Informatiemanager
Een informatiemanager zorgt dat de interne en externe stroom van bedrijfsinformatie optimaal verloopt en bijdraagt aan het bedrijfsresultaat. Denk bij interne informatie aan financiële cijfers, rapporten en bij externe aan productinformatie. Informatie is binnen een bedrijf net een grondstof. Ze kan schaars zijn of juist overvloedig aanwezig, moeilijk of juist makkelijk bovengronds te krijgen. De taak van de informatiemanager is om ervoor te zorgen dat informatiestromen in een organisatie (nog) beter verlopen. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) kan daarbij een hulpmiddel zijn, maar dit is geen vereiste.
"Tien jaar geleden bekommerden we ons om de vraag hoe we informatie het beste konden opslaan in databases, nu willen we weten hoe we informatie zo nuttig mogelijk kunnen gebruiken.” (prof. Rik Maes, geciteerd in Computable)
Het grootste misverstand is dat het beroep alleen maar met informatietechnologie te maken heeft. Het gaat ook over de zakelijke en marketingaspecten van een bedrijf. Stel, een foto-agentschap twijfelt of het moet overgaan op digitale opslag en verspreiding van de foto’s. Als informatiemanager moet je in zo’n geval niet alleen verstand hebben van de vertaalslag van analoog naar digitaal, maar ook van marketingaspecten. Via welke kanalen verkoopt het bedrijf de foto’s en aan wie? Welke gevolgen heeft de omschakeling hiervoor?
Wat doe je als informatiemanager?
Als informatiemanager ben je niet alleen bezig met technische vragen zoals: hoe stop ik deze gegevens het best in computer (data-architectuur). De opslagcapaciteit van computers is namelijk bijna grenzeloos en bovendien niet meer duur. Nu alle mogelijke informatie dus opgeslagen kan worden, ontstaat de vraag: welke informatie verzamel je en welke stop je in de computer? Bij welke informatie is het management het beste gediend bij de besluitvorming? Welke informatie wordt er openbaar gemaakt via het internet voor de klanten?
Als informatiemanager werk je vaak projectmatig. Je functie heeft raakvlakken met de algemene functies van consultant en project manager.
Hoofdtaken
1. Informatiebeleid maken
Als informatiemanager moet je op pad binnen je organisatie: meestal komen de mensen niet naar je toe. Je organiseert een vergadering, je praat met business unit managers. Ook praat je met andere mensen op de werkvloer. Iedereen heeft wel iets te melden. Bij het luisteren naar alle wensen en problemen moet je wel een onderscheid kunnen maken tussen hoofd- en bijzaken: je filtert wat er op je afkomt. Al deze wensen en behoeftes koppel je aan wat je weet over informatiesystemen die er op de markt zijn. Op basis daarvan kom je tot een ontwerp voor een nieuwe informatie-architectuur.
2. Je project ‘verkopen’ aan de betrokken afdelingen
De betrokken partijen zijn meestal de ICT-afdeling en het financieel management. Bij de ICT-ers informeer je wat er technisch mogelijk – of liever: realistisch – is. Van het financieel management moet je uiteraard ook toestemming hebben om het project uit te voeren. Ook met eventuele andere afdelingen ga je onderhandelen over tijd en geld die ze ter beschikking kunnen stellen.
3. Het project begeleiden
Als een projectleider op afstand ben je betrokken bij het proces. De ICT-afdeling zorgt voor de programmeurs en de hardware. Ook andere afdelingen kunnen betrokken zijn. Jij bent voor deze partijen een aanspreekpunt. De ICT-afdeling kan bijvoorbeeld vragen om interviews waarop ze het functioneel ontwerp kunnen baseren. Als ze een ontwerp hebben, laat jij dit weer beoordelen door de inhoudelijk specialist (in het geval van een verzekeringsmaatschappij bijvoorbeeld een belastingspecialist). En als het nieuwe systeem getest moet worden, zorg jij dat dit geregeld wordt.
4. Het beheren van informatiesystemen
Je zorgt ervoor dat de informatiesystemen beheerd worden. Dat wil zeggen, bijgehouden. Voor sommige informatiemanagers is dit de belangrijkste taak. Zij zijn vooral bezig met zogenaamd functioneel beheer. Daaronder wordt verstaan het verrichten van aanpassingen in een software tool die geen programmeervaardigheden vereisen. Denk aan het veranderen van de manier waarop een factuur geprint wordt, of het aanpassen van een logo.
