Heb je wel eens in de Python van de Efteling gezeten? Zonder werktuigbouwkundigen was deze constructie nooit mogelijk geweest. De Hbo-opleiding Werktuigbouwkunde richt zich namelijk op het ontwerpen en produceren van apparaten en machines. Je moet bij het woord machines niet alleen denken aan zware industriële apparaten of achtbanen, maar ook aan apparaten die bijna iedereen in huis heeft. Te vaak denken mensen bij werktuigbouwkunde aan ‘olie en fabrieken’. Dat is niet juist. Het is ook een heel creatief vak. Zo worden vorm en uiterlijk zeker niet vergeten en ook betrouwbaarheid en bedieningsgemak spelen een belangrijke rol. Een ander deel van het vakgebied heeft te maken met procesbeheersing, zoals de temperatuurregeling in een huiskamer.

Bij de opleiding werktuigbouwkunde leer je over techniek, maar dat betekent niet dat je alleen met je handen werkt. Integendeel: aan elk product ligt een plan ten grondslag. Dus je zult veel tijd besteden aan nadenken. Over een ontwerp voor een heel nieuw gebruiksvoorwerp of voor een productieproces bijvoorbeeld. Jij bent diegene die nieuwe deuren van een lift ontwerpt. Of een mechaniek dat de lift omhoog en omlaag stuwt. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Na het behalen van je diploma werktuigbouwkunde ontvang je de graad Bachelor of Engineering en mag je de titel B ENG voeren, of de titel ingenieur (ing).

Bij een aantal hogescholen maakt Werktuigbouwkunde onderdeel uit van de brede hbo-opleiding Engineering. In het eerste jaar verken je het vakgebied en krijg je een goed beeld van alle mogelijkheden binnen Engineering. Na het eerste jaar kies je een afstudeerrichting. Iedere hogeschool heeft haar eigen specialisaties; het is verstandig om de verschillen per hogeschool te bekijken, zodat je kiest wat bij je past.

Stefan Desar (24) studeerde Werktuigbouwkunde aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven
Ik koos voor de opleiding Werktuigbouwkunde omdat het een vrij brede studie is waarmee je heel veel richtingen uit kunt. Ik was van jongs af aan al geïnteresseerd in techniek. Ik wilde met de studie mijn technisch inzicht verbeteren en leren hoe ik producten moest ontwikkelen. Achteraf gezien is die gedachte wat kort door de bocht, aangezien er in de studie veel meer wordt behandeld dan het ontwikkelen van producten. Er wordt ook veel aandacht besteedt aan het verbeteren van producten en het ontwerpen of verbeteren van productieprocessen. Tegenwoordig werk ik als productontwikkelaar bij Berkvens te Someren, een bedrijf dat binnendeursystemen maakt. Daar ontwikkel ik nieuwe producten, verbeter bestaande producten en los problemen op die zich voordoen.

Wat kun je ermee worden?

De beroepsmogelijkheden voor afgestudeerden van werktuigbouwkunde zijn divers. Het is een breed vakgebied, waarmee je veel kanten uit kunt. Elk producerend bedrijf heeft werktuigbouwkundigen in dienst. En dan maakt het niets uit of er in dat bedrijf nu potloden of raketten worden gemaakt. Veel afgestudeerden komen terecht in leidinggevende functies, waar ze zich bezighouden met het oplossen van problemen. Meestal zijn dat problemen op het gebied van kwaliteitszorg, productiekosten en projectmanagement. Werktuigbouwkundigen in functies op het gebied van productie en automatisering houden zich bezig met ontwikkelen van nieuwe productiemiddelen en het adviseren hierover. Na enkele jaren praktijkervaring en een aanvullende onderwijskundige scholing kun je ook in het onderwijs gaan werken of cursussen gaan geven.

Een aantal mogelijke functies:

• Technisch adviseur
• Ontwikkelaar van technische installaties
• Specialist in het uitvoeren van ontwerpberekeningen
• Projectleider
• Ontwerper/constructeur
• Werkvoorbereider
• Montageleider
• Productie en proces engineer
• Troubleshooter
• Installatie engineer
• Chef technische dienst
• Product engineer
• Technisch inkoper of verkoper

Wat is je kans op een baan?

