Gezond carrière maken

Heb jij het idee dat de hele afdeling als een kaartenhuis ineenstort als jij een weekje met vakantie gaat? Ben je ervan overtuigd dat je onmisbaar bent voor het reilen en zeilen van je bedrijf? In dat geval loop je een groot risico overspannen te raken of burn-out te krijgen.

Spanning, overspannen, burn-out

De media berichten veel over burn-out, maar er is onduidelijkheid over wat het precies is. Dat is niet zo vreemd want er zijn meer dan honderd symptomen waaraan je kunt lijden en burn-out kan zich ook nog eens vermommen als depressiviteit.

Overspannenheid en burn-out ontstaan door te hoge werkdruk en te zware psychische belasting, populair gezegd door stress. Je kunt niet gedurende langere tijd meer vragen van je lichaam en geest dan je aankunt. Doe je dat wel, dan kom je in een neerwaarts proces terecht met burn-out als eindpunt. Dit proces kent vier fasen:

1. geregeld onder spanning staan
2. voortdurend onder spanning staan
3. overspannen
4. burn-out

Fase 1 – geregeld onder spanning

Vrijwel iedereen heeft wel eens spanning op het werk of in relaties. Daar is niets mis mee, sterker nog, spanning is zelfs goed voor de mens. Veel vrijetijdsbesteding is ontworpen om spanning op te roepen, denk maar aan de achtbaan, lasergames en horrorfilms. Spanning zorgt ervoor dat de mens presteert op de toppen van zijn kunnen. Spanning geeft een kick en kan verslavend werken.

Fase 2 – voortdurend onder spanning

Al die spanning is alleen goed als daarna een periode van ontspanning intreedt waarin lichaam en geest kunnen herstellen. Zodra de periodes van ontspanning korter worden nader je fase 2. Op een gegeven moment sta je voortdurend onder spanning. In onze maatschappij komt dat vaak door de eisen die het werk aan ons stelt, maar ook door bijvoorbeeld relatieproblemen of door langdurige zorg voor een ziek familielid.

Als je dagelijks onder stress staat, kan je lichaam niet meer herstellen en dat kan niet eeuwig goed gaan. De een houdt het een paar weken vol, de ander misschien een paar jaar, maar uiteindelijk gaat het mis en krijg je steeds meer last van lichamelijke en geestelijke kwalen.

Fase 3 – overspannen

Op het moment dat je de dagelijkse stress niet meer aankunt ben je overspannen. Dit is meestal een geleidelijk proces dat begint met ‘alledaagse’ lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, slecht kunnen slapen, verkoudheid of griep. Maar ook geestelijke kwellingen als rusteloosheid, malende gedachten, irritatie en lusteloosheid zullen steeds vaker de kop op steken.

Let vooral op ‘kleine’ signalen, ze kunnen betekenen dat je tegen overspannenheid aanzit. Denk hierbij aan:

• kleine dagelijkse irritaties die je steeds minder goed kunt hebben: een printer die het niet doet, koffie die op is
• rusteloosheid: je kunt niet meer stilzitten en genieten van een boek of film
• onredelijk uitvallen tegen onschuldige familieleden en vrienden
• lichamelijke kwalen: negeer verkoudheid en griepjes niet, misschien wil je lichaam je op deze manier vertellen dat je bijna aan het eind van je Latijn bent

Naarmate je langer roofbouw op je gestel pleegt zullen de klachten ernstiger zijn. Als je toch op dezelfde voet doorgaat is de kans groot dat je in de laatste fase – burn-out – terecht komt.

Fase 4 – burn-out

Van overspannenheid kun je met rust en tijd genezen. Bij burn-out kom je er zelf niet meer uit en heb je professionele hulp nodig, meestal een combinatie van training en therapie. De symptomen van burn-out en depressie lijken op elkaar en gaan vaak hand in hand. Herstel van burn-out is vaak een proces van maanden, soms zelfs jaren.

Burn-out en persoonlijkheid

De een is veel vatbaarder voor overspannenheid en burn-out dan de ander. Risicopersonen zijn vooral perfectionisten die zich onmisbaar voelen en de grootste moeite hebben met het delegeren van taken. Als je verder ook nog moeilijk ‘nee’ kunt zeggen en graag door iedereen aardig wordt gevonden, zul je extra moeten oppassen.

Vooral vrouwen aan het begin van hun carrière moeten ervoor waken zich op te stellen als een 'lief meisje'. Voor een succesvolle carrière is het beter om te veranderen in een 'snelle meid'.

Preventie

Voorkomen is beter dan genezen, zorg daarom dat je niet voorbij fase 1 komt.

Ben je bang dat je al in fase 2 zit, of erger? Doe dan zo snel mogelijk een paar stapjes terug en schakel hulp in. Praat met je huisarts en de bedrijfsarts en probeer zo snel mogelijk de spanning te verminderen en meer te ontspannen.

Zit je nog in fase 1? Gefeliciteerd, houden zo! Hier een paar tips om gezond te blijven:

• Sla de lunch niet over, die korte pauze heb je hard nodig en zorgt er zelfs voor dat je na de pauze effectiever kunt werken.
• Zorg voor voldoende lichamelijke beweging. Neem de trap, maak een lunchwandelingetje, loop eens naar de postkamer en doe boodschappen op de fiets.
• Durf ‘nee’ te zeggen.
• Realiseer je dat je het nooit iedereen naar de zin kunt maken.
• Zorg voor een goede balans tussen werk en privé.
• Zorg voor je lichaam en luister naar de signalen die je lichaam geeft.

Tip – knap een uiltje

Uit onderzoek blijkt dat een kort middagslaapje na de lunch zorgt voor een behoorlijke stijging van de arbeidsproductiviteit. Als je geen stretcher achter je bureau hebt staan, doe dan na de lunch een halfuurtje taken die weinig geestelijke inspanning vragen. Werk bijvoorbeeld je archief bij of behandel de dagelijkse post.

Tip – hoe eerder hoe beter

Zodra je ook maar vermoedt dat je onder teveel spanning leeft moet je meteen actie ondernemen. Hoe langer je wacht, des te erger de gevolgen. Overspannenheid en burn-out zijn ernstige ziektes die je serieus moet nemen. Met een gebroken been blijf je immers ook niet rondlopen.

Aanbevolen websites

• Burn-out herkennen en voorkomen - Een burn-out hakt erin. Patiënten en ex-patiënten vertellen over hun ervaringen in heftige bewoordingen. De menselijke en economische schade is groot. Daarom leer je in deze cursus hoe je de eerste signalen herkent en hoe je een burn-out voorkomt.
• Energie voor werk of studie - Je hebt nog zoveel te doen: die boeken lezen, een diploma halen, je project afronden, de klusjes van vandaag, maar... waar haal je de energie vandaan?

Auteur: Arjen Ligtvoet