Opleidingen stapelen
Stapelaars, zo worden mensen genoemd die studie op studie stapelen en op die manier stap voor stap steeds een hoger (onderwijs)niveau bereiken. Sommigen doen het doelgericht omdat ze - om maar iets te noemen - dolgraag dierenarts of advocaat willen worden. Anderen zijn het studeren niet beu of willen door een hoger kennisniveau te behalen hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten. Doelgericht of niet, de route van een laag naar een hoog onderwijsniveau vergt naast intellectuele vaardigheden flink wat energie en doorzettingsvermogen. Stapelaars zijn mensen met een drive om verder te komen. Stapelen kun je via verschillende routes. Je kunt bijvoorbeeld van het vmbo via de havo naar het hbo of via de havo en het vwo naar de universiteit. In het forum van Carrièretijger worden vaak vragen gesteld over de route van het mbo naar de universiteit. In dit artikel gaan we in op die route.
Van mbo direct naar de universiteit
Voor de doelgerichte types onder ons: ja, in theorie is het mogelijk om van het mbo direct naar de universiteit te gaan. Wanneer je 21 jaar of ouder bent, kun je je bij de universiteit van je keuze aanmelden voor het colloquium doctum, ook wel 21+-toets, een soort toelatingsexamen. Tijdens het onderzoek wordt getoetst of je voldoende capaciteiten in huis hebt om de studie te volgen. Slaag je voor deze toets, dan ben je in principe toelaatbaar en kun je plaatsnemen in de universitaire collegebanken. Slechts een enkeling haalt de toets en begint via deze ingang aan een universitaire studie. Schat je kansen dus niet al te hoog in.
Een tweede mogelijkheid is via de Open Universiteit (OU), een afstandsopleider die onder meer universitaire opleidingen aanbiedt. Wanneer je 18 jaar of ouder bent, mag je je aanmelden voor een opleiding. Er gelden geen verdere opleidingseisen. Wanneer je een opleiding aan de OU volgt heb je geen recht op studiefinanciering. Studeren aan de Open Universiteit vergt dan ook niet alleen een ijzersterke discipline, maar ook een flinke zak met geld.
Varsha Sewnath-Sewcharan, succesvol stapelaar:
“Van de mavo ben ik doorgestroomd naar het mbo. Op het mbo heb ik twee opleidingen in drieënhalf jaar gedaan: Sociaal Juridisch medewerker - Sociale Zekerheid en Administratief Juridisch Medewerker - Openbaar Bestuur. Vervolgens ben ik gestart met hbo Rechten. Na een jaar had ik mijn propedeuse op zak en begon ik met de universitaire opleiding Rechtsgeleerdheid. Mijn bachelor heb ik binnen drie jaar behaald. Vervolgens heb ik twee masters in twee jaar gedaan. In totaal heb ik er negeneneenhalf jaar over gedaan om mijn bul te halen.
Toen ik op het mbo zat, wist ik al dat ik naar de universiteit wilde. Ik heb altijd een passie gehad voor het recht en wilde heel graag advocaat worden. Mijn omgeving steunde mij hier ook in. Dit gaf mij de motivatie om te knokken voor mijn droom. Ik heb er bijna tien jaar over gedaan om mijn doel te kunnen bereiken. Om dat vol te kunnen houden moet je duidelijk voor ogen hebben wat je wilt worden en hoe jezelf over 5 tot 10 jaar ziet. Ambitie, wilskracht en geduld zijn uiterst belangrijke eigenschappen, omdat er momenten zullen zijn waarop het tegenzit en je je hier doorheen zal moeten vechten.”
Tussenstop hbo
Wanneer je van het mbo naar de universiteit wilt, volg je vaak eerst een hbo-opleiding. Je wordt tot het hbo toegelaten als je in het bezit bent van een mbo-4-diploma. Heb je dus een opleiding op niveau 1, 2 of 3 gedaan, zul je eerst nog het diploma van een mbo-4-opleiding moeten halen. Ben je echter 21 jaar of ouder, dan kun je - net als bij de universiteit - een toelatingsonderzoek afleggen en wanneer je hiervoor slaagt aan de opleiding van je keuze beginnen.
Voordat je de overstap van mbo naar het hbo maakt is het verstandig om nog eens goed na te denken waarom je naar het hbo wilt en of je het niveau aankunt. Een hogere beroepsopleiding vraagt meer van je taalvaardigheid en zelfstandigheid - en wanneer je een technische of economische hbo-opleiding gaat doen ook van je wiskundekennis - dan een mbo-opleiding. In de praktijk blijkt dat veel mbo’ers hier moeite mee hebben.
De verschillen tussen mbo en hbo op een rijtje:
| Mbo | Hbo |
| Praktijkgericht | Praktijkgericht en theoretisch |
| Beroepsopleiding die opleidt tot een functie op middelbaar niveau | Beroepsopleiding die opleidt voor een functie op hoger niveau |
| Veel stages met veel begeleiding | Stages met meer verantwoordelijkheid en zelfstandigheid |
| Veel contacturen, minder zelfstandig studeren | Relatief veel contacturen, meer zelfstandig studeren |
| Veel projectgroepen gericht op doen | Veel projectgroepen gericht op denken |
| Studiestof in kleine stukken, veel herhaling | Veel studiestof in een hoog tempo |
| Korte toetsen waarbij je aantoont dat je de leerstof kent | Langere toetsen/tentamens waarbij je aantoont dat je de leerstof begrijpt |
- Je haalt je hbo-propedeuse en stapt daarna over naar een bacheloropleiding van de universiteit.
