Te veel aan kennis, gebrek aan lef: eerste stapjes in arbeidsland

Loopbaanadviseur Frederike Dekkers reageert op de vraag van ‘Aardbei’. Zij worstelt met haar onzekerheid.

Te veel aan kennis, gebrek aan lef: eerste stapjes in arbeidsland
Ik weet niet goed hoe ik moet beginnen, dus laat ik eerst maar wat vertellen over mijn studieverleden. Na het behalen van mijn havo-diploma, wilde ik verder studeren. Ik wist niet goed wat ik wilde, maar ik was altijd al een creatieveling. Uiteindelijk heb ik de (versnelde) mbo-opleiding Grafisch Vormgeven aan het grafisch lyceum gedaan, wat me erg goed beviel. Ik voelde me soms ‘schuldig’, omdat ik tenslotte ook een hbo-opleiding had kunnen doen, maar ik voelde me wel erg op mijn plek. Sterker nog: ik had het zo naar mijn zin daar dat ik besloot om nog een jaar te blijven. Met mijn nieuwe diploma kon ik namelijk het addendumjaar Multimedia Vormgeven gaan doen. Ik zou een volwaardig diploma krijgen, en i.p.v. 4 jaar (of 3 jaar met havo), kon ik het in één jaar doen. Deze opleiding is zwaar (het tempo ligt erg hoog), maar ik heb het erg naar mijn zin. Ik volg thuis ook veel tutorials voor de programma's waarmee ik leer te werken, gewoon voor de lol. Ik denk dat ik dus wel de juiste richting heb gekozen. Kennis heb ik dus wel, mede door die tutorials en zelf ‘rotzooien’ ben ik erg handig geworden. Ook over solliciteren e.d. weet ik intussen aardig wat. ik ben zo iemand die werkelijk álles leest wat ze maar te pakken kan krijgen, van pakken wasmiddel tot artikelen op Carrièretijger. Het is een tic van me ;-)

Echter, dat laatste heeft me nogal onzeker gemaakt. Vooral de assertiviteitscursus heeft me de stuipen op het lijf gejaagd. In mijn hoofd zijn alle werkgevers nu driekoppige monsters met slagtanden die je aanvallen met onbetaald overwerk, rotklusjes, oneerlijke contracten, RSI en ga zo maar door. Ik ben van nature een piekeraar en door al die dingen te lezen heb ik me misschien een beetje té goed voorbereid. Ik studeer eind april/begin mei af en dan moet ik op zoek naar mijn eerste baan. Ik ben al een beetje aan het kijken naar vacatures, maar mijn bekruipt steeds het gevoel alsof ik me een weg probeer te banen door een mijnenveld.

Mijn stage-ervaringen hebben ook niet echt geholpen. Mijn eerste stage was bij een drukkerij/vormgever. Ik ben er ongeveer twee weken gebleven, want het was een nachtmerrie. Rotklusjes, geen rookvrije werkplek (wetten, welke wetten?) en seksuele opmerkingen waar ik me gewoon echt ongemakkelijk bij voelde. Mijn stagebegeleider op school heeft me daar weggehaald en besloten dat het misschien beter was als ik iets rustigers ging doen. Ergens vond ik dat vreemd: het was toch niet mijn schuld dat het fout was gegaan? Aan de andere kant: ik was zelfs bereid om bollen te gaan pellen met mijn tenen, als ik dáár maar weg kon!

Uiteindelijk kreeg ik een nieuwe stageplaats toegewezen bij een overheidsinstelling. Het was eigenlijk beneden mijn niveau (DTP i.p.v. vormgeven), maar ik had het wel naar mijn zin. De huisstijl stond al vast, maar soms kreeg ik van mijn sympathieke baas toch wat vormgeefwerk, zoals bijvoorbeeld menukaarten voor de kantine. Na mijn avontuur bij die drukkerij was dit een verademing en ik heb er zes hele fijne maanden gehad. Het enige probleem was, dat het toch ambtenarenwerk was, dus ik had nog steeds geen ervaring in het (van wat ik heb gehoord veel drukkere) bedrijfsleven.

