Axenroos
De Axenroos is een methode om te kijken naar hoe mensen zich in communicatie gedragen. Het idee is gebaseerd op het boek “De Stad van Axen” van psycholoog Ferdinand Cuvelier. Het model is geënt op de Roos van Leary.
De Stad van Axen is een boek over een denkbeeldige reis van de hoofdpersoon, Nand, naar en vooral door de Stad van Axen. Het boek begint met Nands aankomst met een bootje bij zijn reisdoel: een onbekende stad. Bij het uitstappen op de kade wordt hij door wildvreemden verwelkomd: omhelsd en vastgepakt. Vol blijdschap ontvangen. Dat is zijn eerste kennismaking met de stad. De Stad die hem steeds meer pakt. De stad die hem laat kennismaken met allerhande aspecten van gedrag: bij anderen en bij zichzelf. Zo roept zijn gastvrouw Jadrana zeer diverse emoties bij hem op: hij raakt opstandig van haar ‘betweterigheid’, kan als een kind met haar spelen, als wijze filosoferen en raakt op een ander moment in een lijfelijk gevecht met haar.
Hij ziet typisch gedrag bij anderen: mensen die totaal opgaan in opstand en rebellie, mensen die bedelen om dingen weg te mogen geven, een echtpaar in een destructieve relatie... Je zou kunnen zeggen dat hij gedrag wat je in het ‘gewone leven’ ook aantreft in de Stad van Axen op een uitvergrote manier (be)ziet. En dus ook bij zichzelf.
De Stad van Axen is een metafoor voor de mens met zijn verschillende gedragingen. Het gaat over hoe je met dingen omgaat, hoe je naar jezelf kijkt en met jezelf omgaat en hoe je je tegenover anderen gedraagt.
De Axen
Een ax is een gedragsaspect, een manier om je tot jezelf, tot dingen (materie) of tot anderen te verhouden. De Axenroos heeft 6 axen. Die axen hebben in de Stad van Axen ook allemaal een eigen wijk, bijvoorbeeld De aanvalswijk en de ontvangstwijk. Elke ax heeft een totemdier als symbool. De 6 axen zijn: de ax van het geven, de ax van het aannemen, de ax van het lossen, de ax van het weerstaan, de ax van het aanvechten, de ax van het houden. Elke ax is goed en ook even goed; er is geen rangorde. Alles heeft zijn eigen kracht. Het gaat erom:
- te kiezen in welke ax je je begeeft en dat dan ook volledig te doen.
- bewegingsvrijheid te hebben, zodat je je vrijelijk van ax naar ax kunt bewegen.
De zes Axen
Geven
Als eerste de ax van de leeuw, die symbool staat voor het geven. Geven van van alles: leiding geven, een cadeau geven, informatie geven, richting geven, zijn mening geven, zichzelf geven, energie geven, aandacht geven, opdracht geven, lesgeven.
Het symbool - de leeuw – kun je associëren met de koning van het dierenrijk, die leiding geeft en zijn stem geeft in gebrul.
Ontvangen
De volgende ax is die van ontvangen. Ontvangen kan ook zowel materieel als immaterieel zijn: cadeautjes ontvangen, maar ook leiding ontvangen, informatie ontvangen, warmte of liefde ontvangen, vertrouwen ontvangen, richting ontvangen. Kunnen genieten maakt onderdeel uit van het ontvangen.
Het symbool van deze ax is de hond: de hond die zich laat aaien en daarmee aanrakingen ontvangt, die zich laat leiden en daarmee commando’s ('apport') ontvangt.
Lossen
De ax van het loslaten van dingen, van mensen, van ideeën. Dingen aan je voorbij laten gaan. Lossen van ideeën die je niet (meer) passen. Lossen van spullen die je niet meer nodig hebt. Lossen van conflicten: je er buiten houden. Het loslaten van belemmerende opvattingen, gedachten. Twijfelen hoort ook bij deze ax: in niet-weten blijven staan.
Het symbool van deze ax is de schildpad. De schildpad die dingen letterlijk van zijn schild laat afglijden, die in zijn eigen tempo zijn dingen doet. Die zich in zijn schild terugtrekt als hij dingen/dieren aan zich voorbij wilt laten gaan. Er zijn zelfs schildpadden die hun schild zelf kunnen lossen...
Weerstaan
De ax van het weerstaan. Tegenstand bieden aan iets: bijvoorbeeld aan agressie of aan verleidingen. Het weerstaan van iets dat je wordt aangeboden. Het verdedigen van iemand of iets tegen een ander. Zaken of mensen of ideeën in bescherming nemen. Niet akkoord gaan, dus ook een compromis weerstaan.
