Hbo-opleiding Beeldende Kunst

Je kunt je op verschillende manieren beeldend uitdrukken. Tijdens de hbo-opleiding Beeldende Kunst leer je veel van die manieren kennen. Je leert diverse technieken en krijgt volop de ruimte om jezelf als beeldend kunstenaar te ontwikkelen. Hoe die ontwikkeling eruitziet, bepaal je grotendeels zelf. Vandaar dat vaak het woord autonoom aan de opleidingsnaam wordt toegevoegd; je werkt zeer zelfstandig. Je komt op eigen houtje tot creaties.

Tamara Karsdorp volgde de hbo-opleiding Autonoom Beeldende Kunst aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) en is tegenwoordig werkzaam als zelfstandig beeldend kunstenaar: "Van jongs af aan was ik altijd bezig met het maken van dingen; werkte ik met mijn handen. Maar het was pas op de middelbare school dat het idee ontstond om naar de kunstacademie te gaan, doordat mijn lerares handvaardigheid zei dat ze mij wel voor die opleiding geschikt vond. Handvaardigheid was destijds een van mijn favoriete vakken."

KunstschilderWat kun je ermee worden?

Als je de hbo-opleiding Beeldende Kunst met succes afrondt, mag je het beroep beeldend kunstenaar op je visitekaartje vermelden. Je kunt het kunstenaarsschap op verschillende manieren tot uiting laten komen. Naast je werk als autonoom beeldend kunstenaar, kun je bijvoorbeeld ook:

  • Optreden als creatief denker in organisaties.
  • Tentoonstellingen en kunstmanifestaties samenstellen.
  • Actief zijn als kunstcriticus.

Wat is je kans op een baan?

Als afgestudeerd beeldend kunstenaar liggen de banen niet voor je voor het oprapen. Sowieso werken beeldend kunstenaars nauwelijks in loondienst, maar meestal als zelfstandige. Je verdient je geld door het verkopen van je kunstwerken of het maken van creaties in opdracht. Afgestudeerden van de kunstacademie kiezen ook vaak voor een gecombineerde carrière: de ene helft van hun tijd oefenen ze hun kunstzinnige beroep uit, de andere helft besteden ze aan een bijbaan. Meestal zijn dat banen in een andere sector.  

Wat is het carrièreperspectief?

Je toekomstige carrière speelt zich af in een eigen atelier, waar je alleen of samen met andere kunstenaars werkt. Je werkt zelfstandig aan creaties. Je kunstwerken kunnen zijn bestemd voor de verkoop, tentoonstellingen of manifestaties. Zeker in het begin is het moeilijk om van je werk als beeldend kunstenaar rond te komen. Je kunt daarom een beroep doen op verschillende subsidieregelingen. Als je meer ervaring hebt opgedaan in de kunstsector, kun je bijvoorbeeld ook actief worden als kunstcriticus of je bezighouden met het maken van beleid op het gebied van beeldende kunst. Je zult echter altijd bezig zijn met je ontwikkeling als beeldend kunstenaar. 

Wat zijn de belangrijkste competenties?

  • Initiatief tonen; gedurende de opleiding krijg je maar een klein aantal concrete opdrachten die je moet uitvoeren, de rest van de tijd moet je zelfstandig werken. Je bent voortdurend bezig met je ontwikkeling als beeldend kunstenaar; je vult je portfolio steeds aan met nieuwe creaties.
  • Risico's durven nemen; je bent niet bang om op te vallen; om met je kunstwerken een ander kijk te geven op zaken of gevoelige onderwerpen aan te snijden.
  • Doorzettingsvermogen hebben; niet iedereen zal je creaties meteen begrijpen of waarderen. Je geeft echter niet op als je op onbegrip stuit, maar je zet door omdat je in jezelf en je creaties gelooft.
  • Artisticiteit; om als beeldend kunstenaar te kunnen werken, moet je een originele blik op de buitenwereld hebben. Je kunt deze waarnemingen op een originele en creatieve wijze omzetten in een concept dat uiteindelijk leidt tot een kunstwerk.
  • Goed kunnen communiceren; voor je ontwikkeling als beeldend kunstenaar is het belangrijk dat je goed met kritiek kunt omgaan en kunt luisteren naar de opmerkingen van collega-kunstenaars. 
  • Daarnaast is het belangrijk dat je beschikt over een grote mate van zelfreflectie. Je moet in staat zijn je eigen werk te analyseren en te beoordelen. Verder is het noodzakelijk dat je goed zelfstandig kunt werken. 

Hoe lang duurt de opleiding?

De voltijd hbo-opleiding Beeldende Kunst kun je in vier jaar afronden. Kies je voor de deeltijdvariant, dan duurt het vier à vijf jaar voordat je je Bachelor of Fine Art behaalt.

Wat doe je tijdens de opleiding?

