Luchtverkeersleider

Als luchtverkeersleider ben je verantwoordelijk voor het vliegverkeer op en rond een luchthaven. Je zorgt ervoor dat het vliegverkeer ordelijk, efficiënt en bovenal veilig verloopt. Hierbij maak je gebruik van hoogwaardige technologie. Het is een complexe baan met veel verantwoordelijkheid.

Wat doet een luchtverkeersleider?

Je bent verantwoordelijk voor alle vliegtuigen die zich in jouw werkgebied bevinden. Via computers en satellieten ontvang je allerlei informatie over de vluchten, zoals bestemming, positie, vlieghoogte en snelheid. Om exact te weten welk vliegtuig zich waar bevindt, maak je gebruik van radar. Aan de hand van alle informatie stippel je de route en de vlieghoogte van de vliegtuigen uit of pas je die aan. Deze informatie gebruik je bij het begeleiden van de piloten. Je vertelt hen via de radio wanneer ze kunnen landen of opstijgen en geeft hen aanvullende aanwijzingen (‘klaringen’) over hun vliegroute, de vlieghoogte en de weersomstandigheden op de luchthaven.

Er zijn drie verschillende luchtverkeersleidingsunits betrokken bij het vertrek of de landing van een vliegtuig:

de verkeerstoren (Tower)
aankomst & vertrek (Approach)
de algemene verkeersleiding (Area Control)

Stel, een vliegtuig vertrekt van de luchthaven. De piloot heeft dan allereerst contact met de plaatselijke verkeersleiding die in de verkeerstoren zit: ground control. Deze geeft de piloot toestemming om de motoren van het vliegtuig te starten en begeleidt hem van de gate naar de juiste startbaan. Daar aangekomen neemt de torenverkeersleider het van ground control over. Hij geeft de piloot toestemming om op te stijgen en houdt contact met hem totdat het vliegtuig met het blote oog niet meer te zien is. Op dat moment neemt aankomst & vertrek het van de torenverkeersleiding over. Het vliegtuig zit dan op 50 kilometer afstand van de luchthaven. Zij houden contact met de piloot tot 3 kilometer hoogte en brengen het vliegtuig veilig tot een van de ‘snelwegen’ voor het vliegverkeer.

Is dat gebeurd, dan begeleidt de algemene luchtverkeersleiding het vliegtuig tot ongeveer 7,5 kilometer hoogte, de grens van het Nederlandse luchtverkeersleidingsgebied. In totaal komen er al zo'n 15 verschillende luchtverkeersleiders te pas aan de begeleiding van een toestel dat van Schiphol naar Parijs vliegt.

Waar werk je als luchtverkeersleider?

Je werkt in een verkeerstoren op of nabij een luchthaven. Je werkt met meerdere luchtverkeersleiders in een ruimte, waarbij ieder achter zijn eigen beeldschermen zit. Werk je bij ground control, dan zit je ‘op de toren’ met uitzicht op de vliegtuigen. Om de vliegtuigen goed te kunnen begeleiden, moet je ze immers kunnen zien. Zit je bij het radarteam of bij de algemene luchtverkeersleiding, dan zit je ‘op zaal’, en werk je alleen met computerschermen en radarbeelden. Vanwege de hoge mate van concentratie max je maximaal 2,5 uur werken en heb je daarna 40 minuten pauze. Terwijl een collega het werk van je overneemt, heb je de tijd om te ontspannen door een boekje te lezen, te sporten of een potje biljart te spelen. Je werktijden zijn zeer wisselend en je werkt ook ’s avonds, ’s nachts en in het weekend. Houd er rekening mee dat vanwege de complexiteit van het werk en de grote concentratie die nodig is je houdbaarheidsdatum als luchtverkeersleider beperkt is.

Welke competenties zijn belangrijk?

