Hoe kun je je voorbereiden op de overstap?

De lesstof, het studietempo, maar ook de manier waarop je opdrachten maakt, is in het hbo anders dan wat je gewend bent van het mbo. Het is daarom verstandig om de overstap naar het hoger beroepsonderwijs goed voor te bereiden. Je kunt bijvoorbeeld een dag meelopen op een hogeschool en praten met studenten. Of speciale schakelcursussen volgen. Hierdoor kun je wennen aan het niveau van de lesstof voordat het studiejaar begint.

Een stappenplan helpt je bij een soepele overgang van het mbo naar het hbo:

  1. Uitzoeken waarom ik eigenlijk een hbo-opleiding wil volgen.
  2. Onderzoeken of ik een hbo-opleiding aankan.
  3. Uitzoeken welke studie het beste bij me past.
  4. Bepalen welke studievariant het beste bij me past.
  5. Verdiepen in verkortings- en vrijstellingsmogelijkheden.
  6. Een bijspijkerplan maken voor mijn zwakke punten.
  7. Mijn leven als student indelen.
  8. Financieel plan maken.

Stap 1: Uitzoeken waarom ik eigenlijk een hbo-opleiding wil volgen

Als je met een goede motivatie aan een hbo-opleiding begint, doorloop je een studie vaak makkelijker en sneller. Voordat je je aanmeldt bij een hogeschool is het daarom belangrijk om na te gaan waarom je wilt doorstuderen. Wat wil je met een hbo-opleiding bereiken? Begin je bijvoorbeeld alleen maar aan een hbo-studie vanwege het hogere salaris van hbo'ers, dan kom je bedrogen uit. Om een hbo-diploma te bemachtigen, moet je hard werken. Hetzelfde geldt voor dat hogere salaris; ook daar moet je je op de werkvloer voor inzetten. Je willen specialiseren of je verder ontwikkelen, is een betere reden om aan een hbo-opleiding te beginnen. 

Stap 2: Onderzoeken of ik een hbo-opleiding aankan

Als je een mbo-diploma op niveau 4 hebt, kun je meestal direct - zonder een toelatingstest te hoeven doen - beginnen aan een hbo-opleiding. Twijfel je toch of je wel geschikt bent voor het hoger beroepsonderwijs, dan kun je je intelligentieniveau en taalvaardigheid toetsen door een 21+-toets te maken. De uitslag vertelt je wat je eventuele zwakke plekken zijn. Daar kun je dan aan werken voordat het collegejaar begint. De 21+-toets is eigenlijk bedoeld voor mensen die niet beschikken over de juiste diploma's om aan een hbo-opleiding te beginnen. Ook als je de papieren wel hebt, kun je de toets maken. Verder vertellen je resultaten op het mbo natuurlijk ook veel over je studiekwaliteiten. Haalde je op het mbo steeds met moeite een zes, dan is voor jou het hbo waarschijnlijk te hoog gegrepen. Vraag je mentor op het ROC om advies.

Stap 3: Uitzoeken welke studie het beste bij me past

Een goede overgang naar het hoger beroepsonderwijs begint met kiezen van de juiste opleiding. Misschien weet je dat je hogerop wilt, maar nog niet welke studie je wilt doen. Een studiekeuzetest kan je dan helpen bij het kiezen van een opleiding die het beste bij je interesses aansluit. Bij zo'n test worden je competenties en interesses in kaart gebracht. De uitslagen worden vervolgens gekoppeld aan concrete hbo-opleidingen. Om tot een goede studiekeuze te komen, kun je ook de hulp inschakelen van een loopbaanadviseur. Hij (of zij) vertelt je niet wat je moet doen, maar dwingt je na te denken over je eigen wensen en mogelijkheden. Hij stelt vragen en let erop dat je eerlijke antwoorden geeft. Loopbaanbegeleiders vind je onder andere bij de Studieadviespunten van ROC's. Sta je niet meer bij een ROC ingeschreven, dan kun je terecht bij de adviseurs van de hbo-opleiding waar je je wilt aanmelden. Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om een zelfstandige loopbaanadviseur (die niet verbonden is aan een onderwijsinstelling) in te schakelen.

Studie-informatie verzamelen

Op deze website beschrijven we tientallen hbo-opleidingen. Bijna iedere hogeschool beschikt bovendien over een website met daarop informatie over opleidingen. Vaak staat daarop kort uitgelegd wat de opleiding inhoudt en wat je er later mee kunt. Een goede manier om je vervolgens beter te oriënteren op een hbo-opleiding, is door het bezoeken van een open dag. Vraag van tevoren een brochure over de opleiding aan en stel een lijst met vragen op. Bijvoorbeeld hoeveel uur per week je colleges hebt en hoeveel tijd je wekelijks zelfstandig moet werken. Tijdens een open dag doe je er goed om zowel met docenten als studenten te praten. Ruud Koopman, docent/begeleider bij de opleiding Small Business & Retail Management van Saxion Hogeschool Enschede: "Docenten kunnen je algemene informatie over een opleiding verstrekken. Maar om een realistisch beeld van een opleiding te krijgen, kun je het beste met studenten praten uit de propedeuse en uit de hoofdfase. Die weten wat een studie in de praktijk betekent. Zij kunnen je het best vertellen wat je nu eigenlijk echt allemaal moet doen en wat voor type student je moet zijn."

