Hbo bachelor opleiding Informatica

In de hbo-opleiding Informatica leer je software en informatiesystemen ontwikkelen. Je leert hoe je begint met het interviewen van eindgebruikers en eindigt met het systematisch testen van een applicatie en het implementeren in de organisatie. Daar komen niet alleen technische kennis en vaardigheden bij kijken, maar bijvoorbeeld ook projectmanagement, sociale vaardigheden, analytisch denken en methodisch ontwerpen. Bij enkele hogescholen maakt de opleiding onderdeel uit van de brede bachelor HBO-ICT. Je start dan met een gemeenschappelijk programma waarin je eerst het vakgebied verkent en een goed beeld krijgt van alle mogelijkheden binnen de ICT. Pas na het eerste jaar kies je een afstudeerrichting die het verdere verloop van je studie bepaalt.

Wat kun je ermee worden?

Met de opleiding Informatica kun je in de ICT-branche, of in een andere branche waar intensief gebruik wordt gemaakt van computers, aan de slag in de software-ontwikkeling:

• Software engineer - Je bent all-round software-ontwikkelaar en software-technicus. Varianten op deze functietitel zijn: systeemontwikkelaar, computerprogrammeur en applicatie-ontwikkelaar.
• Software-specialist - Je specialiseert je op een bepaald gebied of in een bepaalde technologie.
• Systeemontwerper - In traditionele organisaties is dit vaak een functieniveau boven de gewone programmeur. De functie wordt in moderne organisaties ook wel ‘senior software engineer’ genoemd.
• Informatie-analist - Je vertaalt gebruikerswensen in concrete functionaliteit. Deze functie wordt ook wel functioneel ontwerper genoemd.

Na enkele jaren werkervaring kun je doorgroeien naar andere functies:

• ICT-consultant - Een in de informatica gespecialiseerde consultant. Je ondersteunt en adviseert gebruikersorganisaties, op basis van je brede ICT-kennis of bepaalde gespecialiseerde kennis.
• Technical account manager - Je bent een in de informatica gespecialiseerde account manager of een commercieel bekwame informaticus. Je bent de ambassadeur van een ICT-bedrijf bij zijn opdrachtgevers.
• ICT-projectleider - Je bent een in de informatica gespecialiseerde projectleider. Je zorgt ervoor dat een ICT-project goed verloopt en je geeft functioneel leiding aan het projectteam.
• ICT-beheerder - Je zorgt ervoor dat de systemen goed werken. Als beheerder op hbo-niveau beheer je complexe infrastructuren en geef je operationeel leiding aan beheerders op mbo-niveau.
• ICT-manager - Een in de informatica gespecialiseerde manager. Je bent eindverantwoordelijk voor een ICT-afdeling en je geeft hiërarchisch leiding aan medewerkers in de bovengenoemde functies.
• Informatiemanager - Je niet zozeer bezig met technische vragen, maar met de bedrijfskundige invalshoek: welke informatie verzamel je en welke stop je in de computer? Bij welke informatie is het management het beste gediend bij de besluitvorming?

Sommige hogescholen melden in het voorlichtingsmateriaal dat je met de opleiding Informatica ook webdesigner kunt worden, maar wij denken dat de hbo-opleidingen Grafische Vormgeving en Communication & Multimedia Design daarvoor meer in aanmerking komen.

Wat is het carrièreperspectief?

Carrièretip
Begin je loopbaan bij een detacheerder. Zo doe je snel gevarieerde ervaring op in wisselende projecten bij opdrachtgevers. De detacheerder heeft er alle belang bij jou naar hogere functies te ‘duwen’, want dan kan je uurtarief omhoog. Na verloop van tijd heb je een prachtig cv met heel veel cursussen en werkervaring. Je kunt dan solliciteren naar hogere functies die meer vastigheid bieden.

Het carrièreperspectief voor hbo-informatici is goed, mits je bereid bent na een aantal jaren werkervaring de pure software-ontwikkeling achter je te laten. Voor software engineers is het loopbaanbeleid bij veel bedrijven namelijk slecht geregeld. Na tien jaar komt er misschien ‘senior’ bij op je visitekaartje en sommigen mogen zich ‘software architect’ of iets dergelijks gaan noemen. Maar in de praktijk blijf je vaak hetzelfde werk doen.

