Tolk

Als tolk vertaal je gesprekken tussen twee of meer sprekers met een verschillende taal (gesprekstolken) of bij congressen (simultaantolken of consecutief tolken). Het vak van tolken wordt gezien als een aparte discipline in de vertaalwereld.

Wat doet een tolk?

1. Vertaalt gesprekken

Je vertaalt meestal naar je moedertaal, maar soms ook naar een of meer andere talen. Bij een onderhoud tussen bijvoorbeeld de Duitse ambassadeur en een Nederlandse minister moet je hun uitwisseling naar zowel het Nederlands als Duits kunnen omzetten. Je fungeert dan als gesprekstolk.

2. Verricht research

Vaak bestudeer je van tevoren informatie over onderwerpen of situaties die tijdens het gesprek aan de orde komen. Dan weet je beter welke vaktermen gebruikelijk zijn op dat gebied en kun je dus gemakkelijker de woorden herkennen en vertalen.

3. Werft opdrachtgevers en verzorgt administratie

Veel tolken werken als zelfstandig ondernemer. Je bent verantwoordelijk voor het vinden van opdrachtgevers. Deze haal je onder andere binnen door te netwerken, mailings te sturen, of je naam te vermelden in de Gouden Gids of op specialistische internetsites. Ook het lidmaatschap bij beroepsorganisaties is een gebruikelijke methode om nieuwe opdrachtgevers te werven: je naam is dan te vinden in hun adressenbestand en draagt daardoor een extra kwaliteitsstempel. Daarnaast verzorg je zelfstandig de boekhouding van je bedrijf.

4. Tolkt simultaan

Als je simultaan tolkt, dan vertaal je de woorden van de spreker gelijktijdig naar de taal van het publiek of de gesprekspartner. De aanwezigen luisteren naar de taal van hun keuze via koptelefoons die zijn aangesloten op draadloze ontvangers met meerdere kanalen. Bij simultaan tolken werken de tolken in teams van minimaal twee personen. Door het hoge concentratieniveau dat is vereist voor simultaan tolken, moeten de tolken elkaar na circa twintig tot dertig minuten afwisselen. Terwijl je bezig bent met tolken, luistert je collega mee naar het gesprek, zodat hij op ieder moment kan inspringen om de collega zo nodig bij te staan.

Simultaan tolken wordt vaak gebruikt tijdens internationale zakelijke vergaderingen, conferenties, media-uitzendingen en twee- of meertalige evenementen. Meestal is er speciale apparatuur benodigd, zoals koptelefoons en tolkcabines, en moeten er technici aanwezig zijn voor het installeren en controleren van de apparatuur. 

5. Tolkt consecutief

Als je consecutief tolkt, fungeer je tolk als tussenpersoon voor twee sprekers. Elke spreker last na twee of drie zinnen steeds een pauze in en geeft je de tijd om de gemaakte opmerkingen te verwoorden in de taal van de gesprekspartner.

Consecutief tolken wordt vaak gebruikt tijdens rechtszittingen, getuigenverklaringen, zakelijke vergaderingen en onderhandelingen, medische consulten, tournees, informele ontmoetingen en gezelligheidsbijeenkomsten.

6. Tolkt voor doven of slechthorenden

Er bestaan ook tolken die zich bezighouden met het vertalen van gebarentaal voor doven en slechthorenden. Je vertaalt dan gesproken woorden in gebarentaal en omgekeerd.

Waar werk je als tolk?

• Als tolk ben je vaak zelfstandig ondernemer. Je wordt dan op freelance basis ingehuurd door bijvoorbeeld gerechtshoven, ambassades, bedrijven of organisaties.
• Bij de overheid (verschillende ministeries, zoals het Ministerie van Justitie of Buitenlandse Zaken, of de politie) kun je een intern dienstverband krijgen. Je tolkt tijdens rechtszaken, verhoren, processen of bent bijvoorbeeld als gesprekstolk aanwezig bij een gesprek tussen een advocaat en een gedetineerde in de gevangenis.
• Het Europees Parlement heeft eveneens een groot aantal tolken in dienst. Je vertaalt vaak vanuit speciale geluidsdichte cabines toespraken en debatten.
• Tenslotte kan je ook als tolk in dienst zijn bij een groot congrescentrum, ambassade of een multinational.