Voltijd

De opbouw van de hbo-opleiding Beeldende Kunst verschilt per kunstacademie. Zo hanteert de ene kunstacademie een algemeen eerste jaar waarbij je aan het einde van dat jaar kiest voor een specialisatie, terwijl bij een andere kunstacademie die specialisatie pas later plaatsvindt en je kunt kiezen uit andere disciplines. De Gerrit Rietveld Akademie in Amsterdam biedt bijvoorbeeld de specialisatie Glas aan.

Hieronder lees je hoe de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) de opleiding Beeldende Kunst heeft opgebouwd.

Propedeuse

Bij de HKU is het eerste jaar - de propedeuse - breed van opzet. Je krijgt algemene beeldende vakken zoals vlakke werkvormen, tekenen en ruimtelijke vormen. Het theoretisch onderwijs bestaat uit lessen over kunstgeschiedenis, cultuurbeschouwing en een technische instructies in fotografie, hout, metaal en computer. Aan het einde van het eerste jaar heb je je met diverse disciplines bezig gehouden, waardoor je kunt bepalen in welke richting je verder wilt:

  • Beeldhouwen
  • Digitale media
  • Diverse media (intermedia)
  • Schilderen
  • Tekenen

Tamara Karsdorp volgde de opleiding Autonoom Beeldende Kunst aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU): "Het moeilijkste van de opleiding vond ik de continue strijd die je met jezelf voert. Soms lukt het je niet om inspiratie te vinden of loop je vast in een bepaald project en dan moet je toch zelf zien verder te komen. De hele opleiding is erop gericht dat je zo veel mogelijk uit jezelf haalt."

Hoofdfase

In de hoofdfase is er voluit ruimte om je ontwikkeling zelf vorm te geven. Er zijn slechts een aantal verplichte vakken zoals kunstgeschiedenis, cultuurbeschouwing en tekenen. Verder houd je je volledig bezig met je gekozen specialisatie. Bijvoorbeeld: beeldhouwen of tekenen. Je eindexamenwerk bestaat uit een expositie van je werk en scriptie, die je onder begeleiding schrijft van je docent kunstgeschiedenis. 

Je ontwikkeling als beeldend kunstenaar staat centraal tijdens de opleiding. Hoe die ontwikkeling wordt gestuurd en gestimuleerd, verschilt ook per kunstacademie. Bij de Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost stimuleren ze die ontwikkeling bijvoorbeeld door tijdens het studieprogramma aandacht te besteden aan de verschillende houdingen die een kunstenaar kan aannemen: de kunstenaar als maker, de kunstenaar als denker, de kunstenaar als organisator en de kunstenaar voor wie het kunstwerk los van elke context, een puur persoonlijk statement is. Je onderzoekt alle houdingen en leert welke het beste bij je passen.

Deeltijd

Bij de meeste kunstacademies komt het studieprogramma van de deeltijdopleiding Beeldende Kunst nauw overeen met dat van de voltijdopleiding. Je hebt lessen in de avonduren en op zaterdag. Alleen de deeltijdopleiding van de Gerrit Rietveld Academie te Amsterdam kent een andere opzet. Bij DOG-time (Deeltijd Opleiding Gerrit Rietveld Academie) beslaat de propedeuse twee jaar in plaats van één. Deze twee jaar zijn algemeen van opzet. Je maakt dan kennis met de verschillende aspecten van diverse vakdisciplines. Bij tekenen richt je je bijvoorbeeld het ene blok op woord en beeld en ben je het volgende blok autonoom bezig. Een selectie van het gemaakte werk wordt na ieder blok tentoongesteld. Het tweede jaar kent twee verschillende studieprogramma's: Autonoom Beeldende Kunst en Vormgeving. De programma’s, die je allebei afwisselend volgt, bereiden voor op verdere specialisatie in een van de twee richtingen. Vanaf het derde studiejaar richt je je volledig op Autonoom Beeldende Kunst.

(Bron: website Akademie voor Kunst en Vormgeving St.Joost, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, Gerrit Rietveld Academie, Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten te Den Haag.)

Hoe zwaar is de opleiding?

Beeldende Kunst behoort tot de categorie pittige hbo-opleidingen. Kunstacademies waarschuwen dat het meestal niet mogelijk is om naast je studie te werken. Met name het eerste jaar wordt als zwaar bestempeld. In dat jaar maak je kennis met verschillende beeldende uitdrukkingsmogelijkheden. Zo krijg je les in tekenen, fotografie en beeldhouwen. Bovendien is het propedeusejaar bij veel kunstacademies gekoppeld aan een bindend studieadvies. Dat betekent dat als je aan het einde van het eerste jaar niet genoeg studiepunten (variërend van 30 tot 48) hebt gehaald en docenten twijfelen over je beeldend vermogen, je de opleiding moet verlaten. Bij de meeste kunstacademies vindt zo'n toetsing aan het einde van ieder studiejaar plaats. Elk jaar wordt bekeken of je voldoende vooruitgang hebt geboekt om door te mogen naar het volgende studiejaar. Vinden docenten dat je je nog niet voldoende of niet in de juiste richting hebt ontwikkeld, dan moet je het jaar overdoen. Soms is het zelfs zo dat studenten de opleiding moeten verlaten.   