Op de arbeidsmarkt bestaat al jaren een grote behoefte aan werktuigbouwkundigen die een brug kunnen slaan tussen techniek en de in- en verkoop, de zogenoemde technisch commerciële ingenieurs. Daarnaast is er een grote behoefte aan ingenieurs die de ergonomische-, vormgevings- en constructieaspecten van een product vanaf het allereerste idee tot en met de verkoop laten meewegen in het ontwerpproces. Met andere woorden: ingenieurs die weten wat gemakkelijk is in het gebruik, mooi is vormgegeven en ook nog eens niet zomaar uit elkaar valt.

Wat is het carrièreperspectief?

Een werktuigbouwkundige is van veel markten thuis en daarom vaak de aangewezen persoon om een project te leiden. Veel ontwerpers en constructeurs krijgen na een paar jaar dan ook de leiding over een productieproces. Ook in andere functies groeien werktuigbouwkundigen meestal snel door. Ze krijgen te maken met organisatorische, economische en commerciële aspecten. Beschik je eenmaal over een redelijke dosis werkervaring, dan ligt een managementfunctie binnen bereik. 

Wat zijn de belangrijkste competenties?

• Leergierigheid. Werktuigbouwkundigen krijgen voortdurend te maken met nieuwe producten en systemen. Je moet bij de tijd blijven en dat kun je alleen als je bereid bent om je de nieuwste technieken en methoden eigen te maken.
• Creativiteit/inventiviteit. Je moet voortdurend op zoek gaan naar creatieve oplossingen voor de problemen die je tijdens het ontwerpen tegenkomt. Wat doe je als een productieproces niet zo verloopt als je bij het plannen had gedacht?
• Analyseren. Als je voor de taak staat om een lopende band sneller te laten functioneren, moet je de problemen die zich voordoen goed kunnen ontleden. Waarom werkt de lopende band niet als je die op een hoge snelheid laat draaien en waarom doet-ie het wel als de band langzaam draait. 
• Belangstelling voor techniek. Een beetje werktuigbouwkundige knutselt al op vroege leeftijd aan apparaten. Een brommer kent voor jou geen geheimen.
• Nauwkeurigheid. Als je een klein foutje maakt in het ontwerpen van elektrische apparaten, dan werkt het gehele apparaat meestal niet. Je bent accuraat.
• Goed met cijfers kunnen omgaan
• Samenwerken. Werktuigbouwkundigen werken vrijwel nooit alleen. Het ontwerpen of verbeteren van een product of productieproces is eigenlijk altijd het werk van meerdere deskundigen.

Hoe lang duurt de opleiding?

De hbo-opleiding Werktuigbouwkunde duurt vier jaar. Heb je een diploma mbo Werktuigbouwkunde of Elektrotechniek op zak? Dan duurt de opleiding nog maar drie of drie en een half jaar. Sommige hogescholen bieden ook de mogelijkheid om de studie in een deeltijd of duale variant te volgen. Deze varianten duren, net zoals de voltijdopleiding, meestal zo’n drie à vier jaar.

Wat doe je tijdens de opleiding?

De opleiding draait natuurlijk om techniek. Studenten krijgen de nodige theorie en vakkennis voor hun kiezen bij werktuigkunde, zoals wiskunde, natuurkunde, mechanica en constructieleer. Maar er wordt ook veel tijd ingeruimd voor practica en projectgericht werken. Je leert materialen kennen en analyseren of wat je bedenkt kan worden gebouwd en onderhouden. Er wordt veel gebruik gemaakt van de computer voor o.a. simulatie van technische installaties, sterkteberekeningen, tekenen en ontwerpen (Autocad en Pro/Engineer) en wiskunde. Daarbij wordt zo veel mogelijk gebruik gemaakt van software die je in het bedrijfsleven ook tegen zult komen.

Stefan Desar, over de opleiding Werktuigbouwkunde
De meeste vakken bestaan uit een theoretisch en praktisch deel. Een belangrijk onderdeel van de studie is het projectwerk dat veel tijd in beslag neemt. Je houdt je bezig met zeer uiteenlopende projecten. Tijdens deze projecten komen verschillende onderdelen van werktuigbouwkunde aan bod, zoals het ontwikkelen en verbeteren van producten.

Propedeuse

In het eerste studiejaar, de propedeuse, krijg je een aantal basisvakken, zoals warmteleer, wiskunde, mechanica (= onderdeel van de natuurkunde dat zich bezig houdt met bewegingen van voorwerpen onder invloed van de krachten die erop werken), materiaalkunde en productietechniek. Ook maak je kennis met vakgebieden als bedrijfseconomie, kwaliteitszorg en communicatie. De kennis die je opdoet in de basisvakken pas je toe in de projecten waaraan je werkt. In deze projecten oriënteer je je ook op het beroep van de werktuigbouwer.

