Interview

Informatie vergaren kun je op verschillende manieren. Door het lezen van rapporten of het raadplegen van digitale bronnen, maar ook door het stellen van vragen. Oftewel door een interview of vraaggesprek af te nemen. Eigenlijk zijn we voortdurend elkaar aan het interviewen; de hele dag door stellen we vragen. Het verschil met een heus interview is dat we dan gericht vragen stellen. Het onderwerp en doel van een vraaggesprek zijn van tevoren vastgelegd. Het interview is met name bekend van de media: radio- en televisieprogramma’s zijn veelal opgebouwd uit verschillende vraaggesprekken. Soms is het een gesprek met één bekend persoon. Op de werkvloer komt een dergelijk gespreksmodel echter ook voor. Bijvoorbeeld een selectie-interview (als je een sollicitatiegesprek afneemt bij het selecteren van nieuw personeel) of exitinterview (bij het vertrek van een medewerker). In arbeids- en organisatiesituaties staat een interview ook bekend als een informatievergarend gesprek. 

Welke interviewsoorten zijn er?

Je kunt op verschillende manieren binnen een gesprek informatie vergaren. De drie bekendste interviewvormen zijn:

  • Het gestandaardiseerde interview, ook wel enquête genoemd. In dit geval liggen de vragen en de antwoorden van tevoren vast; de geïnterviewde kan uit een beperkt aantal antwoorden kiezen.
  • Het half-gestandaardiseerde interview. Hierbij heb je voor aanvang van het gesprek onderwerpen op papier gezet die je wilt bespreken. Je gesprekspartner kan in zijn eigen woorden zijn antwoorden formuleren, maar kan niet het gespreksonderwerp bepalen. Een selectie-interview is een goed voorbeeld van een half-gestandaardiseerd interview. De geïnterviewde weet dat onderwerpen als: motivatie, werkervaring en scholing tijdens het gesprek aan bod zullen komen.
  • Het open interview. Bij een open vraaggesprek stel je alleen het onderwerp en de beginvraag van tevoren vast. Nadat jij de eerste vraag hebt gesteld, kan jouw gesprekspartner allerlei onderwerpen aandragen. Aan jou als de interviewer de taak om het persoonlijk gesprek te sturen. Een exitgesprek leent zich goed voor een open vraaggesprek. Het centrale gespreksonderwerp is dan het vertrek van de persoon. Je begint bijvoorbeeld met de vraag: "Waarom wil je ons bedrijf verlaten?" Je gesprekspartner kan vervolgens allerlei onderwerpen – zoals bijvoorbeeld de samenwerking met collega’s, de inhoud van het werk of de ontwikkelingsmogelijkheden binnen het bedrijf – aandragen om zijn motivatie om te vertrekken toe te lichten. Zodra hij echter uitvoerig begint te vertellen over zijn laatste vakantie of over de schoolprestaties van zijn kinderen, moet jij als interviewer ingrijpen.

Waaruit bestaat een interview?

Ieder vraaggesprek bestaat grofweg uit drie delen.

Opening

Je begint het gesprek met het uitleggen van het doel: wat je hoopt te weten te komen. Bij bijvoorbeeld een exitgesprekwil je iemands beweegredenen om te vertrekken, achterhalen. Vervolgens stel je de gesprekstijd vast en in het geval van een meer ‘open’ gesprek, bepaal je de thema’s die aan de orde komen. Je begint het interview met een open vraag: een vraag die je niet kan beantwoorden met ja of nee.

Middengedeelte

Met name bij open interviews zul je nu je hoofd er goed bij moeten houden; dit is voor je gesprekspartner het moment om zijn verhaal te vertellen en als interviewer moet je zorgen dat hij niet teveel afwijkt van het centrale gespreksonderwerp. Wanneer de gegeven informatie niet helder is, moet je doorvragen.