Het jaar daarop moest ik een tweede stage doen, weer van een half jaar. Helaas lag het werk niet voor het oprapen en belandde ik in een soort intern bedrijfje van mijn school. Dit was achteraf gezien een ramp. Goed, ik had niet veel keus (studievertraging en alles), maar het was vrij nutteloos. Een foldertje voor de mediatheek hier, een postertje voor de open dag daar, een ontwerp voor de schoolkrant en dan met de andere studenten MSN-en, darten of ons bekwamen in de kunst van Dungeons and Dragons. Ik heb me even verzet tegen die verleiding: ik ben een vreselijke tuthola en wilde koste wat het kost iets nuttigs doen. Ik volgde dus als ik niets te doen had (wat dus de regel was) tutorials, tutorials en nog meer tutorials. Op een gegeven moment kwam dit me toch echt de keel uit (ik was gewoon misselijk van verveling) en heb ik mijn schouders maar opgehaald ("Oké, jullie winnen") en verder de tijd gedood met tekenen, muziek en oefenen voor het wekelijks kampioenschap bureaustoelracen. Na deze stage (die aan het begin van het jaar was) moest ik beginnen aan een eindproject. Toen ik daarmee bezig was, kwam mijn motivatie gelukkig weer terug en slaagde ik. Ik kon dus het addendumjaar gaan doen, maar had eerst zomervakantie. Ik was kapot en heb dus niet gewerkt.

Nu is het dus bijna zover: ik moet een baan gaan zoeken, maar ik heb geen ervaring in het bedrijfsleven! Het meest nuttige was nog mijn ambtenarenstage, maar dat schijnt lang niet zo zwaar te zijn als een ‘normale’ baan. Ik heb ook geen idee hoe het er daarbuiten uitziet. Wat is de norm qua werkdruk? opdrachten? Overwerk? Wat is het verschil tussen DTP’er, creatief DTP’er of vormgever (alle vacatures lijken op elkaar)? Als ik klaar ben met een opdracht, moet ik dan wachten of als een schoolmeisje mijn vinger opsteken? Wat is een 9-tot-5 mentaliteit eigenlijk? Wat moet ik eigenlijk wel kunnen en wat kan ik gerust vragen? Wanneer word je geacht de namen van je collega’s te kennen? Hoort een offset printer zo vreemd te ruiken?
'Aardbei'

Antwoord van Frederike Dekkers op de loopbaanvraag van 'Aardbei'

Allereerst mijn complimenten:

je schrijft leuk
je hebt de nodige zelfspot
je bent bereid kritisch naar jezelf te kijken

Dat laatste is waarschijnlijk tegelijk je valkuil. Je bent zo kritisch, dat je jezelf daarmee in de weg zit. Je bent daardoor onzeker en probeert dit te bestrijden door duidelijkheid te vinden in de buitenwereld. Laat ik je allereerst uit je droom helpen. Al weet je tot op de millimeter nauwkeurig hoe diep het zwembad is, de sprong wordt er niet minder eng door. Die eerste keer, die eerste week bij een nieuwe werkgever is inderdaad het engst. Iedere keer dat je op het randje van de duikplank staat voel je de zenuwen in je buik, en dat is maar goed ook! Dat zorgt ervoor dat je je goed concentreert en dat je aandacht niet verslapt. Er is wel een verschil tussen spanning die je scherp houdt en spanning die verlammend werkt.

Gevoel van eigenwaarde

Veel mensen proberen onzekerheid te bestrijden door iets te bereiken in de buitenwereld: 'Als ik dat diploma haal of die baan krijg, dan ga ik me eindelijk zelfverzekerd voelen.' Tot op zekere hoogte werkt dat natuurlijk wel. Als je honderd goede salto’s hebt gemaakt, sta je de volgende keer iets steviger op de duikplank, maar je maakt jezelf afhankelijk van je prestaties in de buitenwereld. Je moet steeds opnieuw bewijzen dat je het kunt, maar de mogelijkheid (en de angst) dat het op een dag niet lukt, blijft. En dan ben je weer terug bij af. Er is ook een andere vorm van zelfvertrouwen die minder afhankelijk is van de buitenwereld. Ik noem dat je gevoel van eigenwaarde. Dat voel je als je echt in je kracht bent. Dan ziet de wereld er ineens heel anders uit, terwijl de omstandigheden eigenlijk niet zijn veranderd. Van belang is dat je weet wanneer jij in je kracht bent. Wat zijn de voornaamste verschillen tussen ‘Aardbei’ in haar kracht en onzekere ‘Aardbei’?

