Sociaal pedagogisch hulpverlener

Als sociaal pedagogisch hulpverlener help je mensen - van jong tot oud - hun leven weer zelfstandig op te pakken. Als gevolg van een handicap, bepaalde stoornissen, ziekte, relatie-, gezins- of ontwikkelingsproblemen hebben ze tijdelijk of langdurig professionele hulp nodig. Je biedt begeleiding, ondersteuning en/of verzorging in hun thuissituatie of in een instelling. De basis van je hulpverlening is dat de patiënt zelf verantwoordelijk blijft voor zijn leven en keuzes, maar er zijn uitzonderingen. Denk bijvoorbeeld aan kinderen of psychiatrisch patiënten.

Lida Nijgh werkt als gedragsdeskundige bij stichting AGO in Amsterdam, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. Ze begon haar loopbaan als SPH'er: "Als kind woonde ik naast mensen met een verstandelijke beperking. Hun manier van doen en zijn intrigeerde mij. Bovendien vond ik dat ze vooral als mensen gezien moesten worden, mensen zoals jij en ik. Hier wilde ik graag een bijdrage aan leveren en daarom heb ik voor deze richting gekozen.
Ik heb eerst de mbo-opleiding Sociaal Pedagogisch Werk (SPW) gedaan. Nadat ik die studie had afgerond, ben ik aan het werk gegaan als gehandicaptenbegeleidster. Ik wilde meer en ben SPH gaan studeren. Na een jaar ben ik overgestapt naar de universiteit om na enkele jaren af te studeren als orthopedagoog. Als orthopedagoog houd ik me bezig met kinderen met een verstandelijke beperking."

Wat doet een sociaal pedagogisch hulpverlener?

1. In kaart brengen van de situatie van de cliënt

Je brengt samen met specialisten (zoals een fysiotherapeut, een psycholoog, orthopedagoog en een psychiater), de cliënt en/of andere bij de cliënt direct betrokkenen de woon- en leefsituatie van de cliënt in kaart. Daarnaast inventariseer je zijn mogelijkheden en beperkingen. Aan de hand hiervan bepaal je met het hele team aan welke aspecten gewerkt moet worden en welke hulpverlening gewenst is. Hierbij ligt sterk de nadruk op het ontwikkelen van de mogelijkheden van de cliënt.

2. Opstellen van behandelplan

Je stelt samen met andere hulpverleners een op maat gesneden behandelplan op waarin je concrete zorg- en begeleidingsdoelen vastlegt. Je houdt rekening met de behoeftes en mogelijkheden van de cliënt.

3. Coördineren van behandelingsplan

Je coördineert de zorg voor de cliënt en je zorgt ervoor dat het behandelplan goed wordt uitgevoerd. Je maakt een taakverdeling en je houdt je collega's op de hoogte van ontwikkelingen betreffende de cliënt. Je maakt bijvoorbeeld voor een cliënt een programma waarin therapieën, activiteiten en doelen uit het behandelingsplan ingeroosterd worden, zoals houtbewerking of computeren.

4. Begeleiding

Je begeleidt cliënten individueel of in een groep bij het oplossen, verminderen en leren omgaan met hun problemen. Je leert ze hun mogelijkheden te gebruiken en verder te ontwikkelen. Dit kan op veel manieren. Je stemt je begeleiding af op de problemen van een cliënt. Je kunt bijvoorbeeld creatieve dingen doen, zoals schilderen of boetseren. Maar je kunt ook met een cliënt naar de supermarkt of bibliotheek gaan, met als doel dat de cliënt dit in de toekomst zelfstandig kan doen.

Sociale tijger5. Evalueren

Je evalueert regelmatig samen met de andere behandelaars of het behandelplan wel helpt, en indien nodig stel je plannen bij. Je onderhoudt contacten met het 'thuisfront' (het netwerk) van de cliënt.

6. Administratie

Je houdt een dossier van de cliënt bij. In dit dossier beschrijf je hoe de voortgang van het behandelplan verloopt. Het is belangrijk dat dit goed wordt vastgelegd, zodat alle betrokkenen weten wat de status van de behandeling en de cliënt is. Word je bijvoorbeeld ziek, dan is degene die je vervangt altijd op de hoogte van de actuele stand van zaken.

