Hbo-opleiding Chemie

Ben jij een echte Willie Wortel? Vraag je je bijvoorbeeld af hoe je de houdbaarheidsdatum van melk zou kunnen verbeteren, of hoe je zou kunnen voorkomen dat fotolijm na een paar jaar loslaat? Of zou je graag onderzoek willen doen naar milieuverontreinigende stoffen, of de ideale samenstelling van een bepaald geneesmiddel? Als chemisch ingenieur kun je stoffen tot in het diepst van hun werking analyseren. Stel dat het vermoeden bestaat dat bepaald kinderspeelgoed giftig is, dan kun jij als chemisch ingenieur uitzoeken of dat werkelijk zo is. Hoe je daarvoor te werk moet gaan, leer je in de hbo-opleiding Chemie. De opleiding wordt bij veel hogescholen verzorgd door de afdeling Hoger Laboratoriumonderwijs of Life Science.

Wat kun je ermee worden?

Student ChemieSten van Lanen (24) is oud-student hbo Chemie bij Fontys Hogescholen in Eindhoven. Nu studeert hij Scheikunde aan de universiteit in Nijmegen.
Als ik klaar ben met mijn studie ga ik op een lab werken, dat weet ik wel zeker. Waar precies, en wat ik precies ga doen, weet ik nog niet, maar ik wil in ieder geval nieuwe dingen uitvinden. Nou ja, dat is misschien een groot woord, maar ik wil me in ieder geval met dingen bezighouden die nog niet bestaan. En dat kan dus heel goed in de Scheikunde. En het mooie van Scheikunde is dat het steeds meer één wordt met andere vakken, zoals biologie en de medische vakken. Ons lichaam is tenslotte ook iets chemisch.

De meeste afgestudeerden komen in een laboratorium terecht. Die zijn er in soorten en maten: bij ziekenhuizen, bij chemieconcerns (Shell, Akzo-Nobel), farmaceutische bedrijven, universiteiten. Maar ook milieuafdelingen van gemeenten of milieuadviesbureaus hebben soms een eigen chemisch laboratorium. Ook komen chemisch ingenieurs nogal eens terecht in onafhankelijke onderzoeksinstituten, zoals TNO. Je houdt je bezig met onderzoek naar de samenstelling van stoffen en producten. Dat kunnen allerlei producten zijn, variërend van etenswaren tot kunststoffen. Maar je kunt je ook bezighouden met verontreinigingen in de grond of in water. Ook is er heel veel onderzoek gaande in de biochemie, om betere, goedkopere en langer houdbare levensmiddelen te produceren bijvoorbeeld. Ook voor het onderzoek naar goede geneesmiddelen worden chemisch ingenieurs ingezet. En wist je dat je je ook kunt specialiseren tot speurder bij de technische recherche? Het werk heeft altijd een theoretische en een praktische component.

Wat is het carrièreperspectief?

  • Je kunt je na je afstuderen in je werk verder specialiseren op een bepaald product of een bepaalde stof (je weet dan alles van bepaalde soorten plastics, of alles van een bepaalde groep geneesmiddelen of gifstoffen).
  • Je kunt je ook toeleggen op de processen rondom het echte chemische werk: je ontwikkelt en/of beheert dan bijvoorbeeld kwaliteitssystemen of milieuzorgsystemen.
  • Ben je meer commercieel ingesteld, dan kun je bijvoorbeeld technisch-commercieel medewerker of salesmanager worden bij een farmaceutisch bedrijf of een chemieconcern.
  • Ook kun je terecht als adviseur bij onderzoeksinstituten als TNO, milieuadviesbureaus of de overheid.
  • Wil je je kennis overbrengen aan anderen: met deze opleiding kun je ook leraar Scheikunde worden. Je moet dan wel tijdens de opleiding stage lopen op een school.
  • Tot slot kun je doorgroeien naar een managementfunctie in de farmaceutische industrie, in de chemische industrie of andere technologiebedrijven.

Wat zijn de belangrijkste competenties?