Oefening: Hoe kom jij in je kracht?

Ga na wanneer jij lekker in je vel zit. Kies drie momenten uit.

Ga na wanneer je juist niet op je best was. Kies drie momenten uit.

Ga nu in gedachten terug naar de verschillende momenten. Schrijf op wat er van binnen bij jou gebeurde. Sta dan stil bij de volgende vragen:

Wat voel je? En waar in je lichaam voel je dat?

Wat denk je? Zijn er veel of weinig gedachten?

Ben je meer aan het voelen of aan het denken?

Hoe is je zelfbeeld, hoe denk je over jezelf?

Hoe verhoud je je tot andere mensen? Voel je je verbonden met anderen of juist niet? Zie je anderen als bondgenoten of als ‘de vijand’?

Hoe is je wereldbeeld? Vind je de wereld een donker oord of zie je ze juist als een speelplaats?

Is er verder nog iets dat je opvalt?

Noem nu de belangrijkste verschillen. Vind je dit lastig, laat het lijstje dan even een paar dagen liggen en kijk er dan nog eens naar. Ga na welke dingen in je leven er toe bijdragen dat je meer in je kracht kunt komen. Door je aandacht meer en meer te richten op je kracht, kom je in een positieve spiraal. Er is namelijk een oude spreuk die luidt als volgt: dat waar je aandacht aan geeft, dat groeit.

Verspilde energie

Vaak zijn we heel druk bezig met het bestrijden van ons ‘probleem’. We vechten tegen onzekerheid of ondermijnende gedachten. Daardoor verliezen we vaak het grotere geheel uit het oog. We zien niet dat we het ‘probleem’ juist in stand houden door ons ertegen te verzetten. Klinkt misschien ingewikkeld maar het werkt als volgt:

Je gaat iets doen wat je nog nooit eerder hebt gedaan.
Je voelt je onzeker.
Je hebt het idee dat je je niet onzeker zou moeten voelen (‘er is iets mis’), en dat je voor anderen moet verbergen dat je je onzeker voelt.
Je probeert je onzekerheid te onderdrukken, te bestrijden en te verbergen. Dit kost zo veel energie, dat bijna al je aandacht daar naar uitgaat.
Je bent niet met je volle aandacht bij datgene waar het eigenlijk om gaat, en de kans is groot dat je daardoor niet op je best bent.

Je bereikt dus precies datgene wat je wilt voorkomen en dat is ontzettend frustrerend!

Wat ik je met dit voorbeeld wil laten zien, is dat niet je onzekerheid het probleem is, maar jouw gevoel of idee over je onzekerheid. Je uitdaging is om je onzekerheid niet te veroordelen. Dan kun je bij stap drie meer oplossingsgericht bezig zijn en je zo goed mogelijk voorbereiden en concentreren op je nieuwe taak. Als je het idee loslaat dat je soms best onzeker mag zijn, hoef je je onzekerheid ook niet meer te verbergen. Dat lukt meestal toch niet en het kost vreselijk veel energie. Kijk maar goed om je heen. Mensen die een krachtige indruk maken, durven meestal ook hun kwetsbare kant te laten zien.

De juiste omgeving

Ten slotte nog één tip. Tijdens je stages heb je al ervaren hoe groot de invloed van de omgeving op je functioneren kan zijn. Het is ontzettend belangrijk dat je weet waar jij het best tot je recht komt. Soms is het heel nuttig om in een ‘verkeerde’ omgeving te zitten, omdat je het verschil dan goed voelt, maar dit heb je de afgelopen tijd al voldoende ervaren, volgens mij. Dus, als je gaat solliciteren, probeer dan niet alleen een goede indruk te maken, maar ga ook na of dit de omgeving is waar jij tot bloei kunt komen.