Hbo-opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH)

Tijdens de studie Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) leer je hoe je op een methodische wijze hulp verleent aan jeugdigen en volwassenen met problemen. Tijdens je studie specialiseer je je in een bepaalde doelgroep, zoals verslaafden, gehandicapten of ouderen. Als sociaal pedagogisch hulpverlener help of ondersteun je mensen in hun woon- en leefsituatie. Vaak gaat het om mensen die door bijzondere omstandigheden, beperkingen of belemmeringen niet (volledig) zelfstandig kunnen functioneren. Zelfstandig wonen, werken, zorgen voor de dagelijkse dingen en samenleven met anderen is voor hen vaak een probleem. Daarom krijgen zij ondersteuning, begeleiding of opvang. Bijvoorbeeld in een instelling, een dagactiviteitencentrum, een werkproject of begeleid wonenproject. Als sociaal pedagogisch hulpverlener (SPH'er) zorg je voor deze professionele hulp en ondersteuning. De SPH'er activeert en organiseert, maar altijd in een hulpverleningssituatie.

Je kunt de hbo-opleiding SPH aan een flink aantal hogescholen volgen. Er is zowel een voltijd, deeltijd als een duale variant. Bij een aantal hogescholen maakt de opleiding SPH onderdeel uit van de hbo-opleiding Social Work

Het verschil tussen SPH en MWD

Op het eerste oog lijken de verschillen tussen de opleidingen SPH en MWD niet groot; in beide studies staat het werken met mensen met problemen centraal. Toch zijn er wel degelijk verschillen. Over het algemeen ligt bij de opleiding SPH meer de nadruk op het werken in en met groepen, terwijl de opleiding MWD meer gericht is op individuele begeleiding. De opleiding MWD is ook wat zakelijk dan de opleiding SPH.

Het verschil komt duidelijk naar voren in een korte beschrijving van de beroepen die je na beide studies kunt uitoefenen:

Een sociaal pedagogisch hulpverlener helpt of ondersteunt mensen in hun woon- en leefsituatie. Je zorgt voor professionele hulp en ondersteuning en werkt veel samen met andere hulpverleners zoals orthopedagogen, psychologen en verpleegkundigen.
Een maatschappelijk werker komt in actie wanneer mensen vastlopen in hun sociale omgeving. Je werkt samen met de cliënt aan een structurele oplossing. Je helpt de cliënt zijn situatie te analyseren, haalbare doelen te formuleren, plannen van aanpak te maken en uit te voeren.

Claudia Brok (22) is derdejaars student SPH aan Zuyd Hogeschool te Sittard: "Omdat ik graag met mensen wilde werken, koos ik voor een opleiding in de sociale gezondheidssector. Ik heb eerst een jaar ergotherapie gestudeerd, maar vanwege het Latijn beviel de studie me niet zo goed. SPH bleek heel goed aan te sluiten op mijn mogelijkheden en wensen. In de opleiding wordt namelijk veel gebruik gemaakt van muziek, drama, beeldende vorming, spel en beweging als middel om hulp te verlenen. Dat creatieve past heel goed bij mij."

Wat kun je ermee worden?

Met het diploma SPH op zak kun je aan het werk in een breed werkveld:

Jeugd- en jongerenwerk
Verstandelijk gehandicaptenzorg
Lichamelijk gehandicaptenzorg
Verslavingszorg
Ouderenzorg
Psychiatrie
Justitiële hulpverlening
Maatschappelijke opvang
Zorg bij multiproblem-gezinnen
Vluchtelingenwerk
Re-integratie

Sociale tijger Voorbeelden van functies:

Medewerker verslaafdenopvang
Medewerker dak- en thuislozenopvang
Activiteitenbegeleider
Sociotherapeut
Pedagogisch hulpverlener voor mensen met een verstandelijke beperking
Medewerker gezinsvervangend tehuis
Groepsleider psychiatrische instelling
Groepsopvoeder in de jeugdhulpverlening

Wat is het carrièreperspectief?