Het symbool van deze ax is de steenbok. De steenbok die altijd met zijn hoofd gebogen staat, klaar om met zijn hoorns weerstand te bieden aan dat wat tegenover hem staat.
Aanvechten
De ax van het aanvechten: mensen aanvallen, ideeën bestrijden. Onrecht aanvechten. Iets door elkaar schudden om het uit te testen. Zaken aankaarten. Aanvechten wordt ook wel ‘klauwen’ genoemd: naar een ander klauwen.
Het symbool van deze ax is de havik. De havik met zijn scherpe snavel en scherpe klauwen: klaar om te pikken, om er bovenop te duiken, om dingen aan stukken te scheuren.
Houden
Tot slot de ax van het houden. We kunnen zaken voor onszelf houden, informatie achterhouden. We kunnen dingen geheim houden. Ook kunnen we onze mening houden of onze mening voor ons houden. Ook kunnen we stil houden.
Het symbool van deze ax is de uil. De uil die stil zit en kijkt en niets prijs geeft, de uil die bewaakt en van hoogte beziet...
Wat kun je ermee?
Leuk al die informatie, maar wat kun je er nou eigenlijk mee?
Zelfinzicht
Ten eerste is het een mooi instrument om naar jezelf te kijken en meer inzicht te krijgen in hoe je dingen doet, of juist niet doet. Of zeer halfslachtig doet. Kun jij geven, kun je aannemen, kun je dingen voor jezelf houden et cetera?
Zo ja, kun je er dan ook ten volle van genieten, de kracht van deze beweging benutten? Zo nee, wat kost je moeite en waarom? Wat staat je daartoe in de weg? Of wie?
Met name dat element van ten volle iets doen: als je boos bent boos durven zijn, als je iets voor jezelf wilt houden het voor jezelf houden, met hart en ziel kunnen en durven genieten... Dat is het mooie aan de Stad van Axen.
En... net zo belangrijk, kun je een ax dan ook weer loslaten en opnieuw een andere ax innemen? Want vast blijven houden aan een ax, je er in graven, is zeker niet het streven. Je verstart dan, wordt eenzijdig en daarmee verlies je je effectiviteit en je keuzevrijheid. Dus: kun je ook vrij rondbewegen tussen de axen?
Dat is dus de beweging: ten volle in een ax zitten (bv. Aandacht geven) en vervolgens er weer uitstappen om ten volle in een volgende ax te gaan zitten (bv. Tijd voor jezelf nemen).
Kortom, een mooi instrument voor zelfinzicht, met een spirituele inslag.
Zelfontwikkeling
Na zelfinzicht komt natuurlijk zelfontwikkeling. Als je ontdekt dat je een ax onderontwikkeld hebt, kun je jezelf uitdagen meer van dat gedrag te gaan vertonen. Je kunt de belemmeringen wegnemen die jou ervan weerhouden om dit gedragsaspect te laten zien.
Wij leren bv. als kind dat je samen moet delen. Maar als je alles samen deelt, dan houd je nooit meer wat voor jezelf. En dat is ook belangrijk: bv. Tijd voor jezelf nemen of jezelf iets lekkers gunnen. Als jij zo in elkaar zit, kun je bijvoorbeeld bewust gaan oefenen om 1 x per dag iets helemaal voor jezelf te doen. Héél gezond!
Je kunt te rade gaan bij mensen die heel goed zijn in het vertonen van dat gedragsaspect. En hen kopiëren, of eens vragen hoe ze dat doen.
Bijvoorbeeld het aanvechten, het ‘klauwen’, wordt in onze cultuur vaak als slecht en onaangenaam gezien. Het kan heel verfrissend zijn om dan eens van iemand te horen, hoe lekker het kan zijn om een keer van je af te bijten. Hoe waardevol het is, om te vechten voor dingen die belangrijk voor je zijn. Dat kan zo’n ax in een ander daglicht plaatsen, waardoor je het zelf ook eens uit gaat proberen.
En je kunt dan natuurlijk ook situaties op gaan zoeken waarin je kunt oefenen met die ax. Je kunt jezelf dwingen eens wat vaker leiding te geven, door je bv. Aan te melden als trainer van een jeugdelftal. Dan moet je wel!
En zo kun je al doende jezelf uitdagen om een rijker gedragsrepertoire op te bouwen.