  • Experimenteren en onderzoeken. Tijdens de studie leer je hoe je nauwkeurig en resultaatgericht experimenten kunt uitvoeren. Als chemisch ingenieur moet je in staat zijn om zelfstandig een experiment op te zetten om bepaalde eigenschappen van stoffen te testen.
  • Engels lezen. Tegenwoordig zijn de meeste wetenschappelijke artikelen over onderzoeken geschreven in het Engels. Je moet deze teksten, die vaak moeilijke chemische, farmacologische of biotechnologische termen bevatten, goed kunnen begrijpen.
  • Accuratesse. Een klein foutje kan rampzalig zijn, dus je moet uiterst nauwkeurig werken. Een rekenfoutje bij de samenstelling van een stof kan een totaal giftige of onwerkzame stof opleveren. Kun jij de verantwoordelijkheden die bij het beroep horen aan? 
  • Analytisch vermogen. Je moet verbanden kunnen leggen tussen de gegevens die je hebt verzameld en de verschillende omstandigheden waaronder je een proef hebt gedaan. Kun je kritisch en logisch nadenken?
  • Doorzettingsvermogen. Een nieuwe stof is niet zomaar ontwikkeld. Je moet geduld hebben en je lang kunnen concentreren. Je kunt jarenlang werken aan eenzelfde onderzoek. En dan nog kan het zijn dat je weinig hebt bereikt. In zo’n geval moet je niet bij de pakken neer gaan zitten.
  • Goed zijn in fijn handwerk. Werken met reageerbuizen, giftige stoffen en microscopen is een precies werkje. Je moet een vaste hand hebben om dat te kunnen.
  • Cijfermatig inzicht. Je moet behoorlijk kunnen rekenen en een goed gevoel hebben voor getallen en maten. Een rekenfoutje in de analyse of samenstelling van een stof kan grote gevolgen hebben.

Hoe lang duurt de opleiding?

De voltijd, deeltijd en duale opleidingen duren vier jaar, tenzij je een vwo-diploma Natuur & Techniek of Natuur & Gezondheid hebt of een relevante mbo-opleiding (zoals Laboratoriumonderwijs) hebt gevolgd. Dan krijg je waarschijnlijk een aantal vrijstellingen en heb je vaak de mogelijkheid om de opleiding in ongeveer drie jaar af te ronden. Na het behalen van je diploma krijg je de Ingenieurstitel (ing.) en de internationale titel Bachelor of Applied Sciences.

Wat doe je tijdens de opleiding?

Sten van Lanen over de opleiding Chemie:
De practica waren het leukst, vooral later in de studie. Je werkte dan bijvoorbeeld een maand lang met een groepje aan het maken van een stof. In mijn groepje maakten we bijvoorbeeld een kristal die uiteindelijk uit zichzelf verder groeide. Dat kristal zag er prachtig uit!
In mijn stage hield ik me bezig met oprolbare beeldbuizen. Je zou denken dat die niks met scheikunde te maken heeft, maar dat is helemaal niet waar. Producten uit de gewone wereld bevatten heel veel chemie. Dat blijkt.

Bij de meeste instellingen waar je de hbo-opleiding Chemie kunt volgen, krijg je te maken met competentiegericht onderwijs, probleemgestuurd en/of projectonderwijs. Dat betekent dat je stapsgewijs allerlei eigenschappen, kennis en vaardigheden ontwikkelt die je nodig hebt voor je latere beroep. Je zult vaak zelfstandig en actief, samen met een groepje medestudenten, werken aan een praktijksituatie. Je analyseert echte chemische problemen. Je besteedt veel tijd aan chemische practica.

In het eerste jaar krijg je, naast je praktijkopdrachten, vakken als laboratoriumvaardigheden, organische chemie, communicatietechnieken. Ook is er veel aandacht voor veilig leren werken.

In het tweede jaar worden de chemische problemen waar je aan werkt steeds complexer. Ook werk je aan het verder ontwikkelen van je praktische vaardigheden. Je kiest een major waarin je je verdiept in een bepaalde richting, bijvoorbeeld Biomedisch onderzoek, Biochemische Productontwikkeling en/of Marktgericht Managen in de Life Sciences. Belangrijke vakken zijn (afhankelijk van de major): onderzoeksmethoden, spectrometrie, chromatografie, organische chemie, enzymkinetiek, analytische chemie,  kwaliteitszorg, biochemie, polymeerchemie, statistiek en communicatie.

Je kunt kiezen uit een aantal afstudeerrichtingen (het aanbod en de naamgeving wisselt per instelling):

  • analytische chemie
  • organische chemie
  • bio-organische chemie
  • biochemie
  • kunststof- en polymeerchemie
  • forensisch onderzoek
  • labmanagement
  • chemical engineering
  • biomedisch onderzoek

In het derde en vierde jaar verdiep je je steeds verder in de door jou gekozen richting. Je loopt stage en doet een afstudeeronderzoek. Omdat je kennismaakt met de praktijk, ontdek je steeds beter wat je 'in het echt' te wachten staat.

