Mediathecaris

Mediatheken kom je vooral tegen bij onderwijsinstellingen. Wanneer je als mediathecaris bij een dergelijke instelling werkt, verricht je niet alleen bibliotheekwerkzaamheden, maar heb je ook onderwijskundige taken. Werk je in een mediatheek in een andere branche, dan komen je werkzaamheden voor een groot deel overeen met die van een bibliothecaris.

Bij een onderwijsinstelling sluit de collectie van de mediatheek aan op de lesstof die op de desbetreffende onderwijsinstelling wordt gegeven. Je bent nauw bij het onderwijs betrokken. Dit kan zowel het voortgezet onderwijs als het hoger beroepsonderwijs betreffen. Als mediathecaris lever je dan een bijdrage aan de vorming van de leerlingen. Dit doe je door de collectie en dienstverlening van de mediatheek te laten inspelen op de lesstof. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van een cursus onderzoeksvaardigheden waarbij leerlingen leren informatie te zoeken en naar waarde te schatten. In dat geval komt het beroep mediathecaris sterk overeen met die van docent en die van bibliothecaris.

Wat doet een mediathecaris?

Een mediathecaris verricht de volgende vijf hoofdtaken:

1. Het opstellen van het mediatheekbeleid
Je bent verantwoordelijk voor het mediatheekbeleid. Je denkt onder andere na over:

De positie van de mediatheek binnen de onderwijsinstelling. Welke rol speelt de mediatheek nu binnen de school en hoe moet die rol er in de toekomst uitzien? Je bedenkt hoe je de toekomstplannen kunt realiseren.
Hoe de mediatheek het beste op het lesprogramma kan inspelen. Welke cursussen moeten worden ontwikkeld en welke materialen zijn gewenst?
De manier waarop de mediatheek het beste haar bezoekers kan benaderen. Hoe spreek je leerlingen, docenten en directieleden aan en betrek je ze bij de mediatheek?
Wat voor een budget nodig is om de mediatheek goed te laten functioneren. Welke voorzieningen en personeelsleden zijn gewenst?

Je bevindingen verwerk je in een plan en presenteer je aan de directie van de onderwijsinstelling.

Marleen Wijnen werkte jaren als mediathecaris in het onderwijs. Momenteel heeft zij haar eigen adviesbureau en adviseert zij onder andere onderwijsinstellingen over het opzetten en professionaliseren van mediatheken.

"Als mediathecaris werkte ik met jongeren. Daardoor was iedere werkdag anders; het was altijd spannend of ik met leerlingen in contact kon komen, een dusdanige band met ze kon opbouwen dat ze iets van mij wilden leren. Op het moment dat ze terugkwamen met de mededeling: ‘Mevrouw ik heb dat boek gelezen wat u aanraadde en nu heb ik een acht voor mijn werkstuk’, wist ik dat ik ook een onderwijskundige bijdrage leverde. Als mediathecaris ben je veel meer dan alleen de mevrouw die de boeken afstempelt."

2. Leidinggeven aan het mediatheekpersoneel
Vaak wordt een mediatheek gerund door één betaalde kracht - de mediathecaris – en een aantal vrijwilligers. Om een mediatheek draaiende te houden, stel je onder andere een personeelsbeleid op en geef je leiding aan mediatheekmedewerkers bij het uitvoeren van hun werkzaamheden. Je legt bijvoorbeeld uit hoe ze uitgeleende materialen moeten administreren en hoe de collectie is opgezet.

3. Het beheren van de collectie
De inhoud van de collectie stem je af op het lesprogramma van de onderwijsinstelling. Je houdt bij welke nieuwe, relevante boeken, tijdschriften, naslagwerken, digitale bestanden (zoals websites), cd’s en dvd’s er verschijnen. Zo blijft de collectie up-to-date. Je zorgt er eveneens voor dat leerlingen en docenten de collectie gemakkelijk kunnen raadplegen. Je zet catalogi en zoeksystemen op. Ook beheer je het mediatheekbudget en zie je toe op de uitleenadministratie.

4. Beschikbaar stellen van informatie
Als mediathecaris sla je een brug tussen de informatie in een mediatheek en haar bezoekers. Je maakt leerlingen en docenten wegwijs in de mediatheek door uitleg te geven over de indeling van de mediatheek en de werking van informatiebestanden en catalogi. Wanneer bezoekers moeite hebben om informatie te vinden, help jij ze bij hun zoektocht.