Voorbeeldloopbaan: Harmjan Willemsen, senior project manager bij Exact International: “Ik heb hbo-bedrijfskunde en bedrijfseconomie gedaan. Geen opleiding in de IT-hoek dus. Pas bij mijn eerste baan bij een bank ben ik opgeleid tot informaticus. Die bank wilde per se mensen met een financiële achtergrond. Ik was er programmeur: bezig met functioneel en technisch ontwerp. Daarna ben ik projectleider geworden, verantwoordelijk voor financiële consolidatiesystemen. Toen ik vervolgens in de consultancywereld terecht kwam ben ik voor het eerst dingen gaan doen die je informatiemanagement kan noemen. Bijvoorbeeld bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken ben ik betrokken geweest bij de bouw van een informatiesysteem met gegevens van ontwikkelingssamenwerkingsprojecten. Het ging om de koppeling tussen de financiële rapportage en de inhoudelijke kant van zaken. Bij elke klus die ik deed lag de nadruk weer anders: soms op de technische realisatie, soms op de bedrijfskundige kant.
Drie voorbeelden van informatiemanagementprojecten
Bij een verzekeringsmaatschappij constateert de informatiemanager dat er geen goed beleid is voor de ontwikkeling van nieuwe verzekeringsproducten. Welke rol kan informatie hierin spelen? Hoe wordt er in de organisatie bijvoorbeeld bijgehouden wanneer en welke veranderingen in het belastingstelsel er plaatsvinden? Welke trends zijn er in de samenleving? Wat schrijven de media? De uitdaging is om deze informatie structureel bij te houden en te benutten. Alles gewoon op intranet dumpen is een te makkelijke oplossing. Misschien moeten de verkopers meer met elkaar overleggen. Er kan gedacht worden aan praatgroepen en fora. Of een virtuele koffieautomaat waar bezoekers ongedwongen informatie kunnen uitwisselen. Merk op dat pas in de laatste stap het facet van automatisering aan de orde komt.
Een technische groothandel schakelt een consultant/informatiemanager in om de e-business te verbeteren. Deze verdiept zich grondig in de situatie van de klant. Op welke manier kan betere productinformatie voor dit bedrijf bijdragen aan een betere verkoop via internet? Het assortiment van deze groothandel is volgens bepaalde standaarden geclassificeerd (lengte, breedte, hoogte) en in bepaalde bestandsformaten opgeslagen (.doc of .xml). Deze standaarden en formaten zijn misschien niet geschikt voor goede e-business. Bijvoorbeeld omdat de leverancier niet snel aanpassingen kan doorvoeren in de presentatie van zijn productassortiment. Hiervoor moet een oplossing komen. Dit is een voorbeeld van een project waarvoor specialistische kennis van ICT nodig is.
De 25 politieregio's in Nederland gebruiken verschillende informatiebronnen ter ondersteuning van de criminaliteitsbestrijding, variërend van het notitieboekje van de individuele agent tot centrale databanksystemen. Een betere informatieopslag en informatie-uitwisseling kan leiden tot betere resultaten. Centralisatie van al deze gegevens in een database lijkt tot een betere informatie-uitwisseling te leiden en dus tot het oplossen van meer misdrijven. (Bron: folder Executive master in Information management, Universiteit van Amsterdam)
Rollen
- Bruggenbouwer: je bent een bruggenbouwer tussen wat de organisatie nodig heeft en wat de techniek kan bieden. Je moet daarbij het jargon van die twee werelden beheersen. Als je niet voldoende thuis bent in het ICT-jargon, lopen de mensen van die afdeling over je heen. Anderzijds moeten de financieel managers en marketing managers je niet beschouwen als een in zichzelf gekeerde IT-er.
- Vernieuwer: mensen in organisaties zitten doorgaans in een vast stramien en vinden het vaak wel prima zo. Jouw taak als informatiemanager is juist om op de hoogte te blijven van ontwikkelingen en wat er bij concurrenten gebeurt. Misschien zijn er oplossingen die ook geschikt zijn voor de eigen organisatie.
- Vergadertijger: je overlegt veel met allerlei partijen. Je luistert naar de wensen van anderen. Je eigen plan zet je helder en met overtuigingskracht uiteen.
- Strateeg: je moet slim te werk gaan om alle betrokken afdelingen mee te krijgen in een nieuw project.
- Trainer/coach: het succes van nieuwe informatiesystemen hangt af van of mensen er goed mee omgaan. Als de gebruikers hierin opgeleid moeten worden, is de informatiemanager hiervoor soms verantwoordelijk. Als hij niet zelf uitleg geeft, stelt hij trainers aan die dit voor hem doen.