Maar als je bereid bent je meer te gaan bezighouden met de gebruikers van de software, met de bedrijfsprocessen, met marketing of management dan zijn er talloze mogelijkheden. Na enkele jaren programmeren word je bijvoorbeeld informatie-analist en ga je gebruikers interviewen en functionaliteit ontwerpen. Later word je projectleider en zorg je ervoor dat het hele project van opdracht tot ingebruikname goed verloopt. En als management je goed blijkt te liggen dan kun je vervolgens als ICT-manager hoofd van een afdeling worden.

Wat zijn de belangrijkste competenties?

"Binnen het opleidingsprogramma wordt veel aandacht aan management besteed: bedrijfskunde, communicatie en beheer van informatiesystemen. Bij communicatie leren we conflicthantering, samenwerken, interviewen en doorvragen. Dat doen we vooral in rollenspelen, waarin veel wordt geacteerd en gelachen."
- een student Informatica  aan de Hogeschool Leiden

• Analytisch denken: je moet bedrijfsprocessen, informatie en informatiebehoeften, technische modellen en producten kunnen analyseren. Waar bestaat het uit? Wat hangt hoe met wat samen? Wat betekent het? Wat is de kern van de zaak? Wat kan veranderen, wat moet hetzelfde blijven? Waarop heeft dat invloed? Wie zijn daarbij betrokken?
• Accuratesse: je moet een algoritme, gegevensmodel of programma buitengewoon nauwkeurig kunnen ontwikkelen. Als je één haakje of puntkomma op de verkeerde plaats zet dan gaat het helemaal mis.
• Je moet goed kunnen samenwerken in een team en kunnen communiceren met collega’s, opdrachtgevers en gebruikers. Je moet kunnen vergaderen, presenteren, interviewen, luisteren naar anderen, doorvragen, discussiëren over problemen en oplossingen, rapporteren. Daarmee kun je in projectgroepen goed oefenen omdat je dan samenwerkend studeert.
• Adviseren over aanpassingen in bedrijfsprocessen en informatiesystemen, over het sturen van een project en over de keuze voor bepaalde leveranciers of technologie is heel belangrijk. Opdrachtgevers zoeken die kennis bij jou.
• Leervermogen: Je moet - ook na je afstuderen - willen blijven leren. Je moet namelijk voortdurend de nieuwe ontwikkelingen op je vakgebied volgen. De nieuwe technologieën, programmeertalen (Python, Go, Rust, Java, C#), complexe frameworks (J2EE, .NET) en ontwikkel- en projectmethoden (Agile, Scrum, XP) vliegen je om de oren. Voor veel ICT’ers is het de normaalste zaak van de wereld om in elk project iets nieuws te leren. Om succes te hebben in de ICT moet je niet wachten op een cursus van je baas, maar zelf initiatief nemen, technische specificaties en documentatie zoeken op internet, boeken kopen, studeren en nog eens studeren.

Hoe lang duurt het?

Je kunt de hbo bachelor Informatica voltijd, deeltijd of duaal volgen bij dertien hogescholen op verschillende locaties. Je krijgt na het behalen van je diploma de titel Bachelor of Information and Communication Technology, afgekort tot Bachelor of ICT of B ICT. Daarnaast mag je de titel ingenieur (ing.) voeren.

De voltijdopleiding duurt vier jaar. Met bepaalde mbo-diploma’s op het gebied van de computertechniek, informatica of telematica kun je bij de meeste hogescholen een verkort traject volgen en het hbo-diploma in drie jaar halen. Dit zal makkelijker gaan als je al enige werkervaring hebt in de ICT. 

Je kunt de opleiding ook in deeltijd doen, naast een gewone baan. In de ICT zijn wel werkgevers te vinden die de opleiding willen bekostigen, mits je in eigen tijd studeert. Je moet dan ook een regeling accepteren dat jij (of je nieuwe werkgever) de kosten van de opleiding terugbetaalt als je binnen een bepaalde tijd je baan opzegt.

Enkele hogescholen bieden een duale variant aan. Dat wil zeggen dat je de opleiding volgt terwijl je een baan hebt waarin je een deel van de kennis en competenties verwerft. In de ICT is dat echter niet erg gebruikelijk. Het komt er waarschijnlijk op neer dat je zelf je werkgever zult moeten overtuigen om aan deze leervorm mee te werken.

Wat doe je tijdens de opleiding?

In het eerste jaar leer je de basis-vakkennis, met een mix van werkvormen. Nu en dan een hoorcollege, verder werkcolleges en practica. Bij verschillende hogescholen volg je in dit jaar grotendeels hetzelfde programma als dat van de hbo-opleidingen Business IT & Management en Technische Informatica. Dit biedt je de mogelijkheid om je keuze voor een bepaalde richting nog even uit te stellen.

