Identiteit: wat voor mens ben ik?

Om te weten wat je echt wilt, is het nodig je ware aard of identiteit te kennen. Andersom helpt weten wat je wilt ook om een duidelijker beeld te hebben over 'wie ben ik nou eigenlijk?'. Als je jezelf kent, kun je keuzes maken die écht bij je passen. Je 'ik' of je 'zelf' is immers (zo beweerde eens de filosoof Erich Fromm) het krachtcentrum, de scheppingsbron van je leven.

Je ware aard

Identiteit gaat over de vraag hoe je jezelf ervaart en hoe je in de wereld staat. Als je iets over je identiteit weet, kun je antwoord geven op vragen als: Wat vind ik belangrijk in mijn leven? Waardoor word ik geraakt? Hoe doe ik de dingen in mijn leven? Kalmpjes aan of met veel bombarie? Neem ik beslissingen op mijn gevoel of meer met mijn hersens? Ben ik een mensen-mens, of ben ik liever in mijn eentje? Kortom: wie ben ik? Wat voor mens ben ik? Daarnaast wordt je identiteit voor een belangrijk deel ook bepaald door het geheel aan vaardigheden, capaciteiten, eigenaardigheden en valkuilen dat voor jou kenmerkend is.

Het ontdekken van je identiteit (of ware aard) is niet zo eenvoudig. Je identiteit vormt zich door een heel scala aan dingen: karaktertrekken en aanleg, boodschappen van ouders en belangrijke anderen in je leven, ervaringen in het verleden en ervaringen in het heden. Deze aspecten en de keuzes die jij maakt in hoe je met deze aspecten omgaat, bepalen hoe je denkt, hoe je je voelt en hoe je dingen doet.

Denken, voelen en doen maken je identiteit zichtbaar. Als het goed is tenminste. Want mensen hebben nogal eens de neiging om onder invloed van allerlei gebeurtenissen en gedachten daarover hun denken, voelen en doen niet op één lijn te laten zijn: deze drie aspecten zijn dan incongruent met elkaar.

Een voorbeeld: Anna heeft van nature een rustige, introverte aard. Haar vrije tijd brengt ze het liefst door in gezelschap van een klein groepje vaste vrienden. Ze houdt erg van de natuur. Van huis uit heeft ze de boodschap meegekregen dat ze zich zo goed mogelijk moet inzetten voor de anderen en de wereld om haar heen. Anna heeft een baan gevonden als evenementenorganisator bij een milieuorganisatie. Op die evenementen komen duizenden mensen af en zij stuurt tientallen vrijwilligers aan om de evenementen in goede banen te leiden. Ze vindt dat ze werkt voor een belangrijk doel (denken) en zet zich ook volledig in voor het werk (doen), maar als ze eerlijk is, voelt Anna zich bijna altijd moe en overvraagd (voelen).

Zie je de incongruentie? Anna laat zich vooral leiden door het idee dat ze zich moet inzetten voor een belangrijk doel, maar gaat voorbij aan haar wens om rust te ervaren in wat ze doet.

Congruentie in denken, voelen en doen zorgt ervoor dat je één geheel vormt. Mensen die congruent zijn, voelen zich energiek, capabel en hebben zin in de dingen die ze doen. Ze stralen dat ook uit, waardoor de kans groot is dat ze als succesvol gezien worden door de buitenwereld. Dat succes werkt vaak nog eens identiteitsversterkend.

Inzicht krijgen in je identiteit

Bepalen wat je werkelijk denkt, voelt en doet vergt zelfreflectie. Je kunt verschillende dingen doen om meer inzicht te krijgen in je identiteit:

• Begin met te inventariseren wat je kernkwaliteiten en capaciteiten zijn. Je kunt anderen om feedback vragen om erachter te komen of jouw beeld klopt met het beeld dat de omgeving van je heeft. Misschien wijzen anderen je op eigenschappen waar je zelf helemaal niet onmiddellijk aan denkt, maar die toch heel eigen aan je zijn. Het kan ook helpen anderen te observeren en je af te vragen waarin jij verschilt. Dat zal je beeld over jezelf verder kunnen aanscherpen.
• Er zijn nogal wat persoonlijkheidsmodellen aan de hand waarvan je erachter kunt komen welke eigenschappen, karaktertrekken en sterke punten je hebt. En ook welke aversies je hebt. Vooral de Myers-Briggs Type Indicator (MBTI), The Big Five en Kernkwadranten zijn zinvolle modellen als je meer over je identiteit te weten wilt komen.
• Een andere belangrijke manier om je identiteit gestalte te geven, is toe te geven aan je wensen, met andere woorden, als je gaat doen wat je echt wilt. Je doet dan recht aan wat er innerlijk in je leeft (je krachtenbron).
• Om te weten wie je bent, moet je weten hoe je de dingen ervaart. Een goede manier om daarbij stil te staan, is je trainen in de dingen bewust in je op te nemen. Regelmatig (om te beginnen een paar minuten per dag) met aandacht kijken naar de dingen om je heen, naar andere mensen en naar jezelf, kan daarbij helpen. De bedoeling is niet om over al die dingen te oordelen, maar je er alleen van bewust te worden. Je voelt dan na een tijdje vanzelf beter wat jouw rol is in het grotere geheel van de wereld om je heen. Je voelt beter wie of wat je bent, zonder daar nou zo actief vorm aan te geven of ergens naar te streven. Dit is het principe dat schuilgaat achter mindfulnesstrainingen en zenmeditatie.

Doe de oefening Terug naar de kern: wie was je als kind?

Aanbevolen website

• Op Leren.nl vind je een cursus over loopbaankeuzes, met daarin ook een aantal vragen die je kunnen brengen naar het antwoord op 'wie ben ik'.

Auteur: Ysolde Bentvelsen
Met dank aan Peter Spelbos (IDEE Haarlem)