Als je denkt te weten welke hbo-opleiding het beste bij jou past, kun je ervoor kiezen om een paar dagen mee te lopen op een hogeschool. Dit heet ook wel 'proefstuderen'. Je kunt dan alvast kennismaken met de lesstof en de sfeer op een hogeschool proeven. Je ziet dan meteen in wat voor gebouw je les hebt en wat voor voorzieningen (bibliotheek, studieruimtes met computers, et cetera) een hogeschool heeft. Proefstuderen is een goede manier om je laatste twijfels over een opleiding weg te nemen.

Informatiezoektocht - Een paar surftips:

  • Op de website van Studiekeuze123 kun je verschillende hogescholen met elkaar vergelijken.
  • Als je het woord 'mbo' intypt in het zoekmenu van de website van een hogeschool, vind je meestal de speciale verkorte studietrajecten voor mbo'ers.
  • Het intypen van de woorden 'mbo' + 'doorstroom' + 'hbo' in Google, leveren ook speciale doorstroomwebsites op.   

Stap 4: Bepalen welke studievariant het beste bij me past

Weet je aan welke hbo-opleiding je wilt beginnen, verdiep je dan in de verschillende studievarianten. Bij de meeste hogescholen kun je kiezen uit drie varianten: voltijd, deeltijd en duaal. Ga na welke studievariant het beste aansluit op jouw situatie.

Voltijd

Als je net het mbo hebt afgerond, zul je geneigd zijn te kiezen voor een voltijdstudie. Het voltijd studeren ken je namelijk al van het mbo. Uit de praktijk blijkt dat je vroegere schoolgenoten ook vaak voor een voltijdstudie kiezen omdat ze nog niet toe zijn aan een vaste fulltime baan. De meeste zijn ook nog jong (negentien of twintig jaar) wanneer ze het mbo afronden en direct doorstromen naar het hbo. Het hebben van een betaalde baan is bij de duale studievariant daarentegen verplicht.

Deeltijd

Een deeltijdstudie is een goede optie wanneer je al (een tijd) werkt en je wilt verder studeren. Bedenk wel dat bij een deeltijdstudie het nog belangrijker is dat je goed zelfstandig kunt werken en plannen. Colleges vinden meestal in de avonduren en in de weekenden plaats. Opdrachten moet je veelal naast je werk uitvoeren. Dit vereist behoorlijk wat organisatievermogen en discipline.

Duaal

Als je werken en leren wilt combineren, dan kan duaal studeren een uitkomst zijn. Naast je theorielessen op een hogeschool, heb je een volwaardige functie binnen een bedrijf, die de leerplek wordt genoemd. Met deze onderwijsmethode kun je de theorie meteen toepassen in de praktijk. Duaal studeren is pittig; zowel op je werkplek als op de hogeschool moet je prestaties leveren op hbo-niveau.

Stap 5: Verdiepen in verkortings- en vrijstellingsmogelijkheden

Wanneer je een hbo-opleiding wilt volgen die verwant is (grote overeenkomsten heeft) met je mbo-opleiding, dan kun je in aanmerking komen voor studieduurverkorting. Ook op basis van je werkervaring kun je vrijstelling krijgen voor bepaalde vakken en daardoor je studieduur verkorten.

Neem met de studiecoördinator van de hbo-opleiding contact op over de zogenoemde verkorte opleidingstrajecten.

Wanneer je al op het ROC weet dat je later naar het hbo wilt, informeer dan naar het bestaan van speciale mbo-hbo-routes – ook wel mhbo-trajecten genoemd. Bij een mhbo-traject maak je in het laatste jaar van je middelbare beroepsopleiding al hbo-opdrachten. Hierdoor kun je versneld doorstromen naar het hoger beroepsonderwijs en soms al na drie jaar een hbo-diploma op zak hebben. Om toegelaten te worden tot een mhbo-traject moet je veelal meewerken aan een assessment en een portfolio samenstellen.

Helaas bestaat er nog geen overzicht van alle mhbo-trajecten in Nederland. Meestal wordt dit regionaal geregeld. Je zult dus bij de hogescholen bij jou in de buurt moeten informeren over het bestaan van trajecten.  

