Smalltalk

Het korte praatje voorafgaand aan een sollicitatiegesprek of vergadering, tijdens een zakelijke receptie of bij de koffieautomaat: de een krijgt er klotsende oksels van, de ander schudt de gespreksstof zo uit de mouw. Hoewel velen het zien als een ‘klein’ en nietszeggend gesprekje, kan smalltalk grootse gevolgen hebben. Bedreven zijn in het praten over koetjes en kalfjes is een belangrijke vaardigheid in zowel formele als informele situaties. Je bent in staat om echt contact te maken met mensen en een relatie met hen op te bouwen. Goede reden dus om je er (verder) in te bekwamen.

Waarom is het handig om bedreven te zijn in smalltalk?

Smalltalk breekt het ijs en bepaalt vaak het verloop van zakelijke gesprekken en relaties. Smalltalk is de smeerolie om je sociale contacten vlotjes te laten verlopen en de lijm die je sociale netwerk bij elkaar houdt. Een leuk en luchtig gesprekje heeft als voordelen:

Je leert gemakkelijker nieuwe mensen kennen
Je kunt je een beeld vormen van de ander
Het helpt je gemeenschappelijke interesses te vinden
Je kunt wederzijds vertrouwen opbouwen
Je verbetert je bestaande relaties
Je kunt leren van de mensen om je heen
Het zorgt voor ontspanning
Het haalt de scherpe kantjes van moeilijke gesprekken

Welke competenties zijn erbij betrokken?

Wanneer gebruik je smalltalk?

In een terloops contact

De lift, de koffieautomaat of de printer. Samen wachten kan in stilte, maar je veraangenaamt dit gedwongen samenzijn door een luchtige opmerking te maken over bijvoorbeeld het weer, de trage machine of iets anders wat je ter plekke te binnen schiet.

Als aanloopje naar een gesprek

Een sollicitatiegesprek, een arbeidsvoorwaardengesprek, een netwerkgesprek of een beoordelingsgesprek; een zakelijk gesprek begint altijd met een opwarmertje. Bij een sollicitatiegesprek vraagt de interviewer bijvoorbeeld aan je of je het gemakkelijk kon vinden. Hij doet dit om je wat op je gemak te stellen en om je wat beter te leren kennen.

Als vorm van onderhoud

Onderhouden van contacten en wederzijds vermaak zijn de doelen van smalltalk tijdens koffiepauzes, recepties en (informele) zakelijke etentjes. Je zit min of meer gedwongen bij elkaar en dan kun je er maar beter het beste van maken. Goede onderwerpen zijn zaken waarover veel uitwisseling bij mogelijk is, zoals leuke anekdotes over het werk, sport, vakanties en hobby’s.

Belemmerende overtuigingen

Toch is een luchtig praatje voor sommigen een ware marteling door overtuigingen als:

Ik moet slim overkomen
Ik moet interessant overkomen
Ik houd liever diepgaande gesprekken
Ik ben niet zo’n prater
Ik sta niet graag in de belangstelling
Het is tijdsverspilling, het levert niets op
Ik ben bang afgewezen te worden

Om maar meteen twee belangrijke bezwaren uit de weg te ruimen:

Smalltalk is oppervlakkig geneuzel

Stel: je hebt een afscheidsreceptie van een collega en je staat met je kopje koffie in de hand wat om je heen te kijken. Er komt een man naast je staan die je vaag herkent van de afdeling marketing. Nadat hij zich aan je heeft voorgesteld, vraagt hij aan je: “Goh, vind jij jezelf een echte professional? Waar ben jij onzeker over?” Grote kans dat je de vraagsteller eerst wat bedremmeld aankijkt om je vervolgens zo snel mogelijk uit de voeten te maken. Wanneer je elkaar nog niet genoeg kent, zul je dergelijke vragen als ongepast bestempelen en absoluut geen behoefte voelen om persoonlijke informatie en gevoelens met de ander te delen. Door eerst wat te praten over iets banaals als het weer, de files of een schilderij aan de muur, kun je iemands persoonlijkheid aftasten en inschatten of er sprake is van een klik. De ander doet dit op zijn beurt ook. Voel je je op je gemak bij elkaar, dan kan het gesprek vervolgens de diepte in gaan en verrassende wendingen krijgen, zoals blijkt uit het volgende voorbeeld:

Een voorbeeld

Redacteur Maria bezoekt een congres over de nieuwste ontwikkelingen binnen het vakgebied. Het is pauze en ze staat in de rij voor de koffie. Er staan nog vijf mensen voor haar. Ze kijkt wat om zich heen. Achter haar staat een man die tijdens de plenaire bijeenkomst een goede vraag stelde aan het panel op het podium.

