Lijn, staf en ondersteuning

Kies je voor een lijnfunctie, staffunctie of ondersteunende functie? Deze keuze kan vérstrekkende gevolgen voor je carrière hebben. De branche en het bedrijf waar je werkt bepalen deels je loopbaan, maar ook het soort functie speelt een belangrijke rol.

In een lijnfunctie werk je aan de producten van het bedrijf, in een staffunctie ondersteun en adviseer je de diverse lijnafdelingen en in een ondersteunende functie geef je doorgaans organisatorische of secretariële ondersteuning aan een persoon of afdeling.

Werken in een lijnfunctie, staffunctie of ondersteunende functie brengt verschillende carrièremogelijkheden met zich mee. Waarom dat zo is? Om dat te begrijpen is het handig om iets te weten over de basisvormen van de organisatie van een bedrijf: de lijnorganisatie en de lijn-staforganisatie.

Lijnorganisatie

De lijnorganisatie is de klassieke organisatievorm. Het is een puur hiërarchische organisatie waarbij leiding via de lijn gegeven wordt: je krijgt leiding van de manager boven je (je lijnmanager) en geeft leiding aan degene onder je in het organisatieschema. In de klassieke vorm is de lijnorganisatie ingericht volgens het productieproces. Als het productieproces bestaat uit inkoop van grondstoffen, verwerking van de grondstoffen en het verkopen van de eindproducten, dan kan de organisatie er als volgt uitzien:

Lijnorganisatie

Lijn-staforganisatie

Omdat in de lijnorganisatie alles via de lijn loopt, raken lijnmanagers snel overbelast. Ook wordt van ze verwacht dat ze op alle gebieden – van personeelszaken tot automatisering – deskundig zijn, wat in de praktijk natuurlijk niet kan. Om deze lijnmanagers te ondersteunen en te adviseren zijn stafdiensten in het leven geroepen. De lijnhiërarchie verandert hierdoor niet; de stafdiensten werken voor het hele bedrijf of een deel van het bedrijf, maar zijn niet ondergeschikt aan de afdelingen. Ze staan “buiten de lijn”. Veel voorkomende stafdiensten zijn personeelszaken, financiën en automatisering. Na toevoeging van deze stafdiensten ziet ons bedrijf er als volgt uit:

Lijn-staforganisatie

Lijn en staf

In een lijnfunctie werk je in het productieproces: je helpt mee met geld verdienen voor het bedrijf, je produceert of verkoopt iets. In managementjargon heet het dat je werkt voor een profitcenter. Als staffunctionaris ondersteun je deze profitcenters. Je levert geen directe bijdrage aan de winst van de onderneming, maar helpt andere bedrijfsonderdelen bij het maken van omzet en winst.

De lijn krijgt doorgaans de kosten van de stafdiensten doorberekend. In de ogen van de lijn kost de staf geld, de staf is een costcenter. Dit onderscheid tussen profit- en costcenter verklaart waardoor er vaak wat spanning is tussen lijn- en stafafdelingen. De lijn ziet de staf als kostbare ballast en de staf meent wel degelijk een belangrijke bijdrage aan het succes van het bedrijf te leveren.

In een lijnfunctie zijn je carrièrekansen doorgaans groter dan in een staffunctie. Dit komt met name omdat je ‘langs de lijn’ naar boven kunt klimmen. Als je werkt voor een stafafdeling is er veel minder ‘lijn’. Je kunt van medewerker tot hoofd of directeur van de stafafdeling opklimmen, maar dan zit je aan het plafond. Om hogerop te komen zul je naar een ander bedrijfsonderdeel moeten overstappen – vaak naar een lijnfunctie – en die overstap kan een lastige barrière zijn. Dit wordt nog versterkt door de vaak wat ondergewaardeerde positie van stafafdelingen.

Een nadeel van lijnfuncties is dat je – zeker als je onderaan begint – een beperkt blikveld hebt. Je kijkt als het ware langs de lijn en leert slechts een deel van het bedrijf kennen. Als staffunctionaris overzie je een groter deel van de organisatie omdat je voor meerdere afdelingen werkt op diverse plaatsen in het productieproces.

Zelfonderzoek

Wat past het beste bij je, een staf- of lijnfunctie? Als analytisch denker kom je wellicht beter tot je recht in een adviserende staffunctie. Ben je een doordouwer die graag het voortouw neemt? Dan past een commerciële lijnfunctie waarschijnlijk goed bij je.

Vergeet ook niet te kijken naar bedrijfscultuur en branche. In moderne, platte organisaties is het verschil tussen lijn- en staffuncties veel kleiner dan in traditionele bedrijven. In platte organisaties bestaat meestal geen vooraf uitgestippeld carrièrepad meer omdat deze bedrijven maar weinig hiërarchische niveaus kennen. Jobhoppen is daarom in moderne branches veel gebruikelijker dan in traditionele organisaties.

Ondersteunende beroepen

In elk bedrijf werken mensen met een ondersteunende functie. Klassiek is natuurlijk de secretaresse, die tegenwoordig ook wel management assistent of office manager heet. In dergelijke functies ben je bijzonder afhankelijk van je leidinggevende voor wat betreft carrièrekansen. Ook wordt een werknemer met een ondersteunende functie vaak gezien als iemand die gewoon zijn werk moet doen en verder weinig ambities heeft. Ondersteunende functies worden vaak onderschat en ondergewaardeerd, terwijl ze wel degelijk veeleisend en interessant kunnen zijn en om een groot organisatorisch inzicht vragen.

Tip – minder carrière, meer deeltijd

Als je de ambitie hebt om snel hogerop te komen, lijkt het niet handig om in een ondersteunende functie te beginnen. Een voordeel van deze functies is dat het vaak mogelijk is om in deeltijd te werken.

Tip – het imago van ondersteunende functies

Als je binnen een bedrijf eenmaal een ondersteunende functie hebt vervuld, zal het moeilijk zijn om over te stappen naar een andere functie, je collega’s zien je nu eenmaal als 'ondersteuner'. Als je het geluk hebt dat degene die jij ondersteunt carrière maakt, dan kun je meegroeien van bijvoorbeeld junior secretaresse tot directiesecretaresse.

Auteur: Arjen Ligtvoet

Je bent hier: Home Carrière Profiel Lijn, staf en ondersteuning