Hoe zwaar is het?

Sten van Lanen vond de studie niet echt zwaar:
Ik kon het goed aan, ook al was het soms best hard werken. Maar je moet wel van bètavakken houden en goed zijn in wiskunde. Anders red je het niet. Maar het zijn niet allemaal nerds die Chemie studeren, hoor. Ik had een hele leuke groep medestudenten. Jongens én meisjes!

Bij laboratoria denken mensen aan onderzoekers die in witte jassen door microscopen turen en ingewikkelde berekeningen doen. Veel mensen denken daarom dat de hbo-opleiding Chemie ontzettend moeilijk is. Dat klopt niet helemaal. Weliswaar maak je redelijk wat uren door de vele praktijk- en projectopdrachten, maar als je goed kunt rekenen, wat technisch inzicht hebt, nieuwsgierig bent en natuurlijk je best doet, dan haal je deze studie waarschijnlijk wel in vier jaar. Het is wel noodzakelijk dat je handig met je handen bent. De duale en deeltijdopleidingen zijn zwaarder, omdat je de studie doet naast je baan.

Welke toelatingseisen zijn er?

Je wordt toegelaten tot de hbo-opleiding Chemie als je in het bezit bent van een havo-, vwo- of mbo-4-diploma. Heb je een havo- of vwo-diploma, dan moet je daarnaast ook over het juiste profiel beschikken.

  • Havo: Natuur & Techniek of Natuur & Gezondheid
  • Vwo: Natuur & Techniek of Natuur & Gezondheid

Heb je een mbo-4-diploma, dan gelden de volgende eisen:

  • Diploma Middelbaar Laboratoriumonderwijs (MLO)
  • Diploma van een andere mbo-opleiding op niveau 4 met natuur- en scheikunde

Hogescholen kunnen afwijkende of aanvullende eisen stellen; informeer bij de hogeschool van je keuze dus goed naar de toelatingsvoorwaarden.

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

  • Ben je een echte Willie Wortel en had je vroeger een scheikundeproevendoos?
  • Wil je werken aan het verbeteren van bestaande producten?
  • Ben je geduldig, precies en nauwkeurig?
  • Vraag je je af hoe stoffen gezonder of veiliger zouden kunnen zijn?
  • Ben je nieuwsgierig?
  • Ben je benieuwd naar de invloed van onzichtbare deeltjes op het leven en de gezondheid?
  • Zou je wel meer willen weten over de precieze werking van alledaagse stoffen?
  • Heb je zin om iets uit te vinden?
  • Ben je handig?

Als je veel van deze vragen met 'ja' beantwoordt, dan is de hbo-opleiding Chemie wellicht wat voor jou.

Wat is het profiel van de studenten?

Studenten die voor de opleiding Chemie kiezen zijn echte speurneuzen. Ze houden van onderzoeken, speuren en testen. Het zijn denkers én doeners. Ongeveer 10 tot 25 % van de studenten is vrouw. Studenten zijn goed in de bètavakken en hebben een fascinatie voor eigenschappen en onzichtbare elementen in stoffen of producten.

Welke hbo-opleidingen lijken erop?

Hbo-opleidingen die verwant zijn aan de hbo-opleiding Chemie zijn:

Wil je toch liever iets op mbo-niveau, informeer dan naar het Middelbaar Laboratoriumonderwijs. Als je na het behalen van je hbo-diploma nog verder wilt studeren, dan sluiten de volgende universitaire opleidingen aan op hbo-opleiding Chemie: Scheikunde, Life Sciences, Biotechnologie, Procestechnologie enzovoort.

Aanbevolen websites

  • Andere interessante websites om je te oriënteren zijn die van Laboratorium.nl, het RIVM en het Forensisch Instituut.
  • Op de website Exact wat je zoekt krijg je een goed beeld van wat chemie inhoudt, welke activiteiten er zijn in de chemische industrie en welke beroepsmogelijkheden er zijn na een voltooide opleiding.

Auteur: Ysolde Bentvelsen

Je bent hier: Home Opleiding Studies in Exact, Techniek en ICT Toegepast onderzoek Hbo-opleiding Chemie