Waar werk je als informatiemanager?
Doorgaans hebben alleen grote bedrijven en overheden een informatiemanager in dienst. Dit geldt ook voor grote gemeentes en onderwijsinstellingen. Je kunt ook werken bij organisatieadviesbureaus zoals PriceWaterhouseCoopers of PinkRoccade. In de ICT, logistiek en communicatie. Bij kleinere bedrijven komt de taak meestal op de schouders van iemand van de ICT-afdeling.
Wat is je plaats in de organisatie?
Je hebt een brugfunctie tussen de financiële- en marketingafdeling enerzijds en de ICT-afdeling anderzijds. Een informatiemanager pur sang heeft geen bevoegdheden zoals een manager die heeft. De business unit manager boven je is de eindverantwoordelijke. Maar er zijn ook informatiemanagers die hoofd zijn van bijvoorbeeld de afdeling documentatie of de afdeling research & information. Je hebt in dat geval informatiespecialisten en documentalisten onder je hoede.
Welke competenties moet je in huis hebben?
1. Verstand van automatisering
Hoewel niet elk project in het informatiemanagement met automatisering te maken heeft, is dit doorgaans wel vaak het geval. Je hoeft geen specialist te zijn, maar moet wel weten wat er mogelijk is. Je staat dus niet schaapachtig te kijken als een programmeur een paar ingewikkelde technische termen gebruikt.
2. Kennis van alle facetten van bedrijfsvoering
Je hebt feeling voor het primaire proces van de organisatie en begrijpt de behoeftes van bijvoorbeeld het financieel management. Je hebt kortom verstand van commercieel-economische zaken. Maar ook kennis van arbeids- en organisatiepsychologie of cognitieve ergonomie kan heel goed van pas komen. De manier waarop mensen omgaan met technologie is bepalend voor het succes van een oplossing.
3. Uitstekende sociale vaardigheden
Sommige informatiemanagers vervullen de rol van consultant en project manager in één. Dat zijn allebei functies waarbij samenwerking het sleutelwoord is. Alle betrokken partijen/afdelingen moeten hun medewerking verlenen, niet alleen bij het inwinnen van advies, maar ook bij de uitvoering van de verandering. Belangrijke vaardigheden zijn overtuigingskracht bij het adviseren en het goed kunnen hanteren van conflicten.
4. Analytisch vermogen
De informatieopslag binnen een bedrijf kan na verloop van jaren een lappendeken van oude probeersels en halve oplossingen zijn. Je treft misschien bergen ongeordend papier of data aan. Voordat de oplossing in zicht is, moet je eerst voor jezelf helder krijgen wat de situatie is.
5. Een creatieve maar realistische instelling
De vernieuwende oplossingen die je bedenkt, moeten wel realistisch zijn. Realistisch in termen van geld en mankracht. Niet alles wat mogelijk is, kan ook worden bekostigd door het bedrijf. Soms ligt juist een eenvoudige en elegante oplossing voor de hand. Wellicht zelfs een oplossing waar helemaal geen automatisering aan te pas komt.
Wat onderscheidt een topinformatiemanager van een gewone?
Een topinformatiemanager heeft diepgaande kennis van het primaire proces (waar het bedrijf zijn geld mee verdient). Door goede informatieproducten te maken, kan aantoonbaar geld worden verdiend voor het bedrijf.
Hoe word je informatiemanager?
Vroeger was er geen opleiding tot informatiemanager en kwamen informatiemanagers meestal vanuit de hbo-opleiding Informatica. De opleiding HBO-ICT is tegenwoordig een geschikte opleiding. Bestuurlijke informatiekunde wordt ook genoemd in vacatures. Aantoonbare ervaring met het leiden van projecten is een pre.
Wat zijn je carrièremogelijkheden?
Je kunt als informatiemanager steeds uitdagendere projecten gaan leiden. Je kunt manager worden in het lijnmanagement of hoofd of directeur ICT. Meestal groeien informatiemanagers niet door naar het primaire proces van een bedrijf. Ze blijven meestal in de ICT-hoek.
Welke beroepen lijken er op?
Bronnen
- Brochure Executive Master in Information Management (UvA)
- Met dank aan Harmjan Willemsen, penningmeester van de afdeling informatiemanagement van het Ngi-NGN, platform voor ICT-professionals.
Auteur: Erik Weijers