Feedback geven met een 'ik-boodschap'

Als je iemand wilt wijzen op iets wat jou hindert in zijn of haar gedrag, doe je er goed aan je aanmerkingen te verpakken in een 'ik-boodschap'. Je formuleert wat jíj wilt en waaraan jij behoefte hebt. Het voorkomt dat de ander je opmerking opvat als een beschuldiging.

Proef het verschil in de volgende opmerkingen:

  1. "Wat maak je weer een herrie! Houdt het nou nooit op, dat getelefoneer van je?"
  2. "Karel, ik wil graag dit rapport afmaken voor de vergadering vanmiddag. Ik word nogal afgeleid door je telefoongesprekken. Ik zou het op prijs stellen als je even in de kamer hiernaast ging zitten bellen."

Hoor je de reacties van Karel al klinken?

Op 1): "Ja, kan ik het helpen? Ik werk me drie slagen in de rondte om die servicemonteurs nog vanochtend te pakken te krijgen. Ga zelf ergens anders zitten als je er last van hebt. Wat een gezeur." (Pakt geërgerd zijn telefoon en toetst een nummer in.)

Op 2): "O, goed hoor, geen probleem. Ik ga wel even naar hiernaast, ja." (Staat op en pakt wat papieren en zijn telefoon en maakt aanstalten de kamer te verlaten.)

Het verschil is dat de eerste opmerking geformuleerd is als een jij-boodschap, de tweede in de ik-vorm.

Ik-boodschapWaarom een ik-boodschap werkt?

  • Met een ik-boodschap houd je de mededeling dicht bij jezelf. De ander kan daar niet al te veel tegenin brengen.
  • De ik-vorm brengt beter over wat je wilt bereiken en gaat minder in op de ergernis of belemmering die jij ervaart.

Een ik-boodschap is een assertieve manier van feedback geven op iemands gedrag. Het is een gepaste en tactvolle vorm van communicatie.

De samenstelling van een ik-boodschap

Een ik-boodschap bestaat uit een aantal elementen:

  • Als je nog niet in gesprek bent met degene die je iets wilt zeggen, begin dan met het noemen van zijn of haar naam. Zo vraag je iemands aandacht.
  • Begin je mededeling met 'ik'....
  • Benoem je gevoel of je belemmering. ("Ik word nogal afgeleid...")
  • Benoem het specifieke gedrag van de ander dat je niet zint. ("...door je telefoongesprekken.")
  • Geef de reden waarom dat zo is, ook geformuleerd met 'ik' of 'we'. Eventueel kun je daar ook mee beginnen. ("Ik wil graag dit rapport afmaken voor de vergadering vanmiddag.")
  • Geef een suggestie van het gedrag dat je graag van de ander zou zien. Begin ook die suggestie met 'ik' ("ik wil dat jij..." of "ik zou willen dat je..."). Formuleer deze suggestie bij voorkeur niet als vraag, omdat daarop het antwoord weer direct 'nee' zou kunnen zijn. Door de suggestie als gewone zin te formuleren zet je die ander aan tot handelen, en minder tot een verbale tegenwerping.

Een aantal voorbeelden

Jij-boodschap: Jij doet ook altijd zo geheimzinnig.

Ik-boodschap: Ik zou dit keer beter willen weten wat er speelt.

Jij-vorm: Jij doet nooit wat ik vraag.
Ik-vorm: Ik zit nog steeds met die onopgeloste kwestie van vorige week.

Jij-stijl: Jij moet nú je mond houden.
Ik-stijl: Ik kan zo geen gesprek met je voeren. Ik wil graag dat je kalmeert en ook mij even laat uitpraten.

Wanneer is een ik-boodschap handig?

Een ik-boodschap komt goed van pas in de volgende situaties:

  • Als je wilt voorkomen dat de ander in de verdediging schiet.
  • Als je je geërgerd voelt over onacceptabel gedrag.
  • Als je een agressieve reactie wilt vermijden, of agressie wilt de-escaleren.
  • Als jij je in het nauw gedreven voelt en wil dat de situatie verandert (ook in fysiek benarde situaties).
  • In de omgang met kinderen. Kinderen reageren veel meegaander op ik-boodschappen dan op 'jij-moet'-boodschappen. Op die laatste ontvang je meestal een luid 'Nee!' Door een ik-boodschap kunnen ze de behoeften van een ander (leren) begrijpen. Ze voelen zich bovendien op die manier minder willekeurig en afwijzend behandeld. Dat is niet alleen prettig in de onmiddellijke situatie waarin je wilt dat ze iets doen (of laten), het versterkt ook hun zelfvertrouwen en vertrouwen in de wereld. Veel meer hierover is te vinden in het bekende boek van de Amerikaanse psycholoog Thomas Gordon, Luisteren naar kinderen.
  • Als je een afspraak wilt maken met een collega om bijvoorbeeld beter samen te werken.

Aanbevolen websites

Auteur: Ysolde Bentvelsen

Je bent hier: Home → Functioneren → Communiceren → Mondeling communiceren → Gespreksvaardigheden en gesprekstechnieken → Feedback geven met een 'ik-boodschap'