Rollen

  • Regisseur. In de rol van regisseur coördineer je de zorg voor de cliënt: samen met verschillende andere disciplines voer je het behandelplan goed uit. 
  • Steunpunt. Niet alleen voor de cliënt, maar ook voor zijn direct betrokkenen ben jij vaak steun en toeverlaat, omdat jij de spin in het 'zorgweb' bent. Dit wordt echter niet altijd zo ervaren, bijvoorbeeld als een cliënt tegen zijn wil onder behandeling staat.
  • Professional. Je bent te allen tijde een professional die ontwikkelingen in het vakgebied nauwkeurig bijhoudt, deze toepast in de praktijk en overdraagt aan collega's.

Waar werk je als sociaal pedagogisch hulpverlener?

Een SPH'er werkt in verschillende functies en in uiteenlopende werkvelden binnen ambulante, residentiële en semi-residentiële settingen:

  • Ambulante hulpverlening (thuisopvang)
    De cliënt woont thuis en krijgt ondersteuning om daar te kunnen blijven wonen.
    Doelgroepen zijn bijvoorbeeld:
      • Mensen met een verstandelijke beperking.
      • Mensen met een NAH (niet aangeboren hersenletsel).
      • Multi-probleemgezinnen.
  • Semi-residentiële hulpverlening (dagopvang)
    De cliënt gaat naar een instelling voor dagbehandeling, maar woont gewoon thuis. Je kunt denken aan medisch kleuterdagverblijven, dagverblijven voor gehandicapten of psychiatrische klinieken.
  • Residentiële hulpverlening (dag- en nachtopvang)
    De cliënt woont in een vervangende thuissituatie. Dat kunnen verschillende instellingen zijn: psychiatrische ziekenhuizen, behandelingstehuizen voor kinderen of jongeren, bejaardenhuizen, tehuizen voor alcohol- en drugsverslaafden of crisisopvang voor gezinnen.

Lida: "Ik heb ook een tijdje als vormingsmedewerker gewerkt. Ik gaf cursussen en trainingen aan volwassenen met een verstandelijke beperking. Het ging om cursussen op cognitief vlak, zoals rekenen en omgaan met geld, cursussen op het gebied van praktische vaardigheden, zoals omgaan met hygiëne, zelfstandig reizen en boodschappen doen en cursussen op sociaal gebied, zoals sociale vaardigheden, weerbaarheid en seksualiteit."

Voorbeelden van beroepen waar SPH'ers terechtkomen zijn onder andere:

  • Groepsleider of groepswerker psychiatrische instelling.
  • Jeugdhulpverlener of jeugdwelzijnswerker.
  • Arbeidstherapeut of bezigheidstherapeut.
  • Hulpverlener in de verslavingszorg.
  • Medewerker in de vluchtelingenhulp.
  • Pedagogisch hulpverlener voor mensen met een verstandelijke beperking.
  • Activiteitenbegeleider.

Met wie werk je samen?

De problemen waarmee cliënten kampen zijn vaak complex. Daarom werk je als SPH'er samen in een multidisciplinair team waarin elk teamlid vanuit zijn eigen professie input levert aan het behandelplan van de cliënt. De samenstelling van een team is afhankelijk van de aard van de problemen van de cliënt. Ben je werkzaam op een afdeling geriatrie (bejaarden) van een ziekenhuis, dan bestaat een team bijvoorbeeld uit een arts, een ouderenpsychiater, een verpleegkundige, psycholoog, fysiotherapeut, ergotherapeut, maatschappelijk werker en een activiteitenbegeleidster.

Wie is je baas?

Je directe leidinggevende is meestal een zorgcoördinator. De zorgcoördinator coördineert de zorg van een groep cliënten en is verantwoordelijk voor de continuïteit van de zorgverlening. 

Welke competenties moet je in huis hebben?