Stap 6: Een bijspijkerplan maken voor mijn zwakke punten

Het hoger beroepsonderwijs is theoretischer van opzet dan het middelbaar beroepsonderwijs. Het is daarom verstandig om je kennis van tevoren bij te spijkeren. Dit kun je op verschillende manieren doen:

  • Veel hogescholen bieden zogenoemde schakelcursussen aan. Dit zijn kortdurende cursussen waarbij je bijvoorbeeld je taalvaardigheid verbetert. Maar er zijn ook bijspijkercursussen op het gebied van wiskunde, economie en natuurkunde. Dit is vooral handig als je een economische of technische hbo-opleiding wilt volgen. Hogescholen bieden op verschillende manieren bijspijkercursussen aan. Je kunt het beste contact opnemen met de studiecoördinator van een hogeschool en hem vragen naar de bijscholingsmogelijkheden.
  • Mocht jouw hogeschool nou geen passende cursus aanbieden, ga dan zelf op zoek. De Volksuniversiteit biedt bijvoorbeeld allerlei taalcursussen aan. Een korte cursus Engels kan nooit kwaad wanneer je straks veel theorie in het Engels moet lezen. Op de Volksuniversiteit kun je ook les krijgen over de Nederlandse taal.
  • Schaf alvast wat studieboeken aan en lees al verschillende hoofdstukken door. Op die manier raak je gewend aan de formuleringen en het taalgebruik, waardoor straks niet alles helemaal nieuw voor je is. Je kunt natuurlijk ook een bezoek brengen aan de mediatheek van een hogeschool. De mediatheek is vrij toegankelijk (dus ook niet-studenten zijn welkom) en je vindt er studieboeken van verschillende opleidingen.
  • Vrijwel iedere hbo-opleiding hanteert voor haar studenten een competentieprofiel. Je kunt dit profiel bij een hogeschool opvragen. Probeer vervolgens je eigen competentieprofiel in kaart te brengen. Schakel hiervoor de hulp in van je mentor of een loopbaanbegeleider op het ROC. Je kunt je eigen zwakke en sterke punten in kaart brengen volgens de kernkwaliteiten en kernkwadraten-methode. Samen met je mentor ga je dan na, aan welke competenties je nog moet werken en hoe je dat kunt doen.
  • Veel hogescholen werken met een mentorsysteem. Dat houdt in dat een oudejaarsstudent een eerstejaars begeleidt. Probeer voor aanvang van je studie al in contact te komen met je mentor. Je kunt dan naar zijn studie-ervaringen vragen. Vraag aan de studiecoördinator van de opleiding of hij je in contact wilt brengen met een mentor.

Stap 7: Mijn leven als student indelen

"Het volgen van een mbo-opleiding is me gemakkelijk afgegaan, waardoor ik dacht die hbo-studie ook wel even te kunnen doen. Dat viel dus tegen; ik was vergeten dat ik inmiddels niet meer bij mijn ouders woon en nu zelf ook een heel huishouden moet runnen", aldus Heleen Swier, die werkzaam is als assistent onderzoeker en in deeltijd de hbo-opleiding Biologie & Medisch Laboratoriumonderzoek volgt. Eerder behaalde ze het diploma Middelbaar Laboratoriumonderwijs (MLO).

Om goede studieresultaten te kunnen behalen, moet je voldoende tijd aan je opleiding besteden. Neem, voordat je aan een opleiding begint, daarom eens je agenda onder de loep. Hoe zien jouw weken er gemiddeld uit? Waar besteed je je tijd aan? Als je dat in kaart heb gebracht, kijk dan eens naar de studiebelasting - hoeveel tijd je minimaal aan je studie moet besteden. Ga na welke activiteiten je op een lager pitje moet zetten of misschien wel moet schrappen om straks genoeg tijd aan je studie te kunnen besteden. Misschien moet je minder uren gaan werken?

Stap 8: Financieel plan maken

Aan studeren hangt een prijskaartje. Je doet er goed aan om van tevoren uit te zoeken welke kosten het volgen van een hbo-opleiding met zich meebrengt. Want het zou vervelend zijn wanneer je je opleiding moet beëindigen omdat je het niet meer kunt betalen. Win daarom van tevoren informatie in bij je hogeschool over de hoogte van het collegegeld en eventuele andere studiekosten. Hoeveel ben je per jaar kwijt aan boeken en andere materialen? Bij DUO kun je vervolgens informatie opvragen over het krijgen van studiefinanciering. Als je in deeltijd studeert en tegelijkertijd werkt, kan het zo zijn dat je werkgever een bijdrage wilt leveren in de kosten. Welke andere manieren er zijn om een hbo-opleiding te bekostigen, lees je in het artikel Hoe betaal je het doorstuderen?

Auteur: Janine Bruinooge

Je bent hier: Home Opleiding Studeren in het hbo Van mbo naar hbo Hoe kun je je voorbereiden op de overstap?