Afronding

Wanneer je het gevoel hebt dat je voldoende bruikbare informatie hebt vergaard over een onderwerp, stel je voor het vraaggesprek op dit punt af te ronden. Je maakt een samenvatting van de belangrijkste punten.

Hoe neem je een interview af?

Bij een vraaggesprek moet je op verschillende zaken letten opdat je de juiste informatie kunt inwinnen. Vooral bij het afnemen van een open interview moet je aan onderstaande punten aandacht besteden. 

De juiste vragen stellen

Je verzamelt de meeste informatie door het stellen van open vragen: neutrale niet-suggestieve vragen, waarop meerdere antwoorden mogelijk zijn en die uitnodigen tot nadenken, blootgeven en uitweiden. Door het stellen van open vragen dwing je je gesprekspartner zijn mening over een onderwerp in eigen woorden te formuleren. Je biedt hem de kans zijn ervaringen met jou te delen.

Vergelijk de volgende vragen die gesteld werden tijdens een exit-interview. Een van de redenen waarom de geïnterviewde werknemer ontslag nam, was een dramatisch verlopen functioneringsgesprek met zijn leidinggevende.
Gesloten vraag: "Is het functioneringsgesprek volgens u juist verlopen?"
Open vraag: "Hoe verliep het functioneringsgesprek?"
Op de gesloten vraag kan je gesprekspartner slechts ja of nee zeggen. Terwijl hij bij de open vraag zijn visie op het functioneringsgesprek kan geven.

Wees voorzichtig met het stellen van suggestieve vragen: vragen die een waardeoordeel of een veronderstelling bevatten. Je gesprekspartner kan hierdoor het idee krijgen dat hij in een bepaalde richting wordt geduwd en daardoor dichtklappen. Het tegenovergestelde kan echter ook gebeuren: je gesprekspartner voelt zich aangevallen en komt met nieuwe feiten om zijn verhaal te verdedigen. Bedenk goed wanneer je suggestieve vragen gebruikt.

Goed doorvragen

Je krijgt niet altijd meteen een goed antwoord op je vraag. Dit kan verschillende oorzaken hebben:

  • Je gesprekspartner begrijpt de vraag niet goed.
  • Hij gaat een antwoord uit de weg. 
  • Je vermoedt dat er meer achter het gegeven antwoord schuilt.

In alle gevallen geldt: doorvragen. Wat bedoel je precies? Kun je daar een voorbeeld van geven? Alleen als je dieper op een antwoord ingaat, kun je de benodigde informatie vergaren. Een andere manier waarop je meer duidelijkheid kunt scheppen, is door het geven van een samenvatting van een antwoord. "Als ik het goed begrijp, bedoelt u dus dat ...?" Je dwingt je gesprekspartner hierdoor om zijn eerdere antwoord nogmaals toe te lichten.

Vasthouden aan de rode draad in het gesprek

Van tevoren heb je vastgesteld wat je wilt bespreken en welke informatie je wilt achterhalen. In half-gestandaardiseerde en open interviews krijgt je gesprekspartner de ruimte om zijn verhaal te vertellen. Als interviewer moet je tijdens het gesprek het hoofdonderwerp en het gespreksdoel goed in je achterhoofd houden. Wanneer de persoon teveel van het onderwerp afwijkt, moet jij hem tijdig kunnen bijsturen.

Op het juiste moment de juiste vragen stellen

Timing is ontzettend belangrijk in een interview: wanneer kaart je welk onderwerp aan en op welke manier? Wanneer moet je doorvragen of juist een samenvatting geven? Timing bepaalt voor een groot deel de informatiewaarde van een interview. Omdat ieder interview anders is, bestaan er geen ultieme richtlijnen voor de juiste opbouw van een vraaggesprek. Over het algemeen geldt dat het verstandig is in het begin van een interview je gesprekspartner vooral aan te moedigen door bijvoorbeeld te knikken.

