Beroep Vertaler

Als vertaler houd je je bezig met het omzetten van geschreven tekst naar een andere taal. Meestal vertaal je vanuit een vreemde taal (de brontekst) naar je moedertaal, maar andersom is ook mogelijk. Vaak ben je gespecialiseerd in een bepaalde richting, bijvoorbeeld juridische of literaire teksten. De meeste vertalers werken als zelfstandig ondernemer, maar je kunt ook in dienst zijn bij een vertaalbureau, een overheidsinstantie of een multinational. 

Sonja van Wieren, vertaler bij UvA Vertalers:

"Het boeiendste onderdeel van dit werk vind ik het spelen met de taal. Vooral bij het vertalen van bijvoorbeeld spreekwoorden, moet je creatief kunnen omgaan met taal. Een kunst die lang niet iedereen beheerst. Je hebt bovendien weinig tijd, wat de uitdaging nog groter maakt.

Ook het verbeteren van teksten vind ik leuk. Het geeft me voldoening als ik een belabberde tekst van een freelancer zo weet te redigeren dat ik deze achteraf wel tien keer kan herlezen en steeds weer tegenover mezelf moet toegeven: 'Ja, nu loopt het lekker.'"

Wat doet een vertaler?

Je takenpakket is sterk afhankelijk van het soort dienstverband dat je hebt. Bij kleine vertaalbureaus heb je allerlei taken. Het belangrijkste is natuurlijk het inhoudelijke werk, het vertalen en het redigeren. Daarnaast heb je echter ook administratieve taken zoals: factureren, opdrachten inplannen, mailings opstellen en contact onderhouden met klanten (opdrachtgevers) en freelancers. 

Als freelance vertaler ben je afhankelijk van het aantal opdrachten dat je krijgt. Naast vertalen besteed je dan ook een deel van de tijd aan het werven van nieuwe opdrachten. Daarnaast heb je uiteraard nog de nodige administratieve taken die onderdeel uitmaken van je bedrijfsvoering.

TalentijgerWerk je als intern vertaler bij een groot vertaalbureau of een bedrijf of organisatie, dan zijn de administratieve en inhoudelijke taken meestal gescheiden. Je werkt dan in een team van bijvoorbeeld twintig interne vertalers aan verschillende projecten. In dat geval bestaan je werkzaamheden puur uit het vertalen van teksten. Eventueel verricht je nog wat research en redigeer je het werk van collega-vertalers.  

De werkzaamheden van een vertaler kunnen dus erg uiteenlopen. Onderstaande indeling beschrijft de meest voorkomende taken. 

1. Neemt opdrachten aan en coördineert deze

Klanten benaderen je voor vertaalopdrachten. Dit kunnen bedrijven, organisaties of particulieren zijn. Vaak heb je als vertaler of vertaalbureau expertise in een bepaalde richting, bijvoorbeeld in kunst en cultuur. Je hebt dan in je klantenbestand instellingen als musea of ateliers. Alvorens je de opdracht aanneemt, bespreek je met de klant zijn wensen en voorkeuren. Bijvoorbeeld over de terminologie, eventueel vakjargon en de deadline – het tijdstip wanneer de opdracht klaar moet zijn. Vervolgens plan je de opdracht in.

Grotere vertaalbureaus hebben vaak opdrachtcoördinatoren in dienst; deze houden zich exclusief bezig met de administratieve kant en het inplannen van vertaalopdrachten. Zij krijgen bovendien ondersteuning van een aparte administratieve afdeling en een account manager

2. Onderhoudt contact met freelancers

Ben je werkzaam bij een klein vertaalbureau, dan moet je vaak bij een nieuwe opdracht – afhankelijk van de grootte – (freelance) vertaler(s) hiervoor benaderen. Mits je deze opdracht tenminste niet zelf krijgt toebedeeld. Je maakt afspraken over de lengte van de tekst die moet worden vertaald. Je hebt regelmatig contact met de vertalers en zorgt dat ze zich aan de deadlines houden. Ze kunnen bij jou eveneens terecht voor vragen over de vertaling.  

