Loopbaanankers

Hoe vind je een baan die past bij datgene wat jij de moeite waard vindt in het leven? Een moeilijke vraag, waar niet zonder meer een antwoord op bestaat. Wel heeft onderzoek laten zien dat als je weet wat je persoonlijke kernwaarden zijn en je een baan kiest die overeenkomt met die waarden, je veel meer kans maakt om gelukkig te zijn in die baan. Die waarden heten loopbaanankers of carrièreankers. Ben je bijvoorbeeld een creatieveling in hart en nieren, dan zul je je in een routinebaan als snel gaan vervelen. En dat geldt ook voor minder extreme voorbeelden. Werk dat jouw belangrijkste loopbaananker bevat, verschaft je meer bevrediging en een gevoel van 'op je plaats' te zijn, dan werk dat niet overeenkomt met het anker dat het meest bij je past.

Edgar Schein deed uitgebreid onderzoek en ontdekte acht loopbaanankers:

• Technisch/functioneel. Je vindt de inhoudelijke kant van je werk het belangrijkst en daar ontleen je je gevoel van eigenwaarde aan. Je bent professional en wilt graag een deskundige zijn die wordt geraadpleegd. Je bent een specialist of op weg om er een te worden.
• Algemeen management. Je bent resultaatgericht en vooral een generalist. Je wilt graag snel richting de top en hebt de talenten en ambitie om manager te worden. Je bent je ervan bewust dat je daarvoor een waaier aan competenties moet ontwikkelen: je bent analytisch en kunt goed beslissingen nemen, je kunt goed samenwerken en communiceren en je beschikt over mensenkennis.
• Autonomie/onafhankelijkheid. Je werkt graag zelfstandig en vindt het heel belangrijk dat je de dingen op jouw manier kunt doen. In je werk en manier van beslissingen nemen ben je heel autonoom en onafhankelijk. Je ervaart regels als een belemmering. Je wilt je wel richten naar doelen, maar je bepaalt zelf de weg erheen.
• Zekerheid/stabiliteit. Je wilt altijd weten waar je aan toe bent en je vindt risico's gauw eng. Je hecht veel waarde aan een vaste aanstelling en heldere arbeidsvoorwaarden. Je voelt je ook behoorlijk betrokken en loyaal aan de organisatie waar je werkt. Je hebt niet de ambitie om koste wat kost hogerop te komen. Je volgt liever een duidelijk en vast omlijnd carrièrepad.
• Ondernemingsgerichte creativiteit. Je houdt van zelf creëren en wilt graag iets in de markt zetten. Je droomt van een eigen bedrijf en je vindt het spannend om iets nieuws op te zetten of met je talenten een bestaand initiatief nieuw leven in te blazen. Je bent creatief in het bedenken van ideeën om ze te verwezenlijken. Je wilt graag naamsbekendheid verwerven. Je doel is geld te verdienen met wat je zelf tot stand hebt gebracht.
• Dienstverlening/toewijding aan een zaak. Je wilt graag iets doen of maken waar anderen wat aan hebben. In je hart wil je de wereld verbeteren. Je bent niet zozeer loyaal aan een organisatie maar je wilt voornamelijk een rechtvaardig of menswaardig doel bereiken. Je vindt het belangrijk erkenning te krijgen voor je inzet voor dat doel.
• Uitdaging. Je bent iemand die altijd moeilijke uitdagingen aangaat en die wil overwinnen. Je gaat de concurrentie aan of je strijdt met jezelf om de dingen steeds weer beter te doen. Je haat routine en je wilt steeds wat nieuws. Je legt de lat voor jezelf alsmaar weer hoger en bent ambitieus. Je hebt een grote intrinsieke motivatie.
• Levensstijl. Je vindt je werk niet het belangrijkste in het leven, en het werk dat je doet moet zinvol zijn en passen bij wie je als mens bent. Je doet er alles aan om je werk- en privéleven in balans te laten zijn.

Loopbaanankers kunnen een drijfveer vormen bij keuzes die je in de loop van je carrière maakt. Vaak ben je je niet bewust van je carrièreankers. Als je echter keuzes maakt die haaks staan op jouw ankers, komen ze aan de oppervlakte omdat het gaat wringen. Ken je ze wel en houd je er rekening mee, dan zullen ze bijdragen aan zowel je zelfbeeld als je zelfverwezenlijking: je doet wat het meest bij je past. Het ene loopbaananker is daarmee dus ook niet beter of slechter dan een ander anker.

Een voorbeeld:

James heeft autonomie als loopbaananker. Hij geniet veel vrijheid in zijn huidige baan als milieudeskundige. Hij schrijft rapporten voor opdrachtgevers op basis van onderzoek dat hij zelfstandig doet. James bepaalt zelf wanneer hij komt en gaat en hij is totaal vrij in hoe hij zijn werk indeelt. Onlangs is hem promotie aangeboden: hij kan teamleider worden van de afdeling waar hij werkt. Hij moet dan zeven mensen gaan aansturen. James aarzelt. Het is wel een promotie, met meer salaris en aanzien, maar het beperkt hem ernstig in de vrijheid die hij geniet en de invulling die hij nu zelf aan zijn werk kan geven.  Na flink wat wikken en wegen besluit James de promotie te weigeren. Hij voelt zich te veel een 'vrije jongen' om gelukkig te worden in een baan als teamleider.

Natuurlijk kun je tijdelijk genoodzaakt zijn om voor iets te kiezen dat niet in overeenstemming is met je loopbaananker. Als je zonder werk zit en je hebt dringend geld nodig, dan zul je alles aanpakken wat voorhanden is. Ook gezondheidsredenen of zorgtaken kunnen ervoor zorgen dat je andere carrièrestappen zet dan je hart je ingeeft. Het zijn allemaal factoren waar je rekening mee moet houden. Maar uit onderzoek blijkt dat veel mensen na verloop van tijd toch steeds uitkomen bij hun meest geëigende anker.

Er bestaan vragenlijsten en interviews om erachter te komen wat je belangrijkste loopbaananker is. Het is vaak niet voldoende om zelf maar te bedenken wat jij als jouw anker beschouwt. In een gesprek met iemand uit je omgeving of met een loopbaanadviseur zal je carrièreanker duidelijker aan het licht komen. In het boek Loopbaan-ankers van Edgar Schein vind je een opzet voor een gesprek en een vragenlijst.

Bij veel loopbaanadviseurs kun je terecht voor uitgebreide tests en een bijbehorend gesprek. Je kunt dan met de loopbaanadviseur bespreken welke functies het beste passen bij jouw anker.

Motivatie aangeven in het sollicitatiegesprek

Met het model van de loopbaanankers kun je je eigen werkmotivatie onderzoeken als je gaat solliciteren. Waarom solliciteer je bij een bepaalde werkgever? Waarom wil je juist in die functie werken?

Daarmee kun je in het sollicitatiegesprek een sterk antwoord geven op de veelgestelde vraag: wat zoek je in een baan / werkgever?

Aanbevolen boek

• Edgar H. Schein (1985). Loopbaan-ankers. Schoonhoven: Academic Service.

Auteur: Ysolde Bentvelsen