De STAR-methode gebruiken bij gedragsgerichte vragen in het selectie-interview

Wanneer je als interviewer een sollicitatiegesprek afneemt, dan wil je er onder andere achter komen of de sollicitant over de gewenste competenties en vaardigheden beschikt. Dat kun je doen door te vragen naar zijn optreden in specifieke situaties uit zijn werkervaring. Daarbij kun je de interviewtechniek 'STAR' gebruiken. STAR staat voor situatie, taak, actie, resultaat. Je vraagt achtereenvolgens naar:

  • Een specifiek voorbeeld van een werksituatie.
  • De taken en verantwoordelijkheden van de kandidaat in die situatie.
  • De actie die hij heeft ondernomen.
  • Het resultaat van zijn aanpak.
  • Zijn reflectie op de werkervaring.

Veel sollicitanten zijn goed voorbereid op de overbekende STAR-methode en beantwoorden competentiegerichte vragen uit zichzelf in de STAR-vorm, zodat je niet hoeft door te vragen.

Hoe word je een goede interviewer?

Om een goed interview te kunnen afnemen moet je onder andere:

  • Goed kunnen luisteren. Wat vertelt je gesprekspartner nou precies? Wat houdt hij achter? Wat bedoelt hij eigenlijk? Je moet niet alleen zijn verhaal aanhoren, je moet die informatie ook direct verwerken. Je gaat meteen na of je begrijpt wat hij zegt, het een antwoord op jouw vraag is en of je hier verder op door moet gaan.
  • Stil kunnen zijn. De taak van een interviewer is het stellen van vragen. Toch kan juist een stilte in een gesprek extra informatie opleveren. Een dergelijke korte rustpauze geeft je gesprekspartner de kans om nog eens na te denken over zijn vorige antwoord. Vaak volgt juist na een korte stilte een aanvulling op het eerder gegeven antwoord.
  • De juiste houding aannemen. Een geïnterviewde vertelt het meest wanneer hij zich op zijn gemak voelt. Aan jou als interviewer de taak om een sfeer te creëren waarin hij het makkelijkst zijn verhaal kwijt kan. Maak voorafgaand aan het interview een praatje met wat smalltalk. Je lichaamshouding en de toon waarop je spreekt zijn bepalend voor de sfeer tijdens het vraaggesprek. Je houding moet je afstemmen op het gespreksdoel.
  • Goed voorbereid zijn. Je moet voldoende van je gesprekspartner afweten om de juiste vragen te kunnen stellen en de gegeven informatie naar waarde te kunnen schatten.

Wanneer neem je interviews af?

In vrijwel iedere functie moet je een keer een vraaggesprek voeren. Bij sommige beroepen is het afnemen van interviews echter een regelmatig terugkerende taak: het is een vast onderdeel in hun takenpakket. Denk daarbij aan beroepen als:

Sollicitatiegesprek: netjes geklede carrièretijger met zelfverzekerde houding wordt geïnterviewd door twee selecteurs (op de rug gezien)

Geïnterviewd worden in het sollicitatiegesprek

In het sollicitatiegesprek word je geïnterviewd, meestal door een of twee professionele selecteurs. Hoe beantwoord je de vragen in het selectie-interview het beste? Hoe stel je zelf vragen?

Aanbevolen websites

Aanbevolen boeken

  • Hoewel bedoeld voor journalisten in spe, biedt het Basisboek Journalistiek nuttige tips over het afnemen van een interview, die ook van toepassing kunnen zijn bij een vraaggesprek op de werkvloer.  (Basisboek journalistiek, Kussendragen, N. en Lugt, van der D., Wolters Noordhoff)
  • Compleet met oefeningen en voorbeeldinterviews laat Gespreksvoering, vaardigheden en modellen je snel zien hoe je een goed vraaggesprek kunt voeren. (Gespreksvoering, vaardigheden en modellen, Molen, van der H., Kluytmans, F., Wolters-Noordhoff)

Auteur: Janine Bruinooge

Je bent hier: Home → Functioneren → Communiceren → Mondeling communiceren → Gespreksmodellen → Interview