Uitvaartondernemer

Een uitvaartondernemer verzorgt begrafenissen en crematies. Afhankelijk van de grootte van zijn bedrijf, verricht hij naast de bedrijfsvoering taken als het overleg met de nabestaanden over het verloop van de uitvaart en geeft hij zijn personeel instructies over bijvoorbeeld de verzorging van de overledene, het vervoer, het drukwerk en het bestellen van bloemen.

Clemens Bouwens, directeur van Uitvaartcentrum Bouwens:

“Je bent een hulpverlener, los van alle zakelijkheid. Ik mag me bovendien gelukkig prijzen dat ik het talent van inlevingsvermogen heb; vaak krijg ik achteraf de opmerking: ‘En van wie ben je nu ook alweer de zoon?’”

Uitvaartondernemer versus begrafenisondernemer

In de volksmond wordt iemand die uitvaarten begeleid nog wel eens 'begrafenisondernemer’ genoemd, maar in de branche zelf is deze benaming al geruime tijd omgedoopt tot het wat neutralere ‘uitvaartondernemer’. De reden hiervoor is dat de meerderheid van de Nederlanders tegenwoordig kiest voor crematie, en dus het woord ‘begrafenisondernemer’ niet meer de lading dekt. Overigens bestaan er nog wel ondernemers die op grond van hun levensovertuiging uitsluitend begrafenissen doen. Dit zijn dus de begrafenisondernemers pur sang.

Wat doet een uitvaartondernemer?

Onderstaande beschrijving is gebaseerd op het takenpakket van een uitvaartondernemer van een middelgroot bedrijf. Bij grotere organisaties wordt een deel van deze taken overgenomen door het personeel.

1. Zorg voor de overledene

Nadat er een melding is binnengekomen van een sterfgeval, regel je allereerst dat er wordt gezorgd voor de overledene zelf. In een zorginstelling neemt vaak personeel van die instelling deze taak op zich. Indien iemand thuis overlijdt, is de uitvaartondernemer verantwoordelijk voor de verzorging. Je beoordeelt en overlegt met de nabestaanden welke vorm van verzorging toegepast moet worden, bijvoorbeeld restauratie van het gezicht wanneer iemand door een ongeluk is komen te overlijden. In samenspraak met de nabestaanden kan de overledene in diens eigen huis of in een rouwcentrum worden opgebaard.

2. Aannemingsgesprek met de nabestaanden

Je praat met de familie over wie de overledene was en wat hij of zij tijdens zijn leven heeft gedaan. Zo krijg je een goed beeld van deze persoon en de situatie. Je luistert naar de specifieke wensen met betrekking tot de afscheidsplechtigheid, bijvoorbeeld welke familieleden/vrienden eventueel gaan spreken tijdens de dienst, of de persoon moet worden begraven of gecremeerd, het tijdstip, het soort graf, rouwbrieven, advertenties, bloemen, de muziek. Je onderzoekt of nabestaanden zelf taken willen verrichten, zoals bijvoorbeeld het afleggen van de overledene of het dragen van de kist. Aan het einde van het gesprek schets je de kosten van de geplande uitvaart en bespreekt de verzekering. Je vult samen met de betrokkenen een formulier van aanneming in, waarin al deze zaken worden vastgelegd.

3. Organisatie van de uitvaart

Vervolgens instrueer je je personeel (chauffeurs, uitvaartverzorgers, grafische en administratieve medewerkers) over de wijze waarop de uitvaart moet plaatsvinden. Indien de nabestaanden deze taak aan jou overdragen, vervul je de nodige formaliteiten, zoals de wettelijke plicht om het overlijden aan te geven bij de burgerlijke stand van de gemeente. Je bent gedurende deze periode de vraagbaak voor instanties, nabestaanden en uiteraard je personeel.