Veel afgestudeerden gaan na het behalen van het diploma meteen de arbeidsmarkt op. Een groot deel van de SPH'ers kiest voor de zorg voor verstandelijk gehandicapten. Anderen werken in de psychiatrie of hebben een baan in de pedagogische ondersteuning van gezinnen. Vanuit deze functies kun je doorgroeien naar beleidsmatige- en leidinggevende functies, zoals paviljoens- of afdelingshoofd van een zorginstelling, sectordirecteur of zorgcoördinator.

Je kunt er ook voor kiezen om na het behalen van je diploma verder te studeren. Met je hbo-diploma op zak kun je naar de universiteit om daar bijvoorbeeld Sociale Wetenschappen, Antroplogie of Pedagogiek te gaan studeren.

Ook een post hbo-opleiding, zoals de post hbo-opleiding speltherapie, behoort tot de mogelijkheden. Je hebt een ruime keuze aan opleidingen, cursussen, trainingen en studiedagen voor de agogische beroepspraktijk.

Je kunt ook versneld een verwante hbo-opleiding volgen, zoals Psychologie. Ook de lerarenopleiding voor het basisonderwijs en de lerarenopleiding Omgangskunde zijn verwante opleidingen die versneld gevolgd kunnen worden.

Claudia Brok: "Ik zou graag willen werken met kinderen of met lichamelijk gehandicapten of een combinatie tussen deze doelgroepen. Het moet wel een baan zijn waarin ik actief bezig ben met het organiseren en uitvoeren van allerlei activiteiten."

Wat zijn de belangrijkste competenties?

Methodisch werken. Afhankelijk van de zorgvraag van de cliënt wordt een behandelplan opgesteld. Het is belangrijk dat je met de juiste methoden, systematisch, planmatig en doelgericht kunt werken met, voor en namens je cliënt.
Communicatieve vaardigheden. Je leert tijdens je opleiding je niet alleen mondeling, maar ook schriftelijk uit te drukken.
Samenwerken. Tijdens je studie werk je veel samen met andere studenten, maar ook met medewerkers van de instelling of organisatie waar je stage loopt.
Zelfstandig. Er wordt van je verwacht dat je zelfstandig een cliënt kunt begeleiden en ondersteunen. Dit betekent dat je ook kunt inspelen op onverwachte gebeurtenissen en direct en adequaat weet te handelen.
Flexibel. In de zorgverlening is een flexibele houding ten opzichte van je omgeving noodzakelijk. Je hebt te maken met veel verschillende soorten cliënten met hun eigen problematiek, ouders en situaties. Je moet bovendien snel kunnen schakelen tussen wisselende taken en behandelmethodes.
Inlevingsvermogen. Om de belevingswereld van je cliënt te kunnen begrijpen, is inlevingsvermogen erg belangrijk. Doordat je weet wat er in de cliënt omgaat, kun je daarop inspelen en hem helpen bij het oplossen van zijn problemen.
Stressbestendig. Door de grote hoeveelheid wisselende taken en situaties die zich voordoen in je werk als hulpverlener, is het kunnen omgaan met werkdruk en stress een belangrijke eigenschap. Een cliënt kan zomaar in woede uitbarsten of meerdere cliënten kunnen tegelijk aandacht vragen.
Organiseren. Organisatie en management wordt vaak ook in de hoofdfase van de opleiding gegeven. Ook krijg je vakken waarmee je leiding leert geven en leert coördineren.

Hoe lang duurt het?

De voltijd- en deeltijdvariant duren beiden vier jaar.

Je kunt de opleiding SPH ook in drie jaar doen als je de mbo-opleiding SPW (Sociaal Pedagogisch Werk), AB (Activiteitenbegeleiding), Woonbegeleiding of SCW (Sociaal Cultureel Werk) op kwalificatieniveau 4 al in je zak hebt. Je hebt dan recht op vrijstellingen en kunt de deeltijdopleiding in drie jaar afronden.

