Taalvaardigheid als knelpunt

Assessment? Portfolio? Grote kans dat je als mbo'er niet bekend bent met deze termen, die in het hbo voortdurend worden gebruikt. Op een hogeschool is het woordgebruik anders dan op een ROC. Hierdoor kun je het lastig vinden om de lesstof te begrijpen of niet goed weten hoe je opdrachten moet uitvoeren. Een goede taalvaardigheid is noodzakelijk om je hbo-opleiding met succes af te ronden.

"In het begin wist ik niet waar ze het over hadden. Termen als pop en portfolio: ik had er nog nooit van gehoord. De uitleg die in studieboeken bij opdrachten stond, begreep ik regelmatig niet. Ik moest mijn mentor per e-mail om extra uitleg vragen. Wat ik bijvoorbeeld precies moest doen om een goede portfolio te kunnen samenstellen", vertelt Peter Mengerink, die Small Business & Retail Management studeert aan de Saxion Hogeschool te Enschede. Daarvoor volgde hij de mbo-opleiding Handel (niveau 4).

Hoe belangrijk is taalvaardigheid voor je studievoortgang?

Kees Post, belast met onderwijsadvisering en projectmanagement voor de Hogeschool van Amsterdam, verwoordt het belang van taalvaardigheid als volgt: "De overdracht van lesstof gaat via taal. Taal is het gereedschap dat daarvoor wordt gebruikt. Wanneer je slecht met dat gereedschap overweg kunt, heb je als student een groot probleem." Het belang van een goede taalbeheersing is de laatste jaren alleen maar toegenomen. Het hoger beroepsonderwijs werkt competentiegericht. Bij deze onderwijsmethode is het belangrijk dat je als student over goede communicatieve vaardigheden beschikt. Je moet niet alleen zelf leerdoelen vaststellen, maar je moet ook met medestudenten samenwerken in projecten.

Problemen met taalvaardigheid zorgen ervoor dat je moeite hebt om de lesstof te begrijpen en opdrachten uit te voeren. Met als gevolg: slechte studieresultaten. Omdat je niet (meteen) door hebt dat je onvoldoendes worden veroorzaakt door taalproblemen, blijf je slechte cijfers halen ondanks je inzet. Uiteindelijk verlies je je motivatie; wat voor een zin heeft het om nog langer je best te doen wanneer je inzet nooit tot goede cijfers leidt? Zo zie je dat taalvaardigheid op verschillende manieren invloed heeft op je studieresultaten.

Moeite met taalvaardigheid: wat houdt dat precies in?

Hbo-docenten zien in de praktijk de volgende taalproblemen:

Woordenschat. Mbo'ers blijken een (te) beperkt aantal woorden van het Nederlands te kennen. Hoe klein de woordenschat is van mbo'ers blijkt uit de test die een docent Nederlands van de Mondriaan Onderwijsgroep zijn leerlingen een tijd geleden liet maken. Hij vroeg twintig leerlingen naar de betekenis van woorden als: introvert (0 goed), urgent (1 goed), tolerant (10 goed), met de noorderzon vertrekken (5 goed).
Lezen. Veel leerlingen in het mbo zijn onvoldoende in staat om opdrachten en instructies goed te begrijpen, informatie te halen uit grotere stukken tekst en hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Als gevolg daarvan hebben ze moeite om wat ze hebben gelezen, te kunnen samenvatten.
Schrijven en spellen. Stageverslagen zijn vaak niet meer dan knip- en plakwerk. Mbo'ers vinden het schrijven van standaardbrieven en het maken van notulen lastig. Ze kunnen hun gedachten slecht in goedlopende zinnen verwoorden. Ook spelling blijkt (ondanks het gebruik van spellingcheckers) nog altijd een struikelblok te zijn.
Spreken. Het houden van presentaties en het vertellen van een verhaal in een logische volgorde vinden veel leerlingen moeilijk.
Luisteren. Leerlingen begrijpen de mondelinge uitleg van docenten niet altijd.
Gespreksvaardigheden. In groepsgesprekken blijken leerlingen moeite te hebben met de interactie (op elkaar reageren). Mbo'ers vinden het ook lastig om hun aandacht bij het gesprek houden. Ze kunnen niet goed naar elkaar luisteren.

Als je al tijdens je middelbare beroepsopleiding met deze taalproblemen kampt, dan is de kans groot dat je hier ook tegenaan loopt in het hbo. Voordat je aan een hbo-opleiding begint, is het daarom slim om na te gaan hoe het met jouw taalvaardigheid is gesteld. Dit kun je onder andere doen door:

Je vorderingen bij vakken als Nederlands en Engels op het mbo tegen het licht te houden. Op welke aspecten (spreek- of schrijfvaardigheid) scoorde je goed en wat vond je lastig? Vraag ook je docent om zijn mening.
Alvast opdrachten te bekijken die je straks tijdens je hbo-opleiding moet uitvoeren. Begrijp je de uitleg in de studieboeken? Ken je de woorden die worden gebruikt? Een andere manier om je woordenschat te testen, is door het lezen van een landelijke dagblad als de Volkskrant of het NRC Handelsblad. Bekijk of je kunt bepalen wat de belangrijkste informatie is van artikelen.
Een toelatingstest te maken bij een hogeschool. Iedere hogeschool heeft een 21+ toets. Hierbij wordt je intelligentieniveau en taalvaardigheid getest. De toets is eigenlijk bedoeld voor mensen die niet over de juiste diploma's beschikken, maar je kunt deze toets ook maken als je wél al een diploma hebt, maar twijfelt aan je taalvaardigheid.

Lees wat je nog meer kunt doen om de overstap naar het hbo te vergemakkelijken. Verschillende hogescholen bieden onder andere cursussen aan waarmee je je taalvaardigheid kunt verbeteren.

Auteur: Marieke van Oosterhout