Maria: “Zo, de lunch ziet er goed uit. Ik heb ook wel trek gekregen.”

(Maria maakt een opmerking over de lunch om te kijken of de man in de stemming is voor een gesprekje.)

Onbekende man: “Ja, ik ook. Het was een lange zit.”

Maria: “Dat was een goede vraag die je vanochtend stelde aan de deskundigen.”

(Maria begint met een simpele opmerking over de lunch en schept daarmee een ontspannen situatie. Vervolgens stuurt ze het gesprek een andere kant op door een specifieke opmerking te maken.)

Onbekende man: “Dank je. Ja, ik vond dat ze niet duidelijk genoeg waren over de consequenties van die maatregelen. Ik zal me even voorstellen: Ron de Boer.”

Maria: “Aangenaam kennis te maken. Ik ben Maria van der Werf. Ben je al vaker op dit congres geweest?”

Ron: "Nee, dit is de eerst keer dat ik op deze bijeenkomst ben. Zijn er bepaalde sessies die je kunt aanbevelen?"

Maria: "Waar ben je vooral in geïnteresseerd?"

Ron: "Ik heb vooral interesse in de mogelijkheden van inhuur van zzp’ers. Onze organisatie groeit hard en in plaats van mensen in vaste dienst te nemen, creëren wij liever een flexibele schil van mensen die per project ingehuurd kunnen worden. Ik wil graag weten wat de ervaringen van andere bedrijven zijn en waar we op moeten letten."

Maria: "Jullie organisatie groeit hard?"

Ron: “Ja, we hebben nu vijf man in vaste dienst. We zitten nu in het bedrijfspand hier 500 meter vandaan. Drie jaar geleden zijn we begonnen aan mijn keukentafel.”

Maria: "Begonnen aan jouw keukentafel?"

(Maria maakt gebruik van de echotechniek. Met deze techniek kun je een gesprek op heel eenvoudige wijze op gang houden. Bij de echotechniek herhaal je de laatste paar woorden die de ander heeft gezegd met een vraag- of een uitroepteken.)

Er ontstaat een ontspannen gesprek waarin Maria en Ron met elkaar praten over hun werk, ontwikkelingen in de markt en wat ze graag nog zouden willen bereiken. Wanneer de pauze ten einde is gekomen, wisselen ze visitekaartjes uit. Een aantal weken na het gesprek neemt Ron contact op met Maria. Een vriend van hem is op zoek naar een nieuwe marketingmedewerker, net wat Maria wou, en Maria lijkt hem een heel geschikte kandidaat. Maria mag op gesprek komen. Ze valt erg in de smaak bij de sollicitatiecommissie en krijgt de baan.

Smalltalk is niets voor mij, ik ben niet zo’n prater

Ben je bang om iets raars te zeggen of denk je dat je toch niets interessants te vertellen hebt? Ben je daarom maar liever stil en ga je sociale gelegenheden het liefst uit de weg? Zonde. Vooral introverten hebben hier last van. Maar waar ben jij echt heel enthousiast over? Praten over wat je echt bezighoudt, breekt snel het ijs. Als jij lacht, informeel bent, ontspant en vol passie praat over iets wat je echt interessant vindt, dan is dat voor een ander het signaal om dat ook te doen. Vind je dit eng? Iedereen kan zich bekwamen in smalltalk; het is een kwestie van oefenen. De eerste keer zal wat onwennig zijn, zeker als je (erg) verlegen bent, maar hoe meer je het doet hoe makkelijker en natuurlijker het wordt en hoe meer je ervan zult genieten. Zijn er mensen in je omgeving die je erg bewondert vanwege hun kwaliteiten om overal en in elke situatie een woordje klaar te hebben? Observeer wat zij precies doen, pik hier elementen uit die jou aanspreken en experimenteer met dit gedrag. Begin klein, maak bijvoorbeeld een kort praatje met de slager of met iemand die je kent van je sportclub. Leer van deze gesprekjes. Zo breid je je gespreksvaardigheden stapje voor stapje uit. Je zult je steeds zelfverzekerder voelen tijdens gesprekken en deze niet meer uit de weg gaan. En zeg je onbedoeld iets wat niet helemaal lekker valt? Verontschuldig je dan, no big deal.

