Verantwoordelijk

Als je verantwoordelijkheidsgevoel hebt, voel je je gehouden de taken of plichten van zowel jezelf als anderen in je bedrijf of organisatie naar behoren uit te voeren. Je bent aanspreekbaar op de kwaliteit van je werk en voelt je verbonden met de doelen van je werkgever.

De ultieme verantwoordelijkheid is voor het resultaat, dat wat met het werk bereikt of gemaakt wordt. Dat kan zijn het resultaat van je eigen werk, of dat van een team, afdeling of bedrijfsproces. Vraag je bij elke taak of activiteit af: wat  is hiervan het beoogde resultaat? Wat kan ik doen om de kwaliteit ervan te verbeteren, of het efficiënter te produceren? Wat is de betekenis voor het grotere geheel?

Waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt. Je vindt het belangrijk dat fouten zoveel mogelijk worden voorkomen, of anders worden geconstateerd en rechtgezet. Je neemt actie om een fout te herstellen, de schade te beperken, de oorzaak op te sporen en herhaling in de toekomst te voorkomen.

Wat betekent dat concreet?

Carrièretijgerin in mantelpakje (rechts)Stel: je werkt als assistent-accountant in een team van een groot accountantskantoor. Je krijgt verschillende taken toebedeeld. Het eerste wat je nu moet doen, is deze goed uitvoeren. Daartoe hanteer je voor jezelf een bepaalde kwaliteitsnorm: je werkt serieus, zorgvuldig en gewetensvol. Bovendien strekt je verantwoordelijkheidsgevoel zich ook uit naar het takenpakket van je collega’s. Als er bijvoorbeeld achterstanden zijn met het controleren van de jaarrekeningen, dan bied je jouw hulp daarbij aan, ook al zit deze taak niet in je eigen pakket.

Verder signaleer je misstanden zoals laksheid of het niet navolgen van de richtlijnen. Je voelt je geroepen om anderen daar voorzichtig op aan te spreken en eventueel je leidinggevende hierover in te lichten. Zelf heb je vrij weinig aansturing of controle nodig, omdat je je graag inzet en je aanvoelt welke taken prioriteit hebben. Bij alles stel je de goede gang van zaken binnen het bedrijf – zowel zakelijk als relationeel – voorop. Je bent je ervan bewust dat jouw aanwezigheid en inzet – al heb je geen hoge functie – daar een belangrijke bijdrage aan leveren.

Zo ben je dus als junior heel betrokken bij je bedrijf, want je hebt aandacht en zorg voor allerlei zaken. Ook voor onderwerpen die buiten je eigen werkterrein en/of interessegebied liggen. Je denkt autonoom en ontwikkelt een sterke visie op de bedrijfsvoering. Door deze houding stelt je omgeving je inbreng op prijs en krijg je ook steeds meer verantwoordelijkheden in je team.

Carrière maken door verantwoordelijkheid te nemen

Je carrière- en promotiekansen worden aanzienlijk groter als je je verantwoordelijk opstelt in je werk. Dit is een van de belangrijkste soft skills.

Werknemers die zich verantwoordelijk gedragen zijn een zegen voor leidinggevenden: ze nemen hun werk serieus en zetten zich in voor de kwaliteit van hun werk. Ze houden daarbij het belang van de organisatie scherp in het oog. Door verantwoordelijkheid te nemen komen ze sneller voor promotie in aanmerking.

Proactief: verantwoordelijkheid nemen als individu

Ook als persoon kun je verantwoordelijkheid nemen, los van een werkgever of andere context. Je denkt na over de gevolgen van je doen en laten.

Gezonde carrièretijgerLeiderschapsauteur Stephen Covey gaf proactiviteit de diepere betekenis van verantwoordelijkheid nemen voor

  • je eigen houding en gedrag;
  • hoe je reageert op prikkels.

Het betekent dat je je niet laat leiden door omstandigheden, gevoelens of impulsen, maar dat je bewust een bepaalde houding, gedrag en respons kiest die overeenkomt met je eigen waarden. Je kunt uitleggen waarom je doet wat je doet en hoeft je niet te verontschuldigen.

Je kunt zelfs verantwoordelijkheid nemen tegenover jezelf, door bewust bezig te zijn met je eigen ontwikkeling. De ultieme verantwoordelijkheid is voor het resultaat: wat heb je over enige tijd bereikt of van jezelf gemaakt?

