Bibliothecaris

BibliothecarisAls bibliothecaris sla je een brug tussen de informatie in een bibliotheek en haar bezoekers. Jij zorgt ervoor dat het informatieaanbod van de bibliotheek goed aansluit bij de wensen van de bezoekers en houdt de collectie up-to-date. Verschijning van nieuwe boeken, tijdschriften of naslagwerken houd je in de gaten. Aanwinsten geef je – door middel van een coderingssysteem - een logische plek in de collectie. Wanneer bezoekers moeite hebben om informatie te vinden, help jij ze bij hun zoektocht.

Mimi Griffiths, bibliothecaris bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA):

“Aan het beroep van bibliothecaris kleeft nog altijd een stoffig imago. Vooral jongeren denken dat je alleen maar met je neus in de boeken zit. Het tegenovergestelde is echter waar. Je hebt juist een gevarieerd takenpakket. Je houdt je niet alleen bezig met het beheer van de collectie, maar ook met het verstrekken van informatie. Vooral dat laatste aspect maakt het beroep leuk; de meest uiteenlopende vragen moet je beantwoorden. Iedere werkdag is daardoor anders.” 

Wat doet een bibliothecaris?

Als bibliothecaris verricht je de volgende vijf hoofdtaken:

1. Beschikbaar stellen van informatie
Jij maakt het de bezoekers van een bibliotheek of mediatheek zo gemakkelijk mogelijk. Computers met zoekprogramma’s staan altijd klaar voor gebruik, dagbladen en tijdschriften kunnen gemakkelijk worden ingezien. Bij activiteiten in de bibliotheek stel je materiaal beschikbaar. In het geval van bijvoorbeeld een poëzielezing, maak je een collage van poëzieboeken en –tijdschriften. Ook speel je met behulp van de bibliotheekcollectie in op actuele onderwerpen. Denk daarbij aan zaken als het referendum over de Europese Grondwet. Brochures en boeken over de Europese Unie stal je dan uit op een opvallende plaats. Je probeert zo ook nieuwe groepen bibliotheekgebruikers aan te boren. Als je bij een vakbibliotheek werkt – bijvoorbeeld bij de bibliotheek van een ziekenhuis – attendeer je medewerkers op nieuwe titels die interessant zijn voor hun vakgebied.

2. Up-to-date houden van de collectie
Als bibliothecaris houd je bij welke nieuwe boeken, tijdschriften, naslagwerken, cd’s en dvd’s er verschijnen. Om te bepalen welke titels moeten worden aangeschaft, lees je onder andere recensies en aankondigingen van uitgevers. Bij het uitbreiden van de collectie houd je altijd de wensen van de bibliotheekgebruikers in je achterhoofd. Je adviseert de bibliotheekdirectie over de aanschaf van materialen. Vaak is het zo dat je als bibliothecaris – na overleg met de directie – zelf tot aankoop van nieuwe materialen overgaat. Je beheert dan ook het budget. Tevens ga je na welke materialen uit de collectie kunnen worden verwijderd of waar een nieuwe versie van nodig is. 

Mimi Griffiths, bibliothecaris bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA):

“De afdeling literatuur & studie vormt mijn werkterrein. Voor zes rubrieken – waaronder psychologie, gezondheid en sport – ben ik verantwoordelijk voor de aanschaf van nieuwe boeken en tijdschriften. Alles bij elkaar beheer ik zo’n duizend tijdschriftabonnementen. Gelukkig ontvang ik tegenwoordig als bibliothecaris informatie over nieuwe uitgaven van de Nederlandse Bibliotheek Dienst; daar worden alle nieuwe boeken gelezen en van een recensie voorzien.”  

3. Informatie opbergen
Een bibliotheekcollectie is ingedeeld aan de hand van een bepaald coderingssysteem. Jij zorgt er voor dat dit coderingssysteem gehandhaafd blijft. Niet alleen voorzie je nieuwe materialen van de juiste code, maar je let er ook op dat het uitgeleende materiaal weer op de juiste plek wordt opgeborgen.

4. Helpen bij het zoeken van informatie
Hoewel iedere bibliotheek beschikt over een zoeksysteem waarmee bezoekers zelfstandig de collectie kunnen raadplegen, hebben bezoekers regelmatig hulp nodig bij hun informatiezoektocht. Jij maakt ze niet alleen wegwijs in het computersysteem – legt bijvoorbeeld uit welke zoektermen ze kunnen invullen –, maar draagt ook suggesties aan voor het raadplegen van bronnen. Bijvoorbeeld bij het zoeken naar informatie over de schrijver Harry Mulisch. Je adviseert niet alleen een bibliografie te lezen, maar ook een televisiedocumentaire over hem te bekijken. Als bibliothecaris krijg je informatieverzoeken ook digitaal. Via Al@din, de vragendienst van de openbare bibliotheek op internet, kunnen over allerlei onderwerpen vragen worden gesteld.  