5. Invulling geven aan de educatieve functie van de mediatheek
Om een bijdrage aan het onderwijs te kunnen leveren, ontwikkel je cursussen en opdrachten die leerlingen in de mediatheek moeten uitvoeren. Je overlegt met docenten welke vaardigheden leerlingen in de mediatheek moeten leren en welke kennis zij daar kunnen vergaren. De cursussen geef je zelf of in samenwerking met docenten. Bij de opdrachten begeleid je leerlingen.

Rollen

Speurder: je zoekt naar informatie die van toegevoegde waarde is voor bezoekers. Je gebruikt hiervoor alle mogelijke bronnen.
Beheerder: je bent verantwoordelijk voor het beheer van de collectie. Jij zorgt dat materialen op een logische plek worden opgeborgen en beschikbaar blijven voor mediatheekbezoekers.
Helper: je helpt bezoekers bij informatieverzoeken. Je maakt ze wegwijs in de mediatheek en helpt ze met het vinden van de juiste informatie.
Initiatiefnemer: je denkt na over de rol van de mediatheek in een onderwijsinstelling. Hoe kun je de toegevoegde waarde van de mediatheek vergroten? De plannen die je ontwikkelt leg je vast in een beleidsplan.
Adviseur: je adviseert de directie over het mediatheekbeleid.
Leidinggevende: je stuurt het mediatheekpersoneel aan.

Waar werk je als mediathecaris?

De mediatheek vormt jouw werkplek. Dit kan een mediatheek in het voortgezet onderwijs zijn, maar ook een bij een mbo-instelling kun je terecht. Je toekomstige werkplek is mede afhankelijk van je persoonlijke interesses. Wanneer je bijvoorbeeld liever werkt met jonge mediatheekgebruikers, dan zul je eerder terechtkomen bij een mediatheek van een basisschool.

Wat is je plaats in de organisatie?

Over het algemeen werk je als mediathecaris zeer zelfstandig. Vaak ben jij de enige betaalde kracht. Je werkt samen met vrijwilligers of administratieve krachten die onder andere meehelpen bij het innemen en uitlenen van materialen. Ook voer je regelmatig overleg met docenten over de inhoud van het lesprogramma en de dienstverlening van de mediatheek.

Wie is je baas?

Je leidinggevende is meestal het afdelingshoofd (conrector) of de directeur van een onderwijsinstelling.

Wat zijn de ontwikkelingen in de mediatheek?

De rol van de mediatheek binnen het onderwijs is de afgelopen jaren sterk veranderd. Er heeft een onderwijsvernieuwing plaatsgevonden waardoor leerlingen nu op een andere manier kennis vergaren. Zelfstandig leren en activerende didactiek (natuurlijk leren) staan momenteel centraal in het onderwijs. Sinds de onderwijsvernieuwing vervult de mediatheek een belangrijke functie binnen onderwijsinstellingen. De mediatheek wordt steeds meer betrokken bij het opzetten van het lesprogramma. Welke competenties kunnen leerlingen ontwikkelen in de mediatheek? Van een eenvoudige uitleenbalie voor boeken is de mediatheek uitgegroeid tot een kenniscentrum voor leerlingen en docenten.

Welke competenties moet je in huis hebben?

1. Informatie snel kunnen opnemen
Als mediathecaris krijg je veel informatie aangereikt. Niet alleen in de vorm van boeken en tijdschriften, maar ook cd-rom’s en internetpagina's. Omdat het simpelweg onmogelijk is om alles te lezen of te bekijken, moet je in staat zijn informatie te selecteren. Je weet waar belangrijke informatie te vinden is en kan die vervolgens snel opnemen. Je moet begrijpend en analyserend kunnen lezen en kijken. Jij bent namelijk degene die bepaalt of en waar materialen thuishoren in de collectie.

2. Zorgvuldig en nauwkeurig kunnen werken
Een mediatheekcollectie is opgezet aan de hand van een bepaalde indeling. Jij zorgt ervoor dat die indeling blijft gehandhaafd. Nieuw materiaal voorzie je van de juiste code en plek. Je hebt een accurate werkhouding.

3. Dienstverlenend zijn
Wanneer bibliotheekbezoekers informatie niet kunnen vinden, vragen zij jou om raad. Jij legt ze het zoeksysteem uit en maakt ze wegwijs in de collectie. Ook denk je met ze mee: welke bronnen zijn geschikt om te raadplegen bij een onderwerp zoals paspoortfraude? Je begeleidt leerlingen in het zoekproces.

4. Goed kunnen samenwerken
Je werkt samen met docenten en mediatheekmedewerkers, en met bezoekers van de mediatheek: leerlingen en studenten. Je moet dan ook goed met jonge mensen overweg kunnen. Daartoe is het belangrijk dat je beschikt over communicatieve en didactische (onderwijskundige) vaardigheden. Je moet immers leerlingen kunnen begeleiden, motiveren en adviseren.