Multitasken. Je moet een helikopterview hebben en meerdere (complexe) situaties tegelijk kunnen overzien en beoordelen, zonder details over het hoofd te zien. Concentratie, een goed gezichtsvermogen en vooruit kunnen denken zijn hierbij onontbeerlijk.
Stressbestendigheid. Het is belangrijk dat je altijd het hoofd koel houdt, ook als het topdrukte is of als er iets mis dreigt te gaan.
Besluitvaardigheid. Je moet snel de juiste beslissingen kunnen nemen en deze ook zelfverzekerd kunnen overbrengen.
Samenwerken. Het leiden van het luchtverkeer is echt teamwerk, er is namelijk voortdurend contact tussen de drie controlecentra. Je moet dus goed in een team kunnen werken.
Communiceren. Zowel mondeling als schriftelijk moet je je goed kunnen uitdrukken.
Verbeeldingskracht. Je moet driedimensionaal kunnen denken. Zeker wanneer er sprake is van beperkte hulpmiddelen moet je in staat zijn om je in je hoofd een beeld te vormen van de situatie in de lucht.

Hoe word je luchtverkeersleider?

De opleiding tot luchtverkeersleider kun je alleen volgen bij Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en het is een pittige studie. Voordat je aan de opleiding kunt beginnen, doorloop je een strenge selectieprocedure. Er wordt daarbij niet alleen gekeken naar je vooropleiding, maar ook naar je capaciteiten, persoonlijkheid en houding. Om te mogen deelnemen aan de selectie moet je aan een aantal basiseisen voldoen. Je moet bijvoorbeeld minimaal 17 jaar en maximaal 30 jaar oud zijn, een vwo-diploma of een hbo-propedeuse op zak hebben en over een goed gezichtsvermogen beschikken. Kom je de selectie goed door, dan kun je aan de opleiding beginnen. De opleiding duurt ongeveer 2,5 tot 3 jaar en kent verschillende momenten waarop bekeken wordt of je verder mag of niet.

Je opleiding bestaat uit twee fases: de Initial Training en de Unit Training. Tijdens de Initial Training in het eerste jaar begin je met de theorie van het vak, maar train je ook op de simulators. Sluit je de Initial Training met succes af, dan ga je verder. Tijdens de drie jaar durende Unit Training combineer je simulatortrainingen met het ‘echte’ werk. Stap voor stap werk je onder begeleiding steeds meer op de toren of 'op zaal'. Al tijdens de opleiding ontvang je een salaris dat oploopt naarmate je meer ervaring opdoet.

Voldoe je (nog) niet aan de selectiecriteria?

Voldoe je (nog) niet aan de eisen om te solliciteren naar de functie van luchtverkeersleider of wil je eerst een erkend hbo-diploma halen, dan biedt de hbo-opleiding Aviation uitkomst. Wanneer je kiest voor de afstudeerrichting Air Traffic Management, kun je in het derde jaar van de opleiding beginnen aan de opleiding tot luchtverkeersleider. Uiteraard moet je de selectieprocedure dan wel met succes doorlopen hebben. Na vier jaar heb je dan je bachelordiploma Aviation Engineering plus een certificaat Air Traffic Management op zak.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

Naast je werk als luchtverkeersleider kun je bijvoorbeeld teammanager van een groep operationele medewerkers worden, of operationeel supervisor. Ook zijn er luchtverkeersleiders die werken aan technische innovaties, die opleidingen geven, betrokken zijn bij de ontwikkeling van nieuwe luchtruimprocedures of voorlichting geven op scholen en carrièrebeurzen.

Met z'n hoevelen ben je?

Nederland telt zo’n 250 luchtverkeersleiders en een kwart daarvan is vrouw. Ze werken verspreid over de civiele en militaire luchthavens in Nederland.

Welke beroepen lijken erop?

Er zijn geen beroepen die op dat van luchtverkeersleider lijken. Spreekt de luchtvaart je aan, dan kun je denken aan beroepen als:

Aanbevolen website

Word luchtverkeersleider. Informatie van de Luchtverkeersleiding Nederland.

Auteur: Marieke van Oosterhout