Verantwoordelijkheid als competentie

Een competentie is een in gedrag waarneembare combinatie van kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten waarmee je in praktijksituaties je werk goed kunt doen. De competentie verantwoordelijkheid (of: verantwoordelijkheidsgevoel) staat op menige lijst met algemene competenties.

Welke competenties komen hierbij kijken?

  • Loyaal aan de organisatie. Je respecteert de doelen, normen en regels van je bedrijf.
  • Resultaatgericht: je spant je actief in om concrete resultaten en/of doelstellingen te halen.
  • Discipline. Je hebt geen moeite met het accepteren van gezag.
  • Zelfstandig. Je denkt onafhankelijk en hebt weinig sturing van bovenaf nodig. Je handelt zelfstandig taken af en wilt ook anderen daarmee helpen.
  • Accuraat. Een zorgvuldige uitvoering van je taken staat bij jou op nummer een.
  • Integriteit: je oefent  je functie adequaat en zorgvuldig uit, met inachtneming van je verantwoordelijkheden en de geldende regels.

Bij welke beroepen heb je deze competentie nodig?

Bedrijven hebben graag medewerkers met verantwoordelijkheidsgevoel omdat zij zichzelf en anderen stimuleren tot goede prestaties.

Financiële tijger (rechts)Het gaat hier meestal om beroepen vanaf hbo-niveau omdat daarvoor veel creativiteit, initiatief en zelfstandigheid is vereist. In deze functies neem je zelf beslissingen en zet je strategieën uit, in plaats van instructies af te wachten. Enkele voorbeelden van beroepen waarbij je veel verantwoordelijkheid draagt:

Hoe kun je deze competentie ontwikkelen?

Ontwikkeling van verantwoordelijkheidsgevoel is vooral een kwestie van de houding die je aanneemt ten opzichte van je werk:
  • Voel je actief betrokken bij je organisatie. Een medewerker die door heeft hoe belangrijk zijn inbreng is voor een organisatie en hoeveel invloed hij feitelijk heeft, voelt zich meer geroepen om zijn werkzaamheden goed uit te voeren. Het is dan ook van belang dat in je bedrijf een klimaat heerst waarin je verantwoordelijkheidsgevoel gestimuleerd wordt. Bijvoorbeeld doordat er naar je mening wordt gevraagd in vergaderingen of dat men in toenemende mate belangrijke taken aan je toevertrouwt als ze zien dat je hier goed mee om kunt gaan. Wordt er geen beroep gedaan op jouw verantwoordelijkheidsgevoel, ga dan in gesprek hierover met je leidinggevende.
  • Ga na of je een accurate werkhouding hebt. Als je nauwkeurig en gewetensvol werkt, ben je automatisch een werknemer met verantwoordelijkheidsgevoel.
  • Ontwikkel een visie op je bedrijf. Dit kun je doen door informatie te verzamelen, te anticiperen en veel van gedachten te wisselen met collega’s en relaties over je organisatie. Zo leer je een evenwichtig oordeel vormen en voel je je ook meer betrokken.
  • Bedenk oplossing(en) die je bedrijf op een planmatige manier werkelijk verder helpen. Dat hoeft niet meteen iets groots te zijn. Een kleine stap als ervoor zorgen dat die stokoude kopieermachine eindelijk vervangen wordt door een degelijk exemplaar, kan ook al een grote zegen zijn voor je directe werkomgeving.
  • Probeer verder te kijken dan je neus lang is. Verplaats je in de problemen en situaties van anderen. Heb je wel eens door dat een ander moeilijkheden ondervindt bij zijn werk? Probeer je wel eens je collega op een respectvolle manier te helpen of laat je hem liever aan zijn lot over?
  • In je vrije tijd kun je een vrijwilligersfunctie met enige verantwoordelijkheid op je nemen, bijvoorbeeld in het bestuur van een sportclub. Nadat je enige ervaring hebt opgedaan, breng je voorstellen in voor ledengroei of betere sportieve prestaties.

Verantwoordelijk als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan verantwoordelijkheid net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je gedraagt je dan te verantwoordelijk en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als verantwoordelijkheid een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van verantwoordelijkheid?

De een is verantwoordelijk, jij bent verantwoordelijker. Dat is een kwaliteit. Maar kun je ook té verantwoordelijk ofwel oververantwoordelijk zijn? Jazeker.