3. Verricht research

Soms is het nodig je eerst in de inhoud van een tekst te verdiepen alvorens je begint met vertalen. Als je een Engelse kunstcatalogus over Gerard Ter Borch moet vertalen naar het Nederlands, dan zoek je via verschillende bronnen informatie op over het leven van deze kunstenaar. Via een bibliotheekboek kom je bijvoorbeeld de oorspronkelijke Nederlandse titels van de schilderijen op het spoor. Dat scheelt je werk en je voorkomt zo bovendien fouten.

Niettemin is het verrichten van uitgebreide research meestal niet haalbaar. Als commercieel vertaler (vertaler die werkt in het bedrijfsleven) moet je voortdurend presteren en werken onder tijdsdruk. Om deze reden stort je je vrijwel meteen op een vertaling; problemen of vragen die tijdens het vertalen bij je opkomen, los je gaandeweg op. 

4. Vertaalt en redigeert teksten

Je vertaalt de brontekst (meestal in een vreemde taal) zo letterlijk mogelijk naar de doeltekst (vaak in je moedertaal). Je maakt hiervoor gebruik van woordenboeken, internet en ander naslagmateriaal. Vaak staan er woorden of uitdrukkingen in een tekst die niet letterlijk te vertalen zijn. Je zoekt dan een omschrijving die zowel passend is als aantrekkelijk. Zo bestaat er in het Engels geen goede vertaling voor het Nederlandse woord 'gezellig'. Je moet deze term dan zo omschrijven dat de betekenis toch ongeveer hetzelfde is.

Daarnaast verdiep je je in de stijl van een tekst en probeert deze over te nemen in je vertaling. Als de brontekst niet goed loopt, zorg je ervoor dat de doeltekst wel een vloeiend geheel wordt. En als er fouten of onlogische zinsdelen in de brontekst staan, omzeil je deze in je vertaling of vraag je aan je opdrachtgever om opheldering. Zo kun je alsnog een tekst schrijven die alleszins duidelijk en aantrekkelijk is, en bovendien beter dan de oorspronkelijke tekst.

Ook lees je regelmatig het werk van je collega’s na en verbeter je indien nodig hun teksten alvorens ze naar de opdrachtgever gaan. 

5. Verzorgt (een deel van) de administratie

Als freelancer of vertaler bij een klein bureau ben je veel tijd kwijt aan de administratieve rompslomp. Je stelt facturen op voor klanten, verwerkt betalingen aan freelancers of andere crediteuren, beantwoordt e-mails en telefoontjes. Het primaire proces, het vertalen, raakt op drukke dagen daardoor op de achtergrond. Je collega’s kunnen je werk uit handen nemen, maar ook dan heb je vaak minder tijd om nauwkeurig en geconcentreerd te kunnen vertalen. Aan de andere kant heb je met dit takenpakket wel meer afwisseling.

6. Werft klanten en freelancers

Tot je takenpakket kan ook de acquisitie horen van potentiële klanten en freelancers. Je bent dan eigenlijk een soort account manager. Via mailings of telefoontjes probeer je klanten aan te trekken en/of vast te houden. Ook selecteer je uit het brede aanbod van sollicitaties freelancers en eventueel interne vertalers. Soms voer je met hen ook de sollicitatiegesprekken. 

Rollen

  • Taaltovenaar. Je beschikt over een uitgesproken taalgevoel en zet allerlei soorten teksten om naar een goed lopende tekst in de doeltaal.
  • Corrector. Je bekijkt zowel je eigen werk als dat van anderen nauwkeurig op zowel inhoudelijke als taalkundige fouten en onduidelijkheden.
  • Puzzelaar. Je kunt zo spelen met taalcombinaties dat je ook voor lastige te vertalen uitdrukkingen en zinsdelen een passende omschrijving vindt, zonder daar al te lang naar hoeven te zoeken.
  • Onderzoeker. Je verdiept je zo goed mogelijk in de inhoud van een tekst die je moet vertalen of redigeren. Als je op vragen of problemen stuit, raadpleeg je de juiste bronnen om antwoorden of oplossingen te vinden. 

Waar werk je als vertaler?