- Je volgt de volledige hbo-bachelor en stroomt na het behalen van je diploma via een premaster door naar een universitaire master.
De eerste route is de kortste weg naar de universiteit, maar niet alle universitaire bacheloropleidingen zijn toegankelijk met enkel een hbo-propedeuse en soms stellen universiteiten extra eisen. Zoek dus goed uit of deze route mogelijk is voor de studie van je keuze. Het voordeel van de tweede route is dat je een diploma haalt dat waarde heeft op de arbeidsmarkt. Wanneer het op de universiteit om wat voor reden dan ook niet wil lukken, kun je altijd op dit diploma terugvallen. Veel hogescholen hebben speciale verkorte trajecten voor mbo’ers. Hierdoor kan een mbo’er in drie jaar zijn hbo-diploma op zak hebben.
Van hbo naar wo
Wanneer je na je hbo-opleiding naar de universiteit wilt, moet je rekening houden met een aantal grote verschillen tussen het wetenschappelijk onderwijs en het hoger beroepsonderwijs. Een universitaire studie legt namelijk veel nadruk op onderzoek en analyseren, terwijl een hbo-opleiding meer gericht is op de praktijk. De belangrijkste verschillen:
| Hbo | Wo |
| Praktijkgericht en theoretisch | Theoretisch en abstract |
| Leidt op voor de beroepspraktijk | Leidt op binnen bepaald wetenschappelijk gebied |
| Stages met meer verantwoordelijkheid en zelfstandigheid | Weinig stages |
| Relatief veel contacturen, meer zelfstandig studeren | Weinig contacturen, veel zelfstandig studeren |
| Begeleiding, maar eigen initiatief belangrijk | Weinig tot geen begeleiding bij studie |
| Veel projectgroepen gericht op ‘denken’ | Vooral individuele opdrachten |
| Veel studiestof in een hoog tempo | Veel studiestof in nog hoger tempo |
| Langere toetsen/tentamens waarbij je aantoont dat je het begrijpt | Grote tentamens, gericht op inzicht en redeneervermogen |
Om je kennis en vaardigheden op het vereiste niveau te brengen moet je voordat je aan de master kunt beginnen een schakelprogramma – een premaster – volgen. Soms kun je al tijdens je hbo-opleiding in je minor een speciaal schakeltraject volgen. De schakelprogramma’s variëren in tijdsduur van een half tot twee jaar, afhankelijk van je vooropleiding en de aansluiting van je hbo-studie op de masteropleiding. Het is mogelijk dat het programma speciaal is samengesteld voor hbo’ers, maar wellicht volg je ook vakken samen met wo-studenten. Het komt ook voor dat er helemaal geen schakelprogramma is en je de hele universitaire bachelor moet volgen. Soms kun je dan vrijstellingen voor bepaalde vakken krijgen. Informeer voor de mogelijkheden dus altijd eerst altijd bij de opleiding zelf naar de toelatingseisen. Er zijn drie soorten masters: 'gewone' masters, onderzoeksmasters en eerstegraads lerarenopleidingen. Gewone masters duren in de meeste vakgebieden één jaar en geven je net een betere startpositie op de arbeidsmarkt dan universitaire bachelors. Bèta- of medische masters duren twee of soms zelfs drie jaar. Onderzoeksmasters - ook wel researchmasters – bereiden je voor op een loopbaan als wetenschapper. Meestal duren deze opleidingen twee jaar.
Tijdsduur
Will je als mbo’er dus een universitair diploma halen, dan ben je in het reguliere onderwijs al gauw minstens tien jaar aan het studeren:
- Mbo (4 jaar) + hbo-p (1 jaar) + wo-bachelor (3 jaar) + wo-master (max. 3 jaar) = 11 jaar
- Mbo (4 jaar) + hbo-bachelor (max. 4 jaar) + pre-master (max. 1 jaar) + wo-master (max. 3 jaar) = 12 jaar
Een lang traject dus, waarvoor je naast intellectuele capaciteiten ook competenties nodig hebt als:
- Ambitieus
- Discipline
- Zelfstandigheid
- Flexibiliteit
- Doorzettingsvermogen
- Wilskracht
- Organiseren en plannen
- Efficiënt en doelgericht werken
Aanbevolen boek
- Paul van Liempt interviewde in ‘ De Nederlandse droom. Van havo tot professoraat: hoe stapelaars de top beklommen’ allerlei bekende namen uit de politiek, het bedrijfsleven en het onderwijs over hun (onderwijs)route naar het hoogst haalbare in hun vakgebied.
Aanbevolen websites
- Op de website van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) vind je meer informatie over collegegeld, studiefinanciering en de mogelijkheden tot lenen.
- Van een hbo-instelling naar de universiteit? Deze doorstroommatrix laat je precies zien hoe je een goede aansluiting kunt maken.
Auteur: Marieke van Oosterhout