toepassen om de oppositie om te zetten in positieve energie.

  • Hevig: protest, rebellie en sabotage. Dit vergt misschien een heel andere aanpak, zoals mediatie (externe bemiddeling) of een correctiegesprek door de leidinggevende.

Reageren op weerstand van anderen

Weerstand heeft te maken met angst voor het onbekende, maar ook met je beknot voelen in je vrijheid. Mensen voelen weerstand als ze een beperking opgelegd krijgen die ze als oneerlijk ervaren. Vrijheid is hierin een ruim begrip en betekent ook 'doen zoals je het gewend bent te doen' of 'denken zoals jij er altijd al over denkt'. De kunst van reageren op weerstand is daarom vooral de vinger op de zere plek leggen. Je moet erachter zien te komen wat de betrokkene als 'oneerlijk' of bezwaarlijk in de situatie ervaart.

Niet elke reactie op weerstand werkt in elke situatie even goed. Afhankelijk van de situatie kies je de tactiek om met weerstand om te gaan.

  • Benoemen. Zeg hardop dat je weerstand voelt. Dat geeft de ander de gelegenheid te reageren en aan te geven wat zijn bezwaren zijn.
  • Erkennen. Laat weten dat je begrijpt dat de ander weerstand voelt. Dat maakt dat die persoon zich gehoord voelt. Dat neemt een deel van de weerstand vaak al weg. Geef de ander vervolgens de tijd om aan de verandering te wennen.
  • Bevragen. Vraag rechtstreeks naar de bezwaren zodat je daarop in kunt gaan.
  • Meebewegen en kantelen (judo). Geef de ander gelijk in zijn bezwaren. Daarmee vergroot je de bezwaren eigenlijk uit. Dat is vaak ook weer niet de bedoeling, dus op dat moment zal de ander iets gaan toegeven.
  • Vermijden. Ga niet in op de bezwaren. Spreek eventueel af dat je ze parkeert om er later nog op terug te komen. Gebruik deze tactiek vooral in situaties waarin het niet om een heel belangrijk punt gaat.
  • Draagvlak creëren. Door draagvlak te creëren zorg je ervoor dat de ander bondgenoot wordt van je plannen. Dat vermindert de weerstand enorm.
  • Van weerstand profiteren. Mensen in organisaties weten vaak precies wat goed loopt en wat beter kan. Medewerkers uiten goede weerstand tegen verandering als ze vinden dat de verandering niet de juiste is. Praat met ze om erachter te komen hoe zij vinden dat het beter kan en leer van hun inzichten. Zo kun je tegenstand omzetten in positieve energie.

Weerstand bij jezelf

Geen mens is heilig, dus ook jij kunt bij jezelf weerstanden ervaren, bijvoorbeeld tegen cliënten. Dat komt vooral voor als je een hulpverlenend of sociaal beroep hebt. Of misschien raak je zelf betrokken bij een reorganisatie of een verandertraject en zie je dat helemaal niet zo zitten.

De kunst is om ook in zo'n geval scherp bij jezelf na te gaan waar je bezwaar precies ligt. Denk er vervolgens over na hoe je dat bezwaar kunt wegnemen. Technieken die hierbij kunnen helpen zijn:

  • Uitvergroten. Door je bezwaren enorm op te blazen en uit te vergroten, bijvoorbeeld door nog vijftig andere bezwaren te verzinnen of te bedenken wat er allemaal mis kan gaan als je de nieuwe situatie aangaat, wordt je weerstand vanzelf lachwekkend – letterlijk. Je zult zien dat je bij bezwaar nummer 5 al gaat glimlachen en bij bezwaar 10 je lachen al bijna niet meer kunt houden.
  • Ineffectieve gedachten identificeren en vervangen door effectieve. Dit is een deel van de technieken die in de RET-methode worden gebruikt. Weerstand is vaak gebaseerd op oude, inadequate gedachten en vooronderstellingen. Door deze te zien en te vervangen door effectieve, meer redelijke gedachten, lost je weerstand als sneeuw voor de zon op.

Soms betekent weerstand dat je grenzen moet stellen en assertief moet optreden. Een voorbeeld:
Een therapeute deed eens de deur open voor een nieuwe cliënt. Tot haar verbijstering zag ze dat deze cliënt alle bloemen uit de plantenbak naast de voordeur had afgeplukt. 'Die zijn uitgebloeid', verklaarde de cliënt. De therapeute voelde direct weerzin en besloot dat ze deze cliënt beter naar een andere therapeut kon verwijzen. (Bron: Mia Leijssen, Gids voor gesprekstherapie).

Gerelateerde eigenschappen

In welke beroepen heb je met weerstand te maken?

Hoe toon je bij een sollicitatie aan dat je met weerstand om kunt gaan?

Afhankelijk van je beroep en functie heb je met andere soorten weerstand te maken. Ben je organisatieadviseur, dan ontmoet je andere soorten weerstanden dan als leraar. Maar voor alle beroepen geldt dat je in een sollicitatie de vaardigheid 'omgaan met weerstanden' kunt aantonen door een situatie zo concreet mogelijk te beschrijven (de STAR-methode). Benadruk het proces dat je doorlopen hebt en beschrijf het behaalde resultaat.
Voorbeelden:

  • Organisatieadviseur: benoem concrete resultaten die je hebt behaald in adviestrajecten waar je weerstand hebt ontmoet. Schrijf bijvoorbeeld: "Ik heb bij bedrijf x de marketing manager na aanvankelijke weerstand enthousiast weten te krijgen voor de nieuwe koers. Hij heeft uiteindelijk een hele nieuwe productlijn succesvol in de markt weten te zetten."
  • Leraar/trainer: maak inzichtelijk hoe je omgaat met lastige studenten. "Met een moeilijke groep die niets leek te willen leren en ondernemen heb ik besloten het eens totaal anders aan te pakken. Ik heb twee middagen improvisatietheater ingelast en de deelnemers laten zien dat ze heel veel konden leren door het gewoon te doen. Toen waren ze overtuigd van hun kunnen en zijn ze aan de slag gegaan met het werkelijke project."
  • Diëtist: beschrijf dat je je realiseert dat gedragsverandering moeilijk is. Schrijf bijvoorbeeld: "Iemand vertellen hoeveel hij mag eten is niet moeilijk. Om samen met de cliënt uit te zoeken hoe hij dat kan volhouden en waar de moeilijke momenten zitten, dat is de kunst. Vanwege die kunst houd ik van het vak."

Voorbeelden van vragen over omgaan met weerstand tijdens het sollicitatiegesprek:

  • Geef een voorbeeld van een situatie waarin je weerstand tegen een plan bij je medewerkers ontmoette. Hoe heb je ze toch weten te motiveren voor je plan?
  • Beschrijf een situatie waarin je andere partijen bij een plan hebt betrokken om weerstand weg te nemen. Welke partijen koos je en waarom? Wat was het resultaat?

Aanbevolen websites

Auteur: Ysolde Bentvelsen
Je bent hier: Home → Functioneren → Professionele vaardigheden → Omgaan met weerstand