4. Aansturing tijdens de uitvaart

In de branche is het motto: “Een geslaagde uitvaart is als mensen ons niet zien, maar alles toch goed loopt.” Dat wil niet zeggen dat je niet druk in de weer bent achter de schermen. Als verantwoordelijke voor de organisatie houd je toezicht op chauffeurs, kistdragers, uitvaartverzorgers, cateringpersoneel en ben je aanspreekpunt voor de betrokkenen, die je opvangt in een voor hen emotioneel zware periode. Wanneer dit gewenst wordt, kondig je de sprekers aan en zeg je een slot- of dankwoord. 

5. Afronden van de uitvaart

In de dagen na de uitvaart handel je alle administratieve taken rond verzekeringen, overlijdensakte e.d af. Je bespreekt met de familieleden of alles naar wens is verlopen en luistert naar hoe zij de uitvaart hebben beleefd.

6. Managementactiviteiten

Een deel van je tijd wordt in beslag genomen door werkzaamheden die zich puur concentreren op het draaiende houden van je onderneming, zoals fiscale zaken, boekhouding en het beleid. Jij bent immers degene die de koers en uitstraling van je bedrijf bepaalt.

Rollen

  • Hulpverlener. Je vangt mensen op en luistert naar hun verhalen. Je staat ook voortdurend voor de betrokkenen klaar en wilt hen werk uit handen nemen. Je beschikt dus over een dienstverlenende houding.
  • Aanspreekpunt. Klanten en instanties weten dat ze bij jou terecht kunnen met relevante vragen en kwesties rond de uitvaart.
  • Adviseur. Je geeft mensen advies over hoe de uitvaart het beste geregeld kan worden en probeert voor zover dat mogelijk is hun persoonlijke wensen te realiseren.
  • Organisator. Een uitvaartondernemer is een echte regelaar. Je weet je personeel goed aan te sturen en hebt overzicht over de activiteiten van je onderneming.
  • Ceremoniemeester. Soms zal je tijdens de plechtigheid een korte speech moeten houden, of de verschillende sprekers aankondigen. Sowieso fungeer je op de dag van de uitvaart als gastheer.
  • Ondernemer. Je denkt na over hoe je je bedrijf wil zien in de toekomst. Je bent gericht op klanttevredenheid en probeert het beleid daar voortdurend op af te stemmen. 

Waar werk je als uitvaartondernemer?

Een uitvaartondernemer werkt een deel van de tijd in zijn eigen uitvaartcentrum. Daarnaast is hij ook vaak op pad om mensen te bezoeken en zaken buitenshuis te regelen, bijvoorbeeld met nabestaanden, de lokale begraafplaats of het crematorium. Hij komt natuurlijk ook veel op plaatsen waar afscheidsdiensten worden gehouden, zoals kerken, moskeeën en andere religieuze centra.

Ontwikkelingen in het uitvaartwezen

Een opvallende ontwikkeling is dat uitvaarten steeds persoonlijker worden. Een reden hiervoor is de grote invloed van de media (denk aan massaal bekeken uitvaarten op tv, zoals die van leden van het koninklijk huis of tv-programma’s als Six feet under). Omdat de uitvaartwereld zo dichtbij komt, besteden mensen er meer aandacht aan en willen nabestaanden steeds vaker ook hun persoonlijke ideeën en wensen (die echter niet altijd uitvoerbaar zijn) terugzien in de uitvaart. Dat heeft tot gevolg dat de rol van de uitvaartondernemer is geëvolueerd van regelaar tot adviseur.

Wat is je plaats in de organisatie?

Afhankelijk van de grootte van je bedrijf geef je leiding aan de volgende personen:

  • Administratieve medewerkers. Zij verzorgen de boekhouding, facturen, correspondentie, telefonisch verkeer en dergelijke.
  • Uitvaartverzorgers. Zij staan direct onder jou als leidinggevende en hebben eveneens een gevarieerd takenpakket. Bij grotere ondernemingen zijn ze verantwoordelijk voor het overleg met de nabestaanden en het aansturen van het personeel tijdens de begrafenis. 
  • Grafische medewerkers. Zij nemen het drukwerk voor hun rekening.
  • Chauffeurs. Deze zijn verantwoordelijk voor het ophalen plus verzorgen van de overledene, evenals het vervoer tijdens de uitvaart.
  • Algemeen uitvaartmedewerkers. Manusjes-van-alles met een vergelijkbaar takenpakket als uitvaartverzorgers, hoewel met minder verantwoordelijkheden.