5. Informatie uitwisselen met andere bibliotheken
Je onderhoudt contact met andere bibliotheekinstellingen over het uitwisselen van materialen. Wanneer een bezoeker materialen van een andere bibliotheek wil lenen, bemiddel en adviseer jij hierbij.

Rollen

  • Speurder: je zoekt naar informatie die van toegevoegde waarde is voor bezoekers. Je gebruikt hiervoor alle mogelijke bronnen.
  • Beheerder: je bent verantwoordelijk voor het beheer van de collectie. Jij zorgt dat materialen op een logische plek worden opgeborgen en beschikbaar blijven voor bibliotheekbezoekers.
  • Helper: je helpt bezoekers bij informatieverzoeken. Je maakt ze wegwijs in de bibliotheek en helpt ze met het vinden van de juiste informatie.
  • Adviseur: je adviseert de directie over de aanschaf van materialen. Welke nieuwe cd’s of bladmuziek zijn van belang voor de muziekcollectie? Jij weet het, want jij leest recensies en bent goed op de hoogte van de verschijning van nieuwe titels.
Carrièretijger leest

Waar werk je als bibliothecaris?

De bibliotheek vormt jouw werkplek. Dit kan een openbare bibliotheek zijn, maar ook een bibliotheek bij een instelling zoals een ziekenhuis of het Centraal Bureau voor de Statistiek. Je toekomstige werkplek is mede afhankelijk van je persoonlijke interesses. Gaat je belangstelling uit naar wetenschappelijke zaken, dan is bijvoorbeeld een universiteitsbibliotheek een geschikte werkplek voor jou. Ben je meer thuis in muziek, dan is een baan bij de muziekafdeling van een grote openbare bibliotheek voor jou geschikt.

Wat is je plaats in de organisatie?

Bij grote bibliotheekinstellingen werk je veelal op één bepaalde afdeling. Bijvoorbeeld de afdeling jeugd of muziek. Je werkt samen met andere bibliotheekmedewerkers, documentalisten en soms ook archivarissen. Bibliotheekmedewerkers zijn verantwoordelijk voor het innemen en uitlenen van materialen. Documentalisten en archivarissen helpen bij het beheren van de collectie. Over het algemeen werk je zelfstandig.

Wie is je baas?

Je leidinggevende is meestal de manager van een bibliotheekafdeling of -dependance. Afhankelijk van de grootte van de organisatie kan ook de directeur van een instelling je baas zijn.

Wat zijn de ontwikkelingen in het bibliotheekwezen?

Vroeger hadden bibliotheken medewerkers die hun eigen specialiteit hadden: bijvoorbeeld de jeugdbibliothecaris, bibliothecaris voor volwassenen, de muziekbibliothecaris. In het begin van deze eeuw vond er een veranderingsproces bij de bibliotheken plaats: de organisatie werd gescheiden in de frontoffice (informatiemedewerkers die vragen van bezoekers beantwoorden) en de backoffice: het ontwikkelen van nieuwe diensten en producten. Een backoffice-bibliothecaris onderzoekt bijvoorbeeld welke informatiebehoefte basisscholen hebben en ontwikkelt op basis een nieuwe dienst. Dat kan een cursus begrijpend lezen zijn.

Welke competenties moet je in huis hebben?

1. Informatie snel kunnen opnemen
Als bibliothecaris krijg je veel informatie aangereikt. Niet alleen in de vorm van boeken en tijdschriften, maar ook cd-rom’s en internetpagina's. Omdat het simpelweg onmogelijk is om alles te lezen of te bekijken, moet je in staat zijn informatie te selecteren. Je weet waar belangrijke informatie staat en kan die vervolgens snel opnemen. Je moet begrijpend en analyserend kunnen lezen en kijken. Jij bent namelijk degene die bepaalt of en waar materialen thuishoren in de collectie.

2. Zorgvuldig en nauwkeurig kunnen werken
Een bibliotheekcollectie is opgezet aan de hand van een bepaalde indeling. Jij zorgt ervoor dat die indeling blijft gehandhaafd. Nieuw materiaal voorzie je van de juiste code en plek. Je beschikt over een accurate werkhouding.

3. Dienstverlenend zijn
Wanneer bibliotheekbezoekers informatie niet kunnen vinden, vragen zij jou om raad. Jij legt ze het zoeksysteem uit en maakt ze wegwijs in de collectie. Ook denk je met ze mee: welke bronnen zijn geschikt om te raadplegen bij een onderwerp zoals paspoortfraude?