De kern van de opleiding is het ontwikkelen van software. Je leert om bedrijfsprocessen te analyseren, te onderzoeken aan welke eisen een informatiesysteem moet voldoen, hoe je zo’n systeem methodisch ontwerpt, deugdelijk programmeert en systematisch test.

Concrete onderwerpen in de opleiding zijn bijvoorbeeld:

• Programmeren, software engineering, methoden en technieken voor software-ontwikkeling
  
• Informatie-analyse, gegevensmodellering en databases: het ontdekken, ontwerpen en implementeren van structuur in gegevens.
• Computerarchitectuur: hoe zit de computer en het besturingssysteem globaal in elkaar.
• Kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence, AI), machine-leren (machine learning, ML) en algoritmes die werken met grote hoeveelheden data (big data).
  
• ICT-beveiliging
• Ontwerp en beheer van computernetwerken
• Ontwerpen van gebruikersinterfaces en gebruikersinteractie
• Organisatiekunde en informatiekunde
• Communicatieve vaardigheden en adviesvaardigheden
• Projectmanagement­vaardigheden, veranderingsmanagement en kennismanagement

Er wordt veel zelfredzaamheid van je verwacht bij het doorlopen van het programma, maar je kunt ook begeleiding krijgen in je studieloopbaan. En er is aandacht voor de persoonlijke ontwikkeling die je doormaakt.

"We krijgen niet echt vakken, het gaat meer om de vaardigheden die je krijgt tijdens het werken aan projecten. We leren bijvoorbeeld hoe je omgaat met mensen. Je wordt bewust gemaakt van wat er fout kan gaan en leert hoe je daar goed op in kunt spelen."
- een student Informatica van de Avans Hogeschool in Breda

Bij de meeste hogescholen staat vanaf het tweede jaar van de informatica-opleiding competentiegericht leren en projectonderwijs centraal. Je werkt met een kleine groep studenten onder begeleiding aan een ingewikkelde, levensechte opdracht. Het team onderzoekt een probleem of ontwikkelt een product of programma dat aan bepaalde eisen moet voldoen. In een online leeromgeving heb je contact met  medestudenten.

In de hoofdfase van de hbo bachelor Informatica – het tweede tot en met het vierde jaar – verdiep je je verder in de stof en krijg je complexere opdrachten. Je bepaalt voor een deel je eigen studieprogramma. Naast de verplichte vakken (de major), kun je met je keuze voor een minor je opleiding een persoonlijke invulling geven. Je kunt een minor gebruiken om je verder te verdiepen in de informatica, maar je kunt deze ook gebruiken om je kennis te verbreden. Als je bijvoorbeeld je managementvaardigheden wilt vergroten, kun je kiezen voor een minor op het gebied van bedrijfskunde. Ook kun je kiezen voor een minor die je voorbereidt op een masteropleiding aan de universiteit. In het derde jaar loop je een lange stage. Het vierde jaar staat in het teken van je afstuderen. Je rondt je studie af met een afstudeeropdracht. 

Welke toelatingseisen zijn er?

Je wordt tot de hbo-opleiding Informatica toegelaten als je in het bezit bent van een havo-, vwo- of mbo-4-diploma. Daarnaast is het belangrijk dat je de Nederlandse en de Engelse taal goed beheerst.

Als je een havo- of vwo-diploma hebt, gelden vooropleidingseisen op basis van je profiel.

Havo

• Cultuur & Maatschappij met wiskunde A of B
• Economie & Maatschappij
• Natuur & Gezondheid
• Natuur & Techniek
  

Vwo

• Cultuur & Maatschappij
• Economie & Maatschappij
• Natuur & Gezondheid
• Natuur & Techniek  
  

Hogescholen kunnen afwijkende of aanvullende eisen stellen; informeer bij de hogeschool van jouw keuze dus goed naar de toelatingsvoorwaarden.

Mbo

Je kunt informatica studeren met een mbo-vooropleiding op niveau 4. In de praktijk blijken mbo’ers nogal eens moeite te hebben met de overstap naar  het hbo en hebben ze extra persoonlijke begeleiding nodig. Kom je van het mbo dan kunnen de onderwijsmethoden in het hbo - projectonderwijs en zelfstandig werken in een online leeromgeving - het je lastig maken. ROC’s en hogescholen op verschillende locaties proberen ieder op hun eigen manier de doorstroming te bevorderen. Je kunt daarom het beste contact opnemen met de hogeschool en vragen wat er mogelijk is in jouw persoonlijke situatie. Vraag naar de instroomvoorwaarden en de mogelijkheden van een verkort traject.