  • Veel vertalers werken als zelfstandig ondernemer. Ze werken vanuit huis of worden ingehuurd door een bedrijf waar ze dan tijdelijk op locatie werken. Freelance vertalers krijgen hun opdrachten voornamelijk via vertaalbureaus, gerechtshoven, de media, overheid en uitgeverijen.
  • Daarnaast kun je een intern dienstverband hebben bij een vertaalbureau. Er bestaan zowel allround vertaalbureaus als bureaus met een technische, medische, ICT, of juridische specialisatie.
  • Ook bij de overheid kun je aan de slag gaan. Je werkt dan als fulltime vertaler voor een of verschillende ministeries. De regering sluit daarnaast voor hun projecten ook contracten af met vertaalbureaus.
  • Bij de Europese Unie in Brussel zitten eveneens veel vertalers. Er geldt een zware selectieprocedure. Je moet een goede algemene ontwikkeling hebben, en je wordt ook uitgebreid getest op je kennis van de EU. 
  • Ten slotte hebben grote bedrijven of organisaties (bijvoorbeeld ABN Amro of de politie) vaak een of meerdere interne vertalers in dienst.  

Wat is je plaats in de organisatie?

Collega’s of medewerkers

Met de volgende mensen werk je op hetzelfde niveau samen, of je geeft hen leiding. Dit is afhankelijk van de grootte en de inrichting van de organisatie. 

  • Account managers
  • Administratief personeel
  • Auteurs. Een literair vertaler heeft vaak rechtstreeks contact met de auteur van het werk dat hij moet vertalen.
  • (Bureau)redacteuren. Werk je als freelancer voor een uitgeverij, dan overleg je met de verantwoordelijke bureauredacteuren over de vertalingen.
  • Opdrachtcoördinatoren
  • Projectleiders
  • Vertalers

Wie is je baas?

Bij grote bureaus worden vertalers vaak aangestuurd door een projectleider of een opdrachtcoördinator; bij kleine bureaus is de directeur je directe leidinggevende. Als zelfstandig ondernemer ben je natuurlijk je eigen baas. 

Welke competenties moet je in huis hebben? 

1. Goede kennis van je moedertaal en vreemde talen

Je hebt een uitgebreide kennis van de (vreemde) taal waaruit je gaat vertalen. Ook je moedertaal, waarin je meestal schrijft, beheers je uitstekend. Daarnaast moet je een vlotte pen hebben. Een vertaler die weet wat er staat in het Italiaans, maar dat vervolgens niet op een heldere en aansprekende wijze kan verwoorden in het Nederlands, maakt geen schijn van kans. Zeker bij het vertalen van publieksgerichte teksten, moet je pakkende zinnen kunnen formuleren en creatief zijn met taal. Een zin correct vertalen, wil niet zeggen dat deze ook automatisch aantrekkelijk is voor het lezerspubliek.  

2. Stressbestendig

Idealiter kijk je alvorens je begint met vertalen eerst wat de knelpunten in een tekst zijn, neem je deze goed door en evalueer je de vertaling naderhand. In de praktijk is daar echter meestal  geen tijd voor. Je werkt voortdurend onder tijdsdruk. Je moet dan ook goed met stress kunnen omgaan, het overzicht kunnen behouden en langdurig achtereen geconcentreerd kunnen werken. Daarnaast kun je als vertaler ook snel schakelen. Zeker als je administratieve taken hebt naast het vertalen, wordt je werk vaak onderbroken. Als je bijvoorbeeld tijdens het vertalen een lastig telefoontje krijgt van een klant, ben je in staat de draad na een kwartier weer moeiteloos op te pakken.  

3. Accuraat

Belangrijk is dat je bij het vertalen zo min mogelijk steken laat vallen. Daarom werk je altijd accuraat en geconcentreerd werken. Je verzamelt bijvoorbeeld zorgvuldig de juiste woorden of passende uitdrukkingen die een vertaling kloppend maken. Ook houd je rekening met jargon en besteed je veel aandacht aan het formuleren van zinnen op een wijze dat ze begrijpelijk zijn voor het lezerspubliek.  