Welke competenties moet je in huis hebben?

1. Stressbestendigheid

Een tolk moet goed met stress om kunnen gaan. Je bent verantwoordelijk voor een exacte vertaling en interpretatie van de gesprekken. Bij simultaan tolken heb je daarnaast vrijwel geen tijd om over vertalingen na te denken. De dialoog moet immers vlot en ongehinderd verlopen. In dit beroep moet je ook snel kunnen schakelen, bijvoorbeeld als een van de sprekers onverwacht van onderwerp wisselt en je daardoor op het verkeerde been zet.

2. Uitstekende kennis van je moedertaal en vreemde talen

Je hebt een uitgebreide kennis van de (vreemde) taal of talen waaruit of waarnaar je vertaalt. Ook je moedertaal beheers je uitstekend.

3. Goed kunnen luisteren

Een tolk met een perfecte talenkennis maakt alleen een kans als hij ook perfect kan luisteren. Je moet tijdens je werk rekening houden met dialecten, accenten, spraakgebreken, onduidelijk sprekende personen. Ondanks dit soort hindernissen blijf je geduldig en lever je toch een goede vertaling af. Als iets je echt niet duidelijk is, vraag je de spreker zijn woorden te herhalen.

4. Zelfstandig kunnen werken

Je voert je werkzaamheden geheel zelfstandig uit.

5. Goed met mensen om kunnen gaan

Je hebt een dienstbare en klantgerichte instelling. Je gedraagt je tactisch, invoelend en sympathiek tegenover de verschillende sprekers. Je probeert iedereen zo veel mogelijk op hun gemak te stellen.

6. Communicatieve vaardigheden

Je mondelinge vaardigheden zijn essentieel. Je moet je zinnen helder en logisch opbouwen, zodat ze voor alle partijen begrijpelijk zijn. Ook je presentatievaardigheden zijn belangrijk. Je hebt aan de ene kant een rol op de achtergrond (je gedraagt je rustig en onopvallend; je neemt niet deel aan de conversatie, maar bent een hulpmiddel). Aan de andere kant ben je verantwoordelijk voor de vertaalslag en wordt er wel degelijk op je uitstraling en houding gelet.

7. Accuraat

Als je fouten maakt, word je daar in dit vak keihard op afgerekend. Je vertaalt nu eenmaal meestal gewichtige gesprekken waarbij een accurate vertaling een eerste vereiste is.

8. Energiek

Sommige toespraken of gesprekken kunnen urenlang duren. Al die tijd moet je alert en geconcentreerd blijven vertalen. Daarvoor moet je energiek zijn en een groot uithoudingsvermogen hebben.

Hoe word je tolk?

De enige reguliere opleiding tot tolk is de hbo-opleiding Tolk/ vertaler aan de Vertaalacademie te Maastricht (onderdeel van Zuyd Hogeschool). Deze opleiding is in voltijd. Je leert er verschillende tolk- en gesprekstechnieken.  

Hbo-opleidingen

Daarnaast bestaan er enkele particuliere instituten die in deeltijd een hbo-opleiding tot tolk aanbieden:

• ITV Hogeschool voor Tolken en Vertalen
• Stichting Hogeschool West-Nederland voor Vertaler en Tolk
• Vertol, Hoger Onderwijs voor Tolken en Vertalers (alleen Spaans)
• Stichting Instituut Gerechtstolken en –Vertalers (let op: post-hbo opleiding tot Gerechtstolk in Strafzaken)

Deze opleidingen worden afgerond met het nationale examen Vertaler van de Stichting Nationale Examens Vertaler en Tolk. Dit diploma staat in het bedrijfsleven goed aangeschreven.

Ook een academische achtergrond, bij voorkeur een talenstudie, biedt een goede basis voor dit beroep.

Welke beroepen lijken erop?

• Vertaler
• Gebarentolk

Aanbevolen websites

• Het Nederlands Genootschap van Tolken en Vertalers behartigt belangen voor deze beroepsgroepen. Je kunt op de site onder meer een database vinden met adressen van freelance tolken en vertalers en data van congressen of cursussen over het vertaalvak.

Auteur: Vera van Dijk