Hoe zwaar is het?

De tijd dat Informatica een puur technische, exacte en zeer wiskundige opleiding was ligt achter ons. Tegenwoordig is de opleiding breed en praktijkgericht. Het wordt daarom in het algemeen niet gezien als een erg zware opleiding. Het feit dat je met elk havo/vwo-profiel kunt instromen, bevestigt dat beeld.

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

• Vind je de computer een fascinerend apparaat? Zie je nieuwe mogelijkheden om dingen beter, sneller of goedkoper te doen met ICT?
• Vind je het leuk om je te verdiepen in een nieuwe technologie of methode? Zet je door tot je snapt hoe het écht zit?
• Los je graag logische puzzels op?
• Werk je graag in korte tijd intensief naar een bepaald eindresultaat?
• Kun je goed zelfstandig werken en nieuwe dingen leren?
• Kun je goed samenwerken en communiceren?

Als je veel van deze vragen met 'ja' kunt beantwoorden, dan is de opleiding Informatica waarschijnlijk iets voor jou.

Wat is het profiel van de studenten?

Hoewel hogescholen hun uiterste best doen om vooral vrouwelijke studenten aan het woord te laten en op de brochures te zetten, is het merendeel van de studenten man.

"We zitten met vijf meiden tussen de jongens, maar ik voel me er thuis, het is heel erg gezellig."
- Een studente Informatica van de Hogeschool Leiden

Sommigen zijn echte nerds. Ze doen niets liever dan tot diep in de nacht achter de computer zitten, ze hebben altijd de laatste gadgets en ze gaan helemaal op in hun eigen wereld. Ze hebben een Star Trek T-shirt, een opmerkelijke Katja-screensaver of een stropdas met de broncode van het W32-virus.

Maar een heleboel studenten zijn vooral ook sociaal ingesteld. Ze werken met elkaar, enthousiast, collegiaal; hebben veel onderling contact en leren samen nieuwe dingen. Er is geen betere leermeester dan een studievriend die er stellig van overtuigd is dat je dat Java-applet echt beter met .NET kan maken.

Welke hbo-opleidingen lijken er op?

Als je in het ICT-domein op zoek bent naar de juiste opleiding voor jou, dan moet je zeker ook overwegen:

• HBO-ICT
  brede bacheloropleiding waarbij je in het tweede jaar een richting kiest.
• Technische informatica (TI)
  Deze opleiding gaat voor over de technische kant van de software-ontwikkeling en over de toepassingen van software in hoogtechnologische apparaten en industriële installaties.

De hogescholen proberen studenten te lokken met modieuze onderwerpen. Sommige studenten spreekt dit wel aan. “Hoe actueler de stof, hoe beter je bent voorbereid op een baan na je afstuderen”, lazen we in een interview met een bachelor student informatica. Toch is misschien het tegendeel het geval. De ontwikkelingen in de ICT volgen elkaar zo snel op, dat de kennis die je in je studie opdoet is verouderd tegen de tijd dat je aan het werk gaat. Inzicht in de tijdloze fundamenten van de informatica is daarom minstens zo belangrijk als kennis van de actuele onderwerpen. Als je goed kunt programmeren en het vak op conceptueel niveau goed begrijpt, dan leer je straks in de praktijk in twee weken een nieuwe programmeertaal.

Andere hbo-opleidingen die lijken op de hbo bachelor Informatica:

• Elektrotechniek (met name de variant technische computerkunde)

Universitaire opleidingen die lijken op hbo Informatica:

• De wo-master Informatica leidt je op voor de wetenschap van de informatica.

Praktische informatie

Op de website van de hogeschool vind je de belangrijkste praktische informatie, zoals:

• De hoogte van het wettelijk collegegeld.
• Je dagelijkse werkzaamheden als student
• De online leeromgeving.
• Voor buitenlandse studenten: wat je kunt doen als je de Nederlandse taal onvoldoende beheerst. Misschien biedt de hogeschool ook een Engelstalige opleiding aan.
  

Houd naast het collegegeld ook rekening met de kosten voor introductie, boeken, readers en laptop.

Auteur: René Pijlman