Mimi Griffiths, bibliothecaris bij de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA):

“Onlangs had ik een groep scholieren aan mijn bureau die informatie zocht over het begrip hypotheek. Het is dan de kunst om precies het juiste boek te vinden; er zijn genoeg boeken over het begrip hypotheek beschikbaar, maar je moet er juist eentje uit weten te pikken waar een vijftienjarige mee uit de voeten kan. Die geef je toch hele andere informatie mee dan een bibliotheekbezoeker die op het punt staat een huis te kopen.”

4. Goed kunnen samenwerken
Je werkt niet alleen samen met je collega’s van de bibliotheek, maar ook met bibliotheekbezoekers. De samenstelling van die laatste groep is zeer divers. Je moet dan ook met mensen met diverse achtergronden overweg kunnen. Daartoe is het belangrijk dat je beschikt over goede communicatieve vaardigheden: zoals kunnen luisteren en durven door te vragen. Je moet immers iedereen kunnen adviseren.  

5. Nieuwsgierig zijn
Als bibliothecaris kun je vrijwel met ieder onderwerp in aanraking komen. Denk aan vragen als: “Ik zoek een boek over echtscheiding.” Of: “Ik zoek informatie over het begrip ‘dorp’.” Je vindt het leuk om je overal in te verdiepen. Alleen op die manier kun je bibliotheekbezoekers helpen bij hun informatiezoektocht. Een brede interesse is dan ook een absolute must.

Wat onderscheidt een topbibliothecaris van een gewone bibliothecaris?

Een topper word je door je te specialiseren in een aantal onderwerpen. Denk aan zaken als: recht of psychologie of een onderwerp als de Europese Unie. Door ontwikkelingen op bepaalde vlakken goed te volgen, ben je op de hoogte van de nieuwste uitgaven en (digitale) informatiebronnen. Je kunt bibliotheekbezoekers hierdoor beter bijstaan bij hun zoektocht naar informatie en de kwaliteit van de collectie (actueel en volledig) vergroten. 

Hoe word je bibliothecaris?

De volgende opleidingen geven je een goede basis:
  • De universitaire studie Documentaire Informatiewetenschap leidt op tot informatiewetenschapper en geeft je een goede opstap in de wereld van informatiemanagement. Je leert onder andere oplossingen bedenken voor problemen die gerelateerd zijn aan het digitaliseren van informatie.

Met een mbo-opleiding?

Heb je een mbo-opleiding gedaan, bijvoorbeeld Informatiedienstverlening Bibliotheken (niveau 4), dan kun je bij openbare bibliotheken en informatie– en documentatiecentra van (overheids)instellingen aan de slag. Je werkt dan meestal als informatiemedewerker en helpt onder andere bij het innemen en uitlenen van materialen. Wil je aan de slag als bibliothecaris, dan moet je je onder andere verder verdiepen in het beheer van een collectie. GO opleidingen biedt verschillende cursussen aan op het gebied van informatiedienstverlening.

Er zijn ook andere manieren om bibliothecaris te worden.

Voorbeeldloopbaan
Sandra Willems kwam na haar mbo-studie Informatiedienstverlening Bibliotheken terecht bij de openbare bibliotheek bij haar in de buurt. Ze hielp mee bij het uitlenen en innemen van materialen en hielp af en toe bezoekers bij het zoeken naar informatie. Ze merkte echter dat ze over te weinig kennis beschikte om bezoekers goed bij te kunnen staan tijdens hun informatiezoektocht. Hetgeen ze juist het leukste aspect vond van haar werk. Alternatieve zoekmethodes op internet kende ze bijvoorbeeld nauwelijks. Vandaar dat ze besloot om in deeltijd de hbo-opleiding Informatiedienstverlening en –Management (IDM) te volgen. De verplichte stage liep ze in deeltijd bij een universiteitsbibliotheek. De uitgebreide collectie en de vele zoekmogelijkheden spraken haar zo aan, dat ze er na haar studie solliciteerde naar een baan als bibliothecaris. Nu helpt ze studenten en universiteitsmedewerkers en onderhoudt ze samen met documentalisten de collectie.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

Als bibliothecaris kun je doorgroeien naar een leidinggevende functie. Je bent dan hoofd van een bepaalde afdeling en geeft leiding aan bibliotheekmedewerkers en documentalisten. Je werkt nauw samen met de directie en helpt mee met het op peil houden van de informatie van de bibliotheek: welke diensten moeten worden uitgebreid? Welke activiteiten moet de bibliotheek organiseren om haar bezoekers beter van informatie te voorzien? 

Vacatures voor bibliothecarissen kun je op verschillende plekken vinden. 

Welke beroepen lijken erop?

Aanbevolen websites

  • Het tijdschrift Informatieprofessional heeft op zijn website nieuwsberichten en vacatures staan op het gebied van informatievoorziening.

Auteur: Janine Bruinooge

Je bent hier: Home Beroep Taal en communicatie Informatiebeheer Bibliothecaris