Tamara Karsdorp volgde de opleiding Autonoom Beeldende Kunst aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU): "Ik was fulltime met mijn studie bezig; bij alles wat ik zag of deed, ging ik na of ik dat voor mijn beeldend werk kon gebruiken. Dat had alles te maken met de blik die ik tijdens de opleiding heb ontwikkeld waardoor ik op een bepaalde manier naar de buitenwereld kijk."

Welke toelatingseisen zijn er?

Je kunt aan de hbo-opleiding Beeldende Kunst beginnen als je beschikt over een havo- of vwo-diploma met profielaanduiding of een mbo-diploma op niveau 4. Heb je een havo- of vwo-diploma, dan ben je met elk profiel toelaatbaar. Beschik je niet over een van die diploma's en ben je 21 jaar of ouder, dan kun je een zogenaamde 21+ toets afleggen. Met die toets worden je intelligentieniveau en je taalvaardigheid getest.

Daarnaast moet je meewerken aan een toelatingsonderzoek. Tijdens dat onderzoek wordt onder andere bekeken of je over voldoende creativiteit beschikt en of je het in je hebt om later in de kunstsector werkzaam te zijn. Je moet meestal een portfolio laten zien; je eerder gemaakte werk presenteren. Verder wordt er gevraagd naar je studiemotivatie (waarom wil je per se aan een kunstacademie studeren) en je visie op het kunstenaarsvak. De eisen die academies aan studenten stellen zijn hoog, de toelatingsprocedure is daarom streng.  

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

Portretschilder Bianca Berends in het forum: "Het is hard werken, je hebt veel vakken en je beoordelingen zijn altijd voor een deel subjectief waardoor je in ieder geval goed leert omgaan met kritiek."

Of de hbo-opleiding Beeldende Kunst iets voor jou is, kun je ontdekken door:

  • De eindexamenexposities te bezoeken. Aan het einde van ieder studiejaar kun je op elke kunstacademie het werk van de afgestudeerden bekijken. Het geeft je een idee waar studenten op de opleiding mee bezig zijn.
  • Open dagen te bezoeken. Door gesprekken met studenten en docenten krijg je een beeld van de opleiding. Probeer vooral met docenten te spreken van de vakgebieden die jou interesseren. Hou je je bijvoorbeeld veelal bezig met schilderen of beeldhouwen, zoek dan de docenten op die zich ook op die disciplines richten. Dat zijn namelijk de mensen met wie je later misschien veel zult samenwerken en die een stempel drukken op je ontwikkeling als beeldend kunstenaar. Het belangrijk om na te gaan of hun visie op het beeldend kunstenaarsvak je aanspreekt. Je doet er ook goed aan verscheidene kunstacademies te bezoeken omdat ze qua sfeer en visie nogal van elkaar verschillen.
  • De basisopleiding te volgen. Vrijwel iedere kunstacademie kent een basisopleiding. Meestal heb je dan een aantal zaterdagen les en maak je kennis met de verschillende kunstrichtingen. Er is bijvoorbeeld aandacht voor tekenen en schilderen, maar ook fotografie. Zo'n vooropleiding is een goede manier om te kijken of het kunstonderwijs iets voor jou is.
  • Te kijken naar je eigen gemaakte werk. Mensen die kiezen voor de hbo-opleiding Beeldende Kunst zijn vaak al een tijd in de weer met het maken van tekeningen en schilderijen, of ontwerpen objecten met allerlei materialen. Als je op geen enkele manier beeldend bezig bent, dan moet je je serieus afvragen of Beeldende Kunst wel iets voor je is.   

Wat is het profiel van de studenten?

Studenten Beeldende Kunst waren tijdens hun middelbare schooltijd degenen die gek waren op vakken als tekenen en handvaardigheid. Het zijn op en top creatieve wezens, die zich kenmerken door hun nieuwsgierigheid en open blik. Ze houden de buitenwereld goed in de gaten; alles kan als inspiratiebron dienen voor een ontwerp. Een zekere kritische houding is hen ook niet vreemd. Niet alleen ten aanzien van hun eigen werk, maar ook richting de maatschappij en de culturele sector. De studentenpopulatie op kunstacademies heeft vaak een internationaal karakter; er bestaan verschillende uitwisselingsprogramma’s met kunstacademies in het buitenland.

Debby van Dongen, de vormgever van deze site, kijkt in het forum terug op haar opleiding. Ze is begonnen met de richting Grafische vormgeving, maar is uiteindelijk toch bij Beeldende kunst afgestudeerd.

Welke hbo-opleidingen lijken er op?

Je kunt je op verschillende manier beeldend bezighouden in het hbo. Je kunt onder ander denken aan opleidingen als:

Auteur: Janine Bruinooge

Je bent hier: Home Opleiding Kunst, cultuur en vormgeving Hbo-opleiding Beeldende Kunst