Hoofdfase

In de hoofdfase genoemd (2e t/m 4e jaar), ga je jezelf specialiseren. Je kiest bijvoorbeeld industriële automatisering, energietechniek, besturingstechniek en regeltechniek, elektronische installatietechniek, commercieel ingenieur werktuigbouwkunde, fijnmechanische techniek, integraal ontwerpen of product design & engineering (De richtingen verschillen per onderwijsinstelling). De vakken zijn in tegenstelling tot de propedeuse veel meer gericht op het vakgebied Werktuigbouw. Voorbeelden: energietechniek, materiaalkunde, regeltechniek, theoretische werktuigbouw, ontwerpen/construeren. Daarnaast doorloop je een aantal grote projecten, waarin allerlei aspecten uit de werktuigbouwkunde aan bod komen. In het derde studiejaar loop je stage. Tijdens het laatste halfjaar werk je bij een bedrijf aan je afstudeeropdracht.

Hoe zwaar is het?

Net zoals bouwkunde is ook de opleiding werktuigbouwkunde niet echt gemakkelijk. Er komt nogal wat rekenwerk bij kijken, en dat is niet voor iedere student even gemakkelijk. Ook de praktische projecten nemen flink wat tijd in beslag. Een normale werkweek van 40 uur heb je zeker nodig om deze studie goed af ronden.

Stefan Desar:
De studie was vrij pittig, maar wel te doen. Vooral voor mensen die van het havo afkomen is de overstap groot. Je ziet dan ook dat deze gemiddeld 4,5 tot 5 jaar over de studie doen. Het is bij tentamens geen uitzondering dat 80 procent geen voldoende haalt. Sterker nog, bij sommige tentamens is dat vrij standaard!

Welke toelatingseisen zijn er?

Je wordt toegelaten met een havo-, vwo- of mbo-4-diploma. Als je een havo- of vwo-diploma hebt, gelden de volgende eisen:

Hogescholen kunnen afwijkende of aanvullende eisen stellen; informeer dus goed naar de toelatingsvoorwaarden bij de hogeschool van jouw keuze.

Ben je ouder dan 21 en heb je niet de juiste vooropleiding? Na een toelatingsonderzoek ben je in veel gevallen alsnog toelaatbaar.

Hoe kom je erachter of de opleiding bij je past?

• Ben je gefascineerd door techniek?
• Zit jij elke dag na school aan je brommer te sleutelen?   
• Wil je weten hoe machines in elkaar zitten?
• Wil je graag nieuwe dingen maken of bestaande dingen verbeteren?
• Kun je het geduld opbrengen om dagen, zo niet weken, aan hetzelfde mechanische probleem te werken?
• Is een technisch probleem voor jou een uitdaging om tot creatieve oplossingen te komen?
• Ben je een teamspeler?
• Ben je initiatiefrijk?
• Heb je een vooruitziende blik? Zie jij welke technieken en methoden het in de toekomst helemaal gaan maken?
• Vind je het leuk om jezelf op de hoogte te houden van de allernieuwste technieken en methoden?

Wat is het profiel van de studenten?

Het is een technische studie en dat betekent in Nederland nog steeds dat het overgrote deel van de studenten tot het mannelijk geslacht behoort. En met het overgrote deel wordt bij werktuigbouwkunde dan ook de verhouding: 97% mannen, 3% vrouwen bedoeld. Deze veelal mannelijke studenten hebben vaak technische hobby’s en zijn niet bang om met veel cijfers aan de slag te gaan. Het zijn met andere woorden echte “beta’s”.

Welke hbo-opleidingen lijken er op?

• Bouwtechnische Bedrijfskunde
• Civiele Techniek
• Elektrotechniek
• Engineering/Engineering, Design & Innovation
  
• Industrieel Product Ontwerpen
• Lerarenopleiding Voortgezet Onderwijs technische vakken
• Scheepsbouwkunde/Maritieme Techniek
  
• Technische Informatica
• Technische Natuurkunde
  

Welke wo-opleidingen lijken erop?

• Werktuigbouwkunde
• Industrieel Ontwerpen
• Natuurkunde
• Electrical Engineering
  

Auteur: Niels Arts