Fotograaf

Fotografen schrijven met licht. Dat doen ze met hun camera's, maar ook maken fotografen steeds vaker gebruik van de computer om hun foto's te bewerken. Fotografen werken in dienst van anderen als illustrator om teksten aan te vullen. Denk aan de foto's in een reisgids: hoe ziet dat mooie eiland er uit? Ook zijn ze actief als kunstenaar - één foto zegt vaak meer dan duizend woorden. Of ze opereren als verslaggever voor een krant en leveren een foto bij een verslag van een uitslaande brand. 

Jacques Mees, fotograaf en journalist:
"Voor mijn werk als zelfstandig fotograaf reis ik de hele wereld over. Ik lever complete producties af: beeld en tekst. Bijvoorbeeld in de vorm van artikelen voor reisbladen. Als ik niet aan het fotograferen ben, bewerk ik foto's op de computer en werk ik aan mijn archief. Maar ik sta ook nog regelmatig in een studio. Dan doe ik het werk waar ik ooit mee begon: modefotografie."

Fotografen kunnen zich specialiseren in verschillende richtingen. Al die richtingen hebben één ding gemeen: het eindproduct is steeds een afbeelding of foto.

  • Sportfotografen werken voor een persbureau en richten zich op sportwedstrijden of sporters.
  • Mode- en portretfotografen maken bijvoorbeeld portretten voor bladen, voor PR-bureaus of voor reclamecampagnes.
  • Medisch fotografen werken in ziekenhuizen of bij universiteiten. Een fotograaf legt de onderzoeksresultaten vast voor wetenschap of onderwijs; bijvoorbeeld ten behoeve van illustraties van medische boeken.
  • Politiefotografen maken foto's van onderwerpen die met ongevallen of misdrijven te maken hebben, bijvoorbeeld als bewijsmateriaal.
  • Persfotografen worden op pad gestuurd door een persbureau of een nieuwsredactie om foto's te maken van belangrijke gebeurtenissen.
  • Reisfotografen maken fotoreportages van verre bestemmingen voor toeristische boeken of reisgidsen.

Wat doet een fotograaf?

Het werk van een fotograaf bestaat vaak uit verschillende onderdelen. Een fotograaf moet bij zijn werk aandacht besteden aan:

  • voorbereiden (inlezen/onderzoek doen, een reis plannen, een locatie zoeken of producten bij elkaar zoeken, de uitrusting controleren)
  • reizen (veel foto's worden op locatie gemaakt)
  • communiceren en overleggen, zowel met de opdrachtgever als met mensen die betrokken zijn bij de foto of die op de foto worden gezet
  • fotograferen; over zaken nadenken zoals belichting, compositie, et cetera
  • beeldmateriaal beoordelen en bewerken, vaak met de computer. Veel fotografen maken gebruik van professionele laboratoria die de foto's vergroten, bewerken en afdrukken
  • contacten onderhouden, het bijhouden van een netwerk voor bijvoorbeeld acquisitie (het vergaren van nieuwe opdrachten)
  • kennis bijhouden, door vakbladen te lezen en beurzen te bezoeken en cursussen te volgen
  • inkopen, bijvoorbeeld benodigdheden zoals studio- of camera-apparatuur

Waar werk je als fotograaf?

  • bij dag- of weekbladen, huis-aan-huisbladen, opiniebladen, tijdschriften
  • bij een ziekenhuis of universiteit
  • in een fotozaak, als verkoper, fotolaborant of portret- of bruidsfotograaf
  • bij een fotostudio
  • bij een reclamebureau als vaste fotograaf
  • voor kledingmerken, die je inhuren om shows vast te leggen
  • zelfstandig, je werkt dan voor allerlei opdrachtgevers of als kunstenaar
  • bij redacties of een beeldredactie van een krant
  • bij een fotopersbureau, bijvoorbeeld samen met andere fotografen

Ellen den Hartog, beeldredacteur landelijk dagblad:
"Dagelijks zie ik honderden foto's. Ik ben zelf ooit begonnen als fotograaf en kan ze dus goed beoordelen. Onze fotografen komen met materiaal dat ik bekijk en daarna maak ik een keuze. Slechts een klein deel wordt geplaatst, als illustratie bij een krantenbericht of alleen met een bijschrift. Ik werk nauw samen met fotografen en geef ze ook opdrachten."