4. Besluitvaardig

Tijdens het vertalen hak je veel knopen door. Voor welke zinsopbouw kies ik en waarom? Geef ik de voorkeur aan dit woord of zoek ik eerst nog verder naar meer mogelijke vertalingen? Is de klant tevreden als ik deze stijl in de vertaling consequent hanteer? Met dit soort vragen houd je je voortdurend bezig. Je beslist vervolgens zelfstandig en denkt er niet te lang over na. Daar is eenvoudigweg geen tijd voor. Dit betekent meestal dat je snel keuzes moet maken: je kiest dan bijvoorbeeld voor een neutralere vertaling die zeker goed is, in plaats van door te gaan met zoeken naar de meest perfecte woordcombinaties. 

Wat onderscheidt een topvertaler van een gewone vertaler?

Als topvertaler heb je een uitermate sterk ontwikkeld taalgevoel. Je beheerst verschillende vreemde talen en je moedertaal tot in de puntjes en je kunt goed zelfstandig werken. Behalve vertaler, ben je bovendien een goede copywriter: je kunt de meest uiteenlopende teksten schrijven op een aantrekkelijke en overtuigende wijze. Je begrijpt de boodschap die een tekst wil communiceren en kunt deze pakkend overbrengen in je vertaling. Tenslotte werk je als topvertaler altijd geconcentreerd – ondanks de tijdsdruk – en ben je klantgericht. Je zorgt er voor dat je werk voldoet aan de eisen van je opdrachtgevers en dat alle vertalingen pico bello en op tijd bij de klanten worden afgeleverd.  

Hoe word je vertaler?

De Vertaalacademie te Maastricht is voor aankomende vertalers een goede keuze, aangezien het een intensieve opleiding is en de enige in het reguliere onderwijs. Deze hbo-opleiding is in voltijd en duurt vier jaar. Je leert er twee vreemde talen op een hoog niveau beheersen en krijgt les in verschillende vakgebieden, zoals ondertitelen en software vertalen. 

Hbo-opleidingen

Daarnaast bestaan er verschillende particuliere instituten die in deeltijd een hbo-opleiding tot vertaler aanbieden: 

  • ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen
  • Stichting Hogeschool West-Nederland voor Vertaler en Tolk
  • LOI Hogeschool (vertaler Engels, Frans, Duits, Spaans)
  • Vertol, Hoger Onderwijs voor Tolken en Vertalers (alleen Spaans)

Ook een academische achtergrond, bij voorkeur een talenstudie, is een goede basis voor een carrière in het vertaalvak.

Echter, vertaler is een vrij beroep. Iedereen – ongeacht opleiding of achtergrond – kan dan ook aan de slag gaan als vertaler. En er zijn inderdaad een aantal mensen in dit vak werkzaam die uit een andere hoek komen. Ze hebben bijvoorbeeld eerst een technische of economische hbo-opleiding voltooid en zijn via een werkgever of kennis toevallig eens een keer gevraagd voor een vertaling. Omdat ze zowel over specialistische kennis als een goede taalvaardigheid (het zogenaamde combiprofiel) beschikken, zijn deze vertalers zeer gewild in het bedrijfsleven. 

Met een mbo-vooropleiding

Vertalen is een vak dat door veel mensen wordt onderschat. Als je een beetje Engels kent, kun je ook een Engelse tekst vertalen, zo wordt vaak gedacht. Vertaalbureaus worden dan ook overspoeld door aanmeldingen van mensen die zonder gerichte opleiding of een goed cv zo maar willen beginnen met vertalen. Onder de reacties zitten ook veel sollicitanten met een mbo-opleiding in bijvoorbeeld toerisme of administratie. Zonder hbo-opleiding en/of relevante ervaring is het echter vrijwel onmogelijk door te stromen naar een functie als vertaler, zeker niet op de huidige arbeidsmarkt die een overaanbod aan vertalers kent. Wil je serieus genomen worden, volg dan eerst een gerichte hbo-opleiding (in deeltijd) en probeer vervolgens via je netwerk opdrachten te bemachtigen. Kijk voor meer tips om dit beroep binnen te komen op vacature vertaler vinden.

Hoe word je beëdigd vertaler?