  • Methodisch werken. Afhankelijk van de zorgvraag van de cliënt stel je samen met collega's een behandelplan op. Het is belangrijk dat je daarom systematisch, planmatig en doelgericht kunt werken.
  • Communicatieve vaardigheden. Je hebt een groot inlevingsvermogen. Hierdoor weet je een boodschap aan een cliënt op een tactvolle manier over te brengen, zodat deze aansluit op zijn niveau en situatie. Goed kunnen communiceren betekent ook goed kunnen luisteren. Je weet belangrijke informatie op te pikken uit verhalen van je cliënt. Je vraagt door en gaat in op reacties die je krijgt. Je rapporteert objectief en in heldere taal over je cliënt aan je collega's en aan direct betrokkenen van de cliënt. Je bent in staat om uit te leggen waarom bepaalde methoden en middelen worden ingezet.
  • Samenwerken. De meeste sociaal pedagogisch hulpverleners werken in teamverband. Je moet daarom in staat zijn om samen met collega's en in wisselende netwerken een vastgesteld doel te bereiken. Samen met andere professionals, zoals orthopedagogen, psychologen of verpleegkundigen, stel je een behandelplan voor de cliënt op, waaraan iedere professional vanuit zijn eigen professie een bijdrage levert. Je deelt tijdig informatie met elkaar, die belangrijk is voor de voortgang van het behandelplan. Je staat open voor de mening van anderen. Je stuurt elkaar bij door positief-kritische feedback.
  • Zelfstandig werken. Je moet in staat zijn om direct en adequaat te kunnen handelen in situaties die daarom vragen. Het is belangrijk dat je op je eigen kennis en vaardigheden kunt terugvallen en dus kunt beargumenteren waarom je iets doet. 
  • Stressbestendigheid. Als sociaal pedagogisch hulpverlener moet je stevig in je schoenen staan en kalm blijven bij spanningen en emoties. Als je te maken krijgt met een cliënt die een acute psychose krijgt, dan moet je direct kunnen ingrijpen en crisishulpverlening toepassen. 
  • Flexibiliteit. Je bent niet voor één gat te vangen. Dit houdt in dat je gemakkelijk kunt schakelen wanneer een gekozen aanpak niet leidt tot het gewenste resultaat en je bent in staat verschillende gedragsstijlen te hanteren. Flexibiliteit betekent ook dat je er tegen kunt dat je niet van te voren weet wat een dag zal brengen. Je wordt in je werk geconfronteerd met diverse situaties en onverwachte reacties en gedragingen van cliënten. Vooral als je werkzaam bent in een instelling waarbij je zorgt voor een groep, kom je soms handen en voeten tekort. Verder heb je vaak onregelmatige diensten, hetgeen ook de nodige flexibiliteit vereist in de organisatie van je privé-leven.
  • Professionele houding. Als je je alles persoonlijk aantrekt, wordt je werk erg zwaar. Je moet in bepaalde mate afstand kunnen bewaren. Het is belangrijk dat je de balans vindt tussen betrokkenheid en het houden van afstand uit zelfbescherming.
  • Organiseren. Je zorgt ervoor dat alle betrokkenen een duidelijke taak hebben en deze ook volgens de vastgestelde normen aan tijd en kwaliteit uitvoeren.

Hoe word je sociaal pedagogisch hulpverlener?

De hbo-opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) leidt je op tot sociaal pedagogisch hulpverlener. Je kunt de opleiding op vele hogescholen volgen, in zowel de voltijd, deeltijd als duale variant.

Bij sommige hogescholen maakt de hbo-opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) onderdeel uit van de brede bacheloropleiding Social Work.

Met een mbo-vooropleiding?

Je kunt de opleiding SPH in drie jaar doen wanneer je de mbo-opleiding SPW (Sociaal Pedagogisch Werk), AB (Activiteitenbegeleiding) of SCW (Sociaal Cultureel Werk) op kwalificatieniveau 4 hebt afgerond.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

Vanuit uitvoerende functies kun je doorgroeien naar beleidsmatige en leidinggevende functies, zoals paviljoens- of afdelingshoofd van een zorginstelling, sectordirecteur of zorgcoördinator. Je kunt natuurlijk ook nog verder studeren, bijvoorbeeld orthopedagogiek.

Lida: "Een sociaal pedagogisch hulpverlener is meestal de persoonlijke begeleider van een cliënt en coördineert diens behandelplan. In mijn functie als orthopedagoog toets ik het plan en geef adviezen over de uitvoering ervan aan de SPH'er."

Wat onderscheidt een top-SPH'er van een gewone SPH'er?

Een top-SPH'er kan goed op zijn eigen handelen reflecteren. Je bent je bewust van je eigen gedrag en de invloed hiervan op de omgeving (je cliënt). Je durft je eigen handelen ter discussie te stellen en je kijkt kritisch naar je eigen functioneren. Je hebt oog voor het effect van je handelen op de cliënt. Bij een top SPH'er staat het welzijn van de cliënt voorop.

Welke beroepen lijken erop?

Aanbevolen websites

  • Op YouChooz vind je informatie over wat je kunt worden met de hbo-opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening. Je vindt er ook uitgebreide informatie over vervolgopleidingen en carrièremogelijkheden in de zorg- en welzijnssector. Via de site kun je eveneens in contact komen met studenten, docenten en werknemers in het werkveld van SPH.
  • Zorgkrant brengt nieuws en wetenswaardigheden m.b.t. de Nederlandse zorgsector.

Auteur: Marieke van Oosterhout

Je bent hier: Home Beroep Functies in de sector Sociaal Sociaal pedagogisch hulpverlener