Enkele hogescholen, zoals de Hogeschool van Amsterdam, bieden ook een duale variant aan (leren in combinatie met betaald werk). Je volgt de eerste twee jaar de voltijdopleiding. Daarna combineer je studeren met een (betaalde) baan.

Wat doe je tijdens de opleiding?

Het propedeusejaar van de opleiding SPH is een oriënterend jaar. Je krijgt een duidelijk beeld van het brede werkveld aan de hand van opdrachten bij theoretische modules en door stages. Het opdoen van praktijkervaring neemt de gehele opleiding een belangrijke plaats in. In het eerste jaar al ga je bijvoorbeeld een kopje koffie drinken met een psychiatrische patiënt om hem even zijn zorgen te laten vergeten. Na je opleiding ben je hierdoor niet alleen goed in staat je kennis te vertalen in handelen, je hebt ook al een nuttig netwerk opgebouwd. In de daaropvolgende jaren wordt meer aandacht besteed aan het behandelen van mensen. Je doet kennis en vaardigheden op die voor een sociaal pedagogisch hulpverlener belangrijk zijn, zoals: methodisch werken, samenwerken en management.

Het gehele derde jaar loop je stage. Je kunt deze stage ook in het buitenland lopen. In dat geval loop je meestal twee maal vijf maanden stage.

In het vierde jaar schrijf je je afstudeeropdracht. Daarbij kies je zelf of je aan onderzoek, beleidsontwikkeling of -toepassing wilt werken, bij welke organisatie en welk werkveld. bijvoorbeeld: gehandicaptenzorg, justitiële opvang, gerontologie of speciaal onderwijs.

Claudia: "In de opleiding wordt veel aandacht besteed aan oorzaken en verschijnselen van stoornissen en handicaps. Ook de mogelijkheden voor het creëren van een goede leefsituatie, het opstellen en het uitvoeren van behandel- of begeleidingsprogramma’s komt uitgebreid aan bod."

Welke toelatingseisen zijn er?

Om deel te mogen nemen aan de opleiding SPH moet je minimaal een mbo-diploma op niveau 4 hebben. Heb je een havo- of vwo-diploma, dan geven alle profielen recht op toelating.

Veel mbo-studenten stappen over naar deze hbo-opleiding. In de praktijk blijkt die overstap best tegen te vallen, omdat de eisen die aan je zelfstandigheid en aan je taalvaardigheid gesteld worden, hoger zijn dan in het mbo. Bereid je daarom goed voor.

Beschik je niet over een diploma en ben je 21 jaar of ouder, dan kun je een toelatingsonderzoek doen.

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

Ben je geïnteresseerd in mensen?
Gaat je voorkeur uit naar groepswerk?

Ben je nieuwsgierig naar wat mensen zélf willen en kunnen?
Wil je hulp verlenen aan en opkomen voor mensen die het moeilijk hebben?
Begeleid je graag mensen om hun leven zinvol te maken?
Begeleid je graag kinderen of jongeren?
Sta je stevig in je schoenen?
Wil je weten hoe iets zit en ben je bereid daar hard voor te studeren?
Wil je jezelf ontwikkelen?
Wil je weten wat jij kunt betekenen voor anderen?
Durf je kritisch naar jezelf te kijken?

Ben je bereid jouw manier van doen te veranderen als je daardoor beter met anderen om kan gaan en kan samenwerken?
Kun je goed plannen en organiseren?

Als je het merendeel van de vragen met "ja" kunt beantwoorden, dan is de opleiding SPH misschien wel iets voor jou. Je kunt je verder oriënteren door open dagen te bezoeken of een gesprek aan te vragen met een studieadviseur.

Claudia: "De opleiding SPH is goed te doen, maar dat komt ook omdat de opleiding me zo goed bevalt. Je moet wel goed kunnen plannen als je je verslagen en opdrachten op tijd af wilt hebben. En je moet de discipline kunnen opbrengen om op tijd te beginnen aan verslagen en opdrachten."

Welke hbo-opleidingen lijken erop?

Toegepaste Psychologie

Auteur: Marieke van Oosterhout