Welke competenties moet je in huis hebben?

Als je in sollicitaties aan wil tonen dat je geschikt bent, zorg ervoor dat je naast je opleiding en werkervaring,  de gevraagde eigenschappen en vaardigheden in je sollicitatiebrief en -gesprek goed naar voren laat komen.  

1. Integriteit

Voor veel mensen behoort de uitvaart van een dierbare tot een van de meest intieme momenten van hun leven. Daarom is het erg belangrijk dat jij als uitvaartondernemer integer en tactvol bent. Je weet dus wat je wel en niet kan zeggen en dat vertrouwelijke informatie niet op straat mag worden gegooid. Een belangrijk gegeven is verder dat je kalm overkomt bij mensen. Gestrest gedrag wekt weinig vertrouwen: al heb je drie uitvaarten op een dag, je blijft een rustpunt voor de mensen om je heen, zodat ze op jou terug kunnen vallen. 

2. Flexibel

Bij dat vertrouwen hoort ook de instelling om 24 uur per dag voor je klanten klaar te staan. Als je bijvoorbeeld op eerste kerstdag gebeld wordt, zeg je niet: “Sorry, maar het is nu feest.”  Je kunt daarnaast goed omgaan met mensen uit verschillende culturen, tradities en lagen van de bevolking, want je past je aan hen aan en toont een open, respectvolle houding. Ook ben je flexibel in de zin dat je er rekening mee houdt in zeer uiteenlopende situaties terecht te kunnen komen. Je weet nooit hoe de volgende week eruit gaat zien, want je weet immers niet wie je dan gaat begraven. En het verschil tussen een negentigjarige oma of een jongen van twintig die zelfmoord heeft gepleegd, is nu eenmaal levensgroot.

3. Communicatieve vaardigheden

Om de nabestaanden zo goed mogelijk van dienst te zijn, zal je over een luisterend oor moeten beschikken. Daarnaast is jezelf goed uit kunnen drukken en de juiste vragen stellen essentieel. Alleen zo kom je precies te weten wat de wensen van je klanten zijn. Verder behoren presentatievermogen en een goede interviewtechniek en schrijfvaardigheid tot je kwaliteitenlijstje. Denk bijvoorbeeld aan het opstellen van drukwerk en het toespreken van de gasten tijdens de uitvaart.

4. Inlevingsvermogen

Je kunt je als uitvaartondernemer uitstekend inleven in de gevoelens van anderen. Dood en rouw zijn zaken die mensen niet zo snel met een vreemde willen delen, maar door het tonen van duidelijke betrokkenheid voelen nabestaanden zich op hun gemak bij je om hun verhaal te doen.

5. Dienstbaarheid

Een klantgerichte instelling hoort natuurlijk ook bij dit geheel. Je hebt geen probleem met een rol op de achtergrond, terwijl er voortdurend een beroep op je wordt gedaan.

6. Ondernemersvaardigheden

Tenslotte ben je als manager van je bedrijf goed in leidinggevende taken als het delegeren en instrueren van je personeel. Omdat het werk onregelmatig is, wordt bovendien voor dit beroep gevraagd dat je je tijd goed plant en met stress kunt omgaan. Daar hoort ook bij dat je in staat bent snel te kunnen schakelen van de ene situatie naar de andere.

“Je kunt een sterfgeval vergelijken met een steen die in het water wordt gegooid: het veroorzaakt chaos en woeste golven. Jij moet er dan voor zorgen dat het water weer een stuk kalmer wordt.”

Wat onderscheidt een topuitvaartondernemer van een gewone uitvaartondernemer?