Wat is je plaats in de organisatie?

Afhankelijk van je werkplek werk je meer of minder samen met anderen. Veel fotografen werken zelfstandig. Anderen maken deel uit van een organisatie in de media (bijvoorbeeld een krant). Fotografen kunnen bijvoorbeeld samenwerken met redacteuren, tekstschrijvers of journalisten. Binnen de reclamewereld wordt veel samengewerkt met vormgevers of art directors - de mensen die bijvoorbeeld bepalen hoe een tijdschrift er uit gaat zien.

Fotografen met grote studio's werken veel samen met decorbouwers, visagisten en studioassistenten of belichters.

Welke competenties moet je in huis hebben?

  • Artistieke en creatieve gaven. Je bezit als fotograaf het vermogen om van een gewoon tafereel iets bijzonders te maken. Of van een gewoon mens een mooi portret.
  • Technisch inzicht. Je moet verstand hebben van camera's, optiek, belichting, chemische en digitale verwerking van beeldmateriaal.
  • Communicatieve vaardigheden. Om de juiste foto te krijgen werk je veel met mensen samen: het zijn je opdrachtgevers en/of je onderwerpen die je vastlegt. Je moet mensen bijvoorbeeld op hun gemak stellen.
  • Assertiviteit en durf. Wanneer je op pad wordt gestuurd voor een reportage moet je in staat zijn op lastige of ongebruikelijke situaties en mensen af te gaan.
  • Commerciële vaardigheden. Bij verschillende opleidingen word je opgeleid tot zelfstandig ondernemer. Je moet naast een map met werk, ook het lef hebben om opdrachtgevers te zoeken.

Rollen

Als fotograaf kun je zowel sterk uitvoerend bezig zijn (het maken van een portret voor een opdrachtgever zoals een tijdschrift) als ook adviserend (meedenken in een team over hoe het beeldmateriaal van een website er uit moet komen te zien).

Wat onderscheidt een topfotograaf van een gewone fotograaf?

Een topfotograaf maakt foto's die beroemd worden. Foto's van topfotografen maken indruk op mensen: ze brengen op een vernieuwende, opvallende of treffende manier een boodschap over. Topfotografen exposeren veel en winnen prijzen, ongeacht of het nu om nieuwsfotografie of mode gaat. Waarschijnlijk is de juiste combinatie van creatief talent (kun je iets origineels verzinnen), durf en (commerciële) contacten van groot belang.

Hoe word je fotograaf?

Ella Zwartbos, medisch fotografe bij een academisch ziekenhuis:
"Ik heb ooit een mbo-opleiding verpleegkunde gedaan en heb een paar jaar als verpleegkundige gewerkt. Er was een tentoonstelling in het ziekenhuis met foto's van het menselijk lichaam. Dat wekte mijn interesse. Na mijn fotografieopleiding heb ik gesolliciteerd bij het ziekenhuis waar ik werkte. Nu ben ik al weer tien jaar medisch fotograaf."

Er zijn veel mogelijkheden om een opleiding tot fotograaf te volgen. Een aantal basisopleidingen wordt op mbo-niveau aangeboden. Daarna kan je kiezen uit verschillende opleidingen op hbo-niveau.

Fotovakschool

Aan de Fotovakschool kun je op verschillende niveaus fotografieopleidingen volgen: basis, mbo en hbo. Deze worden zowel in voltijd als in deeltijd aangeboden. De Fotovakschool is de enige particuliere hogeschool met een erkende voltijdse vierjarige hbo-opleiding op het gebied van fotografie: de hbo-opleiding Toegepaste Fotografie en Beeldcommunicatie (TFB). Dit houdt in dat je recht hebt op studiefinanciering en wanneer je de opleiding met succes afrondt je de titel Bachelor of Design mag voeren.