Vier gouden regels voor onderhoudende smalltalk

Durf jezelf te laten zien

Om echt contact met anderen te kunnen maken, is het belangrijk dat je authentiek bent. Je hoeft jezelf niet mooier, slimmer of beter voor te doen. Daar prikken anderen toch wel doorheen. Misschien weet je niet wat je zou kunnen vragen, of heb je het idee dat je niks interessants te melden hebt? Oordeel niet zo hard over jezelf en onderschat jezelf niet. Natuurlijk ben je een leuke gesprekspartner! Wanneer je een gesprek hebt met iemand die je niet goed kent, beeld je dan in dat het een goede bekende is, dat haalt de ergste druk van de ketel.

Toon interesse in de ander

Wanneer iemand zich aan je voorstelt, luister dan goed naar zijn naam. Heb je de naam niet goed verstaan, vraag deze gewoon nog eens: “Sorry, wat was uw naam ook alweer?” Herhaal vervolgens de naam nog een paar keer in je hoofd.

De meeste mensen zijn ijdel en praten graag over zichzelf. Maar enkel je eigen verhaal afvuren op je gesprekspartner is dodelijk voor een luchtig gesprekje. Zoek in een gesprek naar interesses of onderwerpen waarvan jij denkt dat jullie die gemeen hebben. Toon interesse in je gesprekspartner en luister oprecht naar zijn verhaal. Door je aandacht geef je de ander een vertrouwd en veilig gevoel en deze zal je hierdoor karakteriseren als een prettig persoon. Voorkom een spervuur aan gesloten vragen die iemand alleen met ‘ja’ of ‘nee’ kan beantwoorden. Stel liever open vragen; vragen die beginnen met hoe, wat, wie, waar, wanneer, waarom en welke. Hierdoor stimuleer je de ander tot een uitgebreider antwoord. Ben je afgeleid, bijvoorbeeld omdat je telefoon gaat, verontschuldig je dan netjes. Mensen hebben het direct in de gaten als je met je gedachten niet meer bij het gesprek bent.

Houd het gesprek luchtig en positief

Relaties worden opgebouwd door gemeenschappelijke factoren. Hoe meer overlappingen je kunt vinden en ter sprake kunt brengen, des te hechter het contact zal worden. Probeer dus gemeenschappelijke onderwerpen te vinden, zoals de locatie waar je bent (Wat vind jij van het pand?), een bekende (Waar ken jij Kees van?) of eenzelfde interesse (Heb je nog getennist de laatste tijd?). Bij smalltak zijn alle onderwerpen die ontspannend en opbouwend zijn geschikt. Spring dus gerust van de hak op de tak als dit de conversatie bevordert. Onderwerpen die nogal gevoelig liggen, zoals politiek en religie kun je beter vermijden. Ook zakelijke perikelen kun je beter niet bespreken. Verzeil je toch in een moeilijk of lastig gesprek, wees dan niet te stellig en houd je op de vlakte. Geef aan dat het niet de juiste gelegenheid is om erover te spreken en dat je liever een afspraak maakt waarin je het onderwerp verder bespreekt.

Spreek enkel positief over anderen

Informele settings zoals borrels en recepties zijn voor sommigen aangelegenheden om ergernissen over een collega te ventileren of te gissen naar opbloeiende liefdes, vaak aangezet door een of meerdere glazen alcohol. Hou je verre van kantoorpolitiek en laat je nooit verleiden om negatief te spreken of te roddelen over anderen. Het siert je niet en maakt je onbetrouwbaar.

Aanbevolen websites

Op leren.nl vind je een cursus smalltalk.

Aanbevolen boeken

Fisher, D., Persoonlijk netwerken voor Dummies, Pearson Education. Dit is een zeer toegankelijk en praktisch boek over netwerken. Het is bij uitstek geschikt voor mensen die beginnen met (bewust) te netwerken.
Eeden, Rob van. Netwerken werkt, Op weg naar een baan die je wilt. Volkskrant/Het Spectrum.

Auteur: Marieke van Oosterhout