Een topuitvaartondernemer beschikt over een flink stuk ervaring; hij weet hoe alles reilt en zeilt bij een begrafenis of crematie. Hij is daardoor in staat adequaat te handelen, al wordt hij geconfronteerd met wisselende, soms heftige situaties. Wanneer hij de dag tevoren een kind van zes jaar oud heeft begraven in gezelschap van een door verdriet verscheurde familie, laat hij deze indrukken niet zozeer op hem inwerken dat hij er niet meer los van kan komen. Termen als ‘onpersoonlijk’ of ‘koel’ zullen nooit voor hem gebruikt worden, maar hij weet wel op een bepaalde manier afstand te nemen.

Daarnaast is hij een echte ondernemer: organisatorisch een kei, beschikt over commercieel inzicht, kennis van de uitvaartwereld en financiële zaken, en beheerst de Nederlandse taal uiteraard uitstekend (taalfouten in familieberichten zijn uit den boze). Verder staat hij klaar voor mensen, ongeacht dag, tijd en uur. Hij is communicatief sterk, weet hoe hij moet omgaan met mensen. Wanneer hij in aanraking komt met een andere cultuur of traditie (waar ze bijvoorbeeld allemaal in witte kleren staan te juichen en de uitvaart een groot feest is) dan is hij respectvol en past zich daaraan aan.

De ideale uitvaartondernemer beschikt over al deze vaardigheden en heeft er bovendien geen moeite mee voortdurend geconfronteerd te worden met een van de meest zware aspecten van het leven: sterven en rouwverwerking.

“Het is belangrijk dat een uitvaart goed is. Dat is voor mensen de eerste stap tot rouwverwerking.”

Hoe word je uitvaartondernemer?

Voor het beroep uitvaartondernemer is in feite een vooropleiding niet verplicht. Iedereen mag tegenwoordig zijn eigen onderneming opzetten, ongeacht achtergrond of ervaring. Dat wil niet zeggen dat het ook verstandig is – zeker voor een vak als dit – niet eerst een specialistische opleiding te hebben gevolgd. Onderstaande opleidingen bieden een goede basis.

Hbo-opleiding

Wil je je eigen bedrijf opzetten, dan is een hbo-opleiding als Bedrijfskunde MER of Commerciële Economie een goede achtergrond. Om kennis van het vak en de branche te verwerven, kun je een opleiding tot uitvaartverzorger/begeleider volgen via een particulier opleidingsinstituut.

Mbo-opleiding

Mbo'ers kunnen via de opleiding tot uitvaartverzorger beginnen in een lagere functie in een uitvaartcentrum. Daarna kan je verder groeien en vervolgens overwegen je eigen onderneming te starten. Niettemin is het raadzaam daarnaast ook een economisch/administratieve opleiding te voltooien, vanwege de benodigde ondernemersvaardigheden.

Voor dit beroep zijn er verschillende mogelijkheden om vacatures te vinden.

Wat zijn je carrièremogelijkheden?

Het ligt natuurlijk aan je opleiding en achtergrond, of en in wat voor functie je in de uitvaartbranche aan de slag zult kunnen gaan. Meestal is de eerste stap een baan als algemeen uitvaartmedewerker of uitvaartverzorger. Zo doe je de nodige praktijkervaring op en ontdek je bovendien of dit werk echt geschikt voor je is. Daarna kan je overwegen verder te groeien, door bijvoorbeeld de opleiding tot uitvaartbegeleider te volgen.

Heb je je eigen onderneming reeds opgezet, dan liggen je carrièrekansen vooral in het laten groeien van deze onderneming. Je kunt eveneens denken aan een aanstelling als directeur van een grotere uitvaartorganisatie. Manager worden van een groot uitvaartcentrum zal in de regel alleen mogelijk zijn als je naast uitgebreide werkervaring een economische hbo-opleiding op zak hebt.

Welke beroepen lijken erop?

  • Uitvaartbegeleider/uitvaartverzorger
  • Ritueelbegeleider
  • Funerair spreker
  • Stervensbegeleider
  • Mortuariummedewerker
  • Verzorger van overledenen

Aanbevolen websites

  • Uitvaart Media is eveneens een interessante verzamelbron van info over de uitvaartbranche in Nederland en België.

Auteur: Vera van Dijk

Je bent hier: Home Beroep Functies in Economie en management Zorg en management Uitvaartondernemer