Fotoacademie

De Fotoacademie biedt de Opleiding tot Fotograaf aan. Deze opleiding op hbo-niveau kun je zowel in voltijd als in deeltijd doen. De opleiding duurt - afhankelijk van de studievorm en afstudeerrichting - tussen de tweeënhalf en vijf jaar. Je kunt kiezen uit verschillende richtingen, zoals creatief vakfotograaf, autonoom fotograaf of journalistiek/documentair fotograaf. De opleiding wordt afgesloten met een examen.

Kunstacademie

Wanneer je de juiste vooropleiding hebt, kun je ook naar een academie voor beeldende kunsten. Deze hbo-instellingen tref je aan in veel grote steden, bijvoorbeeld:

  • Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht
  • Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam
  • Academie Willem de Kooning in Rotterdam
  • Koninklijke Academie voor de Beeldende Kunsten Den Haag

Bij al deze opleidingen kun je kiezen voor een afstudeervariant fotografie. Je kunt in vier jaar de voltijd variant doen, in vijf jaar tijd de deeltijdstudie. Je wordt dan opgeleid in zowel vaktechnisch vakken als in creatief en artistiek opzicht. Dat laatste betekent dat je ook veel leert over kunst en vormgeving.

Om te worden toegelaten tot de opleiding moet je vrijwel altijd werk kunnen laten zien dat je zelf hebt vervaardigd en dat voldoende kwaliteit heeft.

Ella Zwartbos, medisch fotografe bij een academisch ziekenhuis:
"Mijn vak is behoorlijk technisch. Ik krijg vaak aanwijzingen van een arts, maar er zijn ook allerlei voorschriften waar ik rekening mee moet houden. Die regels hebben gevolgen voor bijvoorbeeld de keuze van techniek, apparatuur, het soort film, het bepalen van het opnamestandpunt, de beeldbegrenzing en de verlichting. Het is iedere keer weer een puzzel om iets zo realistisch en duidelijk mogelijk in beeld te krijgen."

Cursussen en trainingen

Bij vrijwel alle centra voor beeldende vorming kan je verschillende soorten cursussen fotografie volgen. Er zijn ook organisaties voor afstandsonderwijs zoals LOI en NTI of Statief die losse cursussen aanbieden.

Carrièremogelijkheden

Als fotograaf ben je een echte specialist. De carrièremogelijkheden zijn niet zo uitgebreid. Je kunt je vanuit het beroep van allround fotograaf ontwikkelen in een specifieke richting, bijvoorbeeld natuurfotografie of architectuur. Je kunt via een samenwerkingsverband een fotopersbureau beginnen of er een managementfunctie krijgen. In dat laatste geval dien je naast je vakinhoudelijke fotografiekennis wel bij te scholen in ondernemers- en managementvaardigheden.

Dirk-Jan Glasingh, persfotograaf bij een regionale krant:
"Oorspronkelijk was ik psychiatrisch verpleegkundige. Maar ik had dat beroep na een aantal jaren wel gezien en omdat ik al veel fotografeerde heb ik op een gegeven moment een goede uitrusting gekocht. Ik heb een aantal losse cursussen gevolgd en heb een map met foto's samengesteld. Na drie sollicitaties kon ik aan de slag bij een regionaal dagblad. Nu ben ik elke dag op pad en het bevalt me prima."

Welke beroepen lijken er op?

Veel fotografen zijn werkzaam in de media. Vergelijkbare beroepen zijn bijvoorbeeld audiovisueel medewerker, vormgever, beeldredacteur.

Aanbevolen website

  • De meest bekende internationale prijzen voor persfotografie worden uitgereikt op world press photo.

Aanbevolen boeken

  • PF is het vakblad voor professionele fotografen.  
  • Een goed basisboek over fotografie is: Barten, F. Basisboek digitale fotografie en beeldbewerking. Focus Publishing, Haarlem.

Auteur: Erik Bouwer

Je bent hier: Home Beroep Taal en communicatie Functies in de Media Beeld-beroepen Fotograaf