5. Nieuwsgierig zijn
Als mediathecaris kan vrijwel ieder onderwerp op je pad komen. Denk aan vragen als: “Ik zoek een boek over echtscheiding.” Of: “Ik wil weten wat ‘terrorisme’ is.” Je vindt het leuk om je overal in te verdiepen. Alleen op die manier kun je bezoekers helpen bij hun informatiezoektocht. Een brede interesse is dan ook een absolute must.

6. Kunnen organiseren
Jij runt de mediatheek. Je moet daarom goed kunnen plannen wanneer je welke taken uitvoert: op welk tijdstip pleeg je overleg met docenten, wanneer geef je een cursus en doe je bestellingen van materialen? Als mediathecaris ben je verantwoordelijk voor elk onderdeel van de organisatie van de mediatheek. Je moet dan ook beschikken over een flexibele werkhouding en snel van de ene taak naar de andere kunnen schakelen.

Wat onderscheidt een topmediathecaris van een gewone mediathecaris?

Een topper ben je wanneer je de collectie en dienstverlening van de mediatheek naadloos laat aansluiten op het lesprogramma. Je bent goed op de hoogte van de ontwikkelingen in het onderwijs en weet hoe je daar met de mediatheek op in kan spelen. De mediatheek is een doeltreffend onderwijsmiddel geworden.

Hoe word je mediathecaris?

HBO-ICT met de afstudeerrichting Information & Media Studies.
Hbo-opleiding Media, Informatie en Communicatie (MIC).
De universitaire studie Documentaire Informatiewetenschap leidt op tot informatiewetenschapper en geeft je een goede opstap in de wereld van informatiemanagement. Je leert onder andere oplossingen bedenken voor problemen die gerelateerd zijn aan het digitaliseren van informatie.

Met een mbo-opleiding?

Heb je een mbo-opleiding gedaan, bijvoorbeeld Informatiedienstverlening Bibliotheken (niveau 4), dan kun je bij openbare bibliotheken en informatie– en documentatiecentra van (overheids)instellingen aan de slag. Je werkt dan meestal als informatiemedewerker en helpt onder andere bij het innemen en uitlenen van materialen. Wil je een baan als mediathecaris, dan moet je je onder andere verder verdiepen in het beheer van een collectie en je onderwijskundige vaardigheden ontwikkelen. Je kunt bijvoorbeeld stage lopen op een school. Opleidingscentrum GO biedt verschillende cursussen aan op het gebied van informatiedienstverlening.

Als je in sollicitaties aan wil tonen dat je geschikt bent voor een baan als mediathecaris, zorg je ervoor dat je naast je opleiding en werkervaring, de gevraagde eigenschappen en vaardigheden in je sollicitatiebrief en -gesprek goed naar voren laat komen.

Een vacature voor een mediathecaris vind je in het bibliotheekwezen en het onderwijs.

Voorbeeldloopbaan

Mieke Jaspers kwam na haar mbo-studie Informatiedienstverlening Bibliotheken terecht bij de jeugdafdeling van de openbare bibliotheek bij haar in de buurt. Ze hielp mee bij het uitlenen en innemen van materialen en organiseerde voorleesmiddagen voor kinderen. Ze merkte echter dat ze het moeilijk vond om de jonge bibliotheekbezoekers te informeren en te motiveren. Terwijl ze dat juist het leukste aspect vond van haar werk. Vandaar dat ze besloot om een cursus ‘mediatheek in het onderwijs’ te volgen. Ze leerde zowel over het beheer van een mediatheek als de omgang met leerlingen. Na afloop van de cursus liep ze stage bij een mediatheek op een basisschool. Het contact met de leerlingen en docenten beviel haar zo goed, dat ze haar baan bij de bibliotheek inruilde voor een baan als mediatheekmedewerker.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

De mediatheek is en blijft jouw werkterrein. De carrière van een mediathecaris is nauw verbonden aan de ontwikkeling (groei) van een mediatheek. Uitdagingen liggen in het verder uitbreiden en professionaliseren van de dienstverlening. Als mediathecaris kun je eventueel doorgroeien naar een staffunctie in een scholengemeenschap. Je bent dan hoofd van verschillende mediatheken en stuurt de mediathecarissen aan.

Een volgende stap zetten in je carrière, kun je doen door te werken aan je profiel.

Welke beroepen lijken erop?

Aanbevolen websites

De BMO, de Beroepsvereniging Mediathecarissen Onderwijs, biedt onder andere informatie over cursussen en opleidingen voor mediathecarissen.

Auteur: Janine Bruinooge