Tolk en vertaler zijn vrije beroepen: iedereen mag als zelfstandige tolk of vertaler aan de slag. In sommige situaties moet echter een beëdigde tolk of beëdigde vertaler worden ingeschakeld. Het beroep van beëdigd tolk en beëdigd vertaler is wel beschermd, namelijk via de Wet beëdigde tolken en vertalers (Wbtv). Om te mogen werken als beëdigde tolk of beëdigde vertaler, moet je staan ingeschreven in het Register beëdigde tolken en vertalers (Rbtv) én zijn beëdigd als tolk en/of vertaler door de rechtbank op basis van die inschrijving. Om je te kunnen inschrijven op C1-niveau, moet je beschikken over een diploma of certificaat van:

  • Een tolk- of vertaalopleiding op ten minste bachelorniveau voor de talencombinatie of vertaalrichting waarvoor je wilt worden ingeschreven;
  • Rbtv tolk- of vertaaltoets op C1-niveau;
  • SIGV-cursus Gerechtstolk in Strafzaken of Juridisch Vertaler in Strafzaken.

Er zijn nog enkele andere mogelijkheden om te worden toegelaten op basis van taalbeheersing, kennis van de cultuur en werkervaring als tolk of vertaler. Zie daarvoor de website van het Bureau Wbtv: Voorwaarden inschrijving Rbtv.

Als je aan de voorwaarden voldoet, kun je een verzoek tot inschrijving indienen bij het Bureau Wbtv.

Een beëdigde vertaling moet aan bepaalde regels voldoen, zoals een waarmerk en stempel van de beëdigd vertaler.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

Wouter van den Berg, directeur vertaalbureau.nl:
"Er zijn maar twee taalcombinaties echt groot: Nederlands→Engels en Engels→Nederlands. Alleen Nederlands→Engels kent een tekort aan goede vertalers. Vertaalbureaus zoeken namelijk vooral moedertaalsprekers van de doeltaal. Moedertaalsprekers van andere talen moeten bij vertaalwerk Engels→moedertaal internationaal concurreren met ex-landgenoten in lagere-lonenlanden, zodat ze in Nederland moeilijk aan werk komen."

bron: forum

Het is tegenwoordig voor beginnende vertalers lastig om een baan te krijgen, omdat de markt behoorlijk is dichtgeslibt. De meest gebruikelijke opstap is een functie als junior-vertaler bij een vertaalbureau. Je begint dan met het nakijken van teksten en krijgt langzamerhand steeds meer vertaalwerkzaamheden op je bordje. Je collega-vertalers geven je feedback en je doet ook wat administratieve taken. Bij grotere vertaalbureaus kun je vervolgens opklimmen naar senior vertaler, projectleider of opdrachtcoördinator.

Bij kleine bureaus zijn er natuurlijk minder lagen, en dus ook minder mogelijkheden. In principe liggen je carrièrekansen vooral in het verwerven van meer leidinggevende taken. Daarnaast kun je overstappen naar een groter vertaalbureau of een eigen onderneming beginnen. Als zelfstandig ondernemer verdien je vaak meer geld dan als je intern vertaler bent bij een groot vertaalbureau. Aan de andere kant kent dit beroep veel onzekerheden.  

Welke beroepen lijken erop?

Aanbevolen websites

  • Het Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers behartigt belangen voor deze beroepsgroepen. Je kunt op de site onder meer een database vinden met adressen van freelance tolken en vertalers en data van congressen of cursussen over het vertaalvak.
  • De VViN (Vereniging van Vertaalbureaus in Nederland) is de grootste vereniging van Nederlandse vertaalbureaus. Er staat uitgebreide informatie op over vertaalbureaus en vertalingen. Lees wat bijvoorbeeld een beëdigd vertaler is of wat voor soorten teksten er ter vertaling worden aangeboden.
  • De Auteursbond behartigt belangen voor zowel literair vertalers als boekvertalers. Je kunt op de site onder meer een database vinden van ervaren vertalers, nieuws, cursussen en andere handige informatie.
  • Informatie over het beroep Vertaler, mijnzzp.nl
  • Waarom vertaler worden? Anke, vertaler Italiaans, vertelt over haar motivatie voor dit beroep.

Auteur: Vera van Dijk

Je bent hier: Home Beroep Taal en communicatie Vertalen Vertaler