Interactie
En natuurlijk gaat het ook over intermenselijke relaties. Hoe reageer ik op bepaald gedrag, bepaalde typen mensen. Hoe is het spel van aanval en verdediging, wat gebeurt er als iemand dingen bij zich houdt? Welke actie-reactie patronen zijn er te ontdekken tussen mensen. Eindeloos interessant!
Relatie met Roos van Leary
Bij deze laatste stap, de actie-reactiepatronen, ligt een duidelijke link naar de Roos van Leary. Die gaat met name over interactie.
De Axenroos is gebaseerd op het model van de Roos van Leary. Aanval-verdediging, geven en nemen: het is in beide een belangrijke basis.
Waar de Axenroos vooral een prachtig instrument is voor zelfinzicht, is de Roos van Leary veel beter uitgewerkt op het gebied van interactie. Patronen, effectieve en ineffectieve actie-reactie, het doorbreken van patronen, al dat soort zaken vind je in de Roos van Leary en nauwelijks in de Axenroos. Er zijn echter wel trainingsbureaus, die de Axenroos net zo hebben uitgewerkt als de Roos van Leary. En die er zelfs liever mee werken, omdat de diersymbolen als uil en hond en de wijken (verzetswijk, hoogtewijk...) aansprekender zijn dan de termen uit de Roos van Leary (bv. Boven-Tegen-gedrag).
Daarmee kom je tevens op de kracht en zwakte van het model.
Kracht en zwakte
De Axenroos is heel inspirerend. Het is spiritueel in de zin van aanvaarding. Aanvaarding van de ander; aanvaarding van jezelf. Durf dingen voor jezelf te houden, durf ook te vechten voor waar je voor staat, durf dingen aan je voorbij te laten gaan... Geen oordeel over goed of slecht. Niks wegstoppen of verstoppen. Laat maar zien. Waarachtigheid.
Dit maakt het een heel mooi instrument om naar je zelf te kijken en aan jezelf te werken als je wilt komen tot het hele spectrum aan gedrag en die waarachtigheid in gedrag. Een life-time-learning project, overigens!
Als interactiemodel is het minder uitgewerkt en daardoor minder interessant. Je kunt het best gebruiken, maar er zijn geen regels van interactie, geen regels wat te doen als de interactie strandt. Het is meer platte waarneming: A doet dit, B doet zus, A reageert zo...
Wat de Axenroos weer heel bruikbaar maakt in het praten over (je eigen) communicatie, is het gebruik van de diersymbolen. Deze symbolen kunnen door iedereen worden begrepen, ook door jonge kinderen. De Axenroos wordt in België dan ook veel op basisscholen gebruikt om over communicatie te praten. Het sluit ook mooi aan bij de belevingswereld van kinderen.
Ook werken de diersymbolen en beschrijvingen van de wijken meer op de fantasie en het gevoel, dan op het rationele begripsvermogen. Je kunt je voorstellen dat dat helpt om de materie meer te laten leven en dicht bij jezelf te krijgen. Bovendien maakt het het praten over je eigen gedrag laagdrempeliger, als je het kunt hebben over ‘als leeuw doe ik ...’ in plaats van ‘ik heb jou aangevallen’.
Wat weer niet bijdraagt aan het overzicht is dat er verschillende versies zijn van de Axenroos. Het basismodel werkt met 6 axen, er zijn trainingsbureaus die weer werken met 10 axen. En dus ook 10 bewegingen, 10 dieren etc.... Verwarrend!
Alles bij elkaar een heel mooi model om te komen tot inzicht, tot aanvaarding van jezelf en van anderen en als aanknopingspunt om te komen tot veranderingen. Wil je meer kijken naar en begrijpen van de interactie, lees dan vooral meer over de Roos van Leary.
Aanbevolen websites
- Axenroos - door Wim van 't Einde
Aanbevolen boeken
- Coenen, L. & Horst van Delden, M. ter; De ronde Stad, Uitgeverij Garant.
- Cuvelier, F., De Stad van Axen. Gids bij menselijke relaties, Uitgeverij Pelckmans.
- Cuvelier, F., De bejegening tussen jou en mij. Grondslagen van het omgaan met elkaar, Uitgeverij Pelckmans.
- Van Dijk, B., Beïnvloed anderen, begin bij jezelf. Over gedrag en dr Roos van Leary, Uitgeverij Thema.
Bijdragen
Met dank aan Lilian Coenen, die uitgebreid heeft toegelicht hoe de Stad van Axen in trainingen kan worden ingezet.
Auteur: Susanne Biemans