Heb je een te hoog verantwoordelijkheidsgevoel, dan kun je heel moeilijk dingen loslaten. Je ziet overal problemen en hebt het gevoel dat je nooit echt lekker werkt. Op zowel je eigen werk als dat van anderen ben je tergend kritisch. Ook bemoei je je steeds met het werk van anderen. Collega’s krijgen van jou het idee dat ze continu onder de maat presteren. Uit angst dat het anders niet goed gebeurt, durf je ook niets aan anderen over te laten en moet je per se zelf alles regelen. Een dergelijke houding veroorzaakt veel emoties en stress in je werkomgeving; bovendien wordt hierdoor een gezonde samenwerking onmogelijk gemaakt.

Als individu kun je teveel verantwoordelijkheid nemen door te hoge verwachtingen te hebben van jezelf. Daardoor kun je overbelast raken. Je streeft doelen na die je maar moeilijk kunt bereiken, verliest je energie en raakt verstrikt in gevoelens van stress of somberheid. Het wordt tijd om je doelen en behoeftes te heroverwegen.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat verantwoordelijkheid doorslaat naar een valkuil zijn:

  • Delegeren is een taak met de bijbehorende bevoegdheden en middelen overdragen aan een medewerker. Je laat het los, vertrouwt de ander het werk toe en biedt hem daarbij voldoende zelfstandigheid.
  • Assertiviteit is het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een directe, eerlijke en gepaste wijze. Je geeft kordaat en zelfverzekerd de grenzen van je verantwoordelijkheid aan en bakent daarmee je betrokkenheid af.
  • Zoek steun bij collega's of een leidinggevende en durf om hulp te vragen als je overweldigd wordt door te veel of te zware verantwoordelijkheden.

Wat zijn je allergieën?

Als je zeer verantwoordelijk bent, dan kun je je ergeren aan:

  • Onverschillige collega's die niet geïnteresseerd zijn in hun werkomgeving en doen waar ze zin in hebben.
  • Mensen die onbetrouwbaar zijn, afspraken en toezeggingen niet nakomen.
  • Mensen die te laat komen of belangrijke deadlines missen zonder geldige reden.
  • Onvoorbereid zijn in een gepland gesprek of vergadering.
  • Anderen de schuld geven van fouten of problemen die hun eigen verantwoordelijkheid zijn.
  • Niet reageren of slecht communiceren op belangrijke momenten.

Sollicitatiegesprek: carrièretijger wordt geïnterviewd door twee selecteurs

Hoe toon je verantwoordelijkheidsgevoel aan bij een sollicitatie?

In een personeelsadvertentie wordt gezocht naar een verpleegkundige. ‘Verantwoordelijk’ is één van je karaktereigenschappen. Je vraagt je af wat ze daarmee bedoelen. De verzorging van zieken is een taak die zorgvuldig en serieus moet worden uitgevoerd. Je moet je houden aan bepaalde ethische en beroepscodes Daarnaast wordt van een professionele verpleegkundige verwacht dat hij voortdurend blijft werken aan de eigen deskundigheid en ook de deskundigheid van collega’s bevordert.

In je huidige functie als verpleegkundige leg je de lat voor jezelf hoog. Ook je patiënten en collega’s kunnen op je rekenen. Een collega van je werd ziek en kon voor langere tijd niet werken. Aan jou werd gevraag of je –zolang je collega afwezig was- meer uren wilde werken. Gezien de werkdruk bij de anderen op je afdeling stemde je met het voorstel in.

Dit leg je uit in je sollicitatiebrief en je zorgt ervoor dat je tijdens je sollicitatiegesprek een aantal voorbeelden volgens de STAR-methode paraat hebt.

Andere voorbeelden

  • Journalist: Ik heb geen 9 tot 5 mentaliteit. Als een deadline moet worden gehaald, dan werk ik door totdat het artikel klaar is. 
  • Manager: Als manager heb ik al verschillende keren meegemaakt dat medewerkers dreigden uit te vallen door hun te groot verantwoordelijkheidsgevoel. Sommigen voelden zich verantwoordelijk voor zaken waar ze geen enkele of beperkte invloed op hadden. Een situatie die geen enkel mens lang vol houdt. Ik zie het dan weer als mijn verantwoordelijkheid om met de medewerker om tafel te gaan zitten en te zoeken naar oplossingen.

Aanbevolen websites

Auteur: Vera van Dijk, met bijdragen van René Pijlman

Je bent hier: Home Functioneren Professionele eigenschappen Verantwoordelijk