Enneagram

We zijn allemaal uniek, toch? Of niet... Uit het gedrag van mensen zijn een aantal basistypes te herleiden. Zo werken persoonlijkheidsmodellen. Het Enneagram is zo'n persoonlijkheidsmodel. Het beschrijft negen types, met hun eigen patronen in hun gedrag. Het is vaak een feest van herkenning. Die perfectionist, die ken je van je werk. De helper is de drijvende kracht in je vriendenkring ... En wat ben je zelf?

EnneagramWat is het Enneagram?

Het Enneagram is een eeuwenoud model. De naam betekent in het Grieks zowel 'negen punten' als 'beweging'. Men denkt dat het een paar duizend jaar geleden geleden is ontstaan in het Midden-Oosten. Omdat het zo oud is, krijgt het model iets mystieks en mysterieus. Laat je daar niet door weerhouden. Het is namelijk nog steeds een actuele en bruikbare methode om meer inzicht te krijgen in jezelf.

Het Enneagram beschrijft negen verschillende types mensen. Ze onderscheiden zich door patronen in hun denken, voelen en doen. Het Enneagram vertelt je iets over je soft skills, je zwakke en sterke punten en je drijfveren. Het wordt daarom ook vaak door managers gebruikt om meer inzicht te krijgen in de mensen aan wie ze leidinggeven en om mensen beter samen te laten werken. 

De negen types van het Enneagram

Wie zijn ze dan, die negen enneagramtypes? Ze stellen zich alle negen aan je voor. Herken je jezelf of anderen erin?

1. Perfectionist: wil goed zijn en de dingen verbeteren

"Je kunt me ook wel een controlfreak noemen. Ik wil graag dat de dingen perfect zijn en ben ontzettend kritisch. Ook naar mezelf. Ik heb altijd een stemmetje in mijn hoofd dat zegt dat het beter kan, beter moet! Ik kan slecht omgaan met dingen die niet volmaakt zijn, dan word ik boos. Gelukkig kan ik mezelf goed beheersen, want het verliezen van de controle, dat mag natuurlijk niet. Ik erger me vreselijk aan mensen die er met de pet naar gooien."

Mijn sterke punten: ik heb veel discipline, ben betrouwbaar, ordelijk en idealistisch.

Mijn zwakke punten: Ik ben vaak te kritisch en veeleisend. Bovendien kan ik stijf, formeel en ongeduldig zijn.

Ik moet leren:

  • met mijn irritatie en boosheid om te gaan.
  • dat fouten maken mag.
  • meer contact te hebben met mijn emoties.
  • dat er meer manieren zijn dan de enige juiste.

2. Helper: wil geliefd zijn of worden

"Ik sta altijd voor iedereen klaar. Dat kan ik ook goed, want aanvoelen wat mensen nodig hebben is mijn tweede natuur. Ik heb soms de neiging mezelf weg te cijferen. Ik kan ook moeilijk 'nee' zeggen als iemand wat aan me vraagt. Het is ook zo leuk om wat voor een ander te doen en wat voor iemand te betekenen! De aandacht en de waardering die ik daarvoor krijg, maken me gelukkig. Ik kan slecht tegen leed en ruzie, omdat dan anderen pijn gedaan wordt. Iets voor mezelf vragen is lastig, ik weet vaak slecht wat ik zelf nodig heb en houd er ook niet van om hulp te vragen. Ik geef liever."

Mijn sterke punten: ik ben behulpzaam, sensitief, goed in het aanknopen en onderhouden van relaties, enthousiast en tactvol.

Mijn zwakke punten: Ik kan ook bemoeizuchtig zijn en bezitterig. Als je me niet waardeert, word ik klagerig, behoeftig en jaloers.

Ik moet leren:

  • dat ik zelf ook zelf behoeftes en gevoelens heb.
  • mezelf te accepteren, zodat ik minder afhankelijk wordt van de goedkeuring van anderen.
  • ook iets voor mezelf te doen zonder me daarbij om een ander te bekommeren.

3. Succesvolle werker of de presteerder: wil succesvol zijn

"Ik ben het type dat er echt voor gaat. Het leven is voor mij een wedstrijd die ik wil winnen door de beste te zijn en dingen te bereiken. Ik ben ambitieus en werk hard om mijn doelen te realiseren. Ik ben echt een pragmatische doener: ideeën zet ik meteen om in daden. Snelheid en efficiency zijn daarbij mijn kracht. Ik weet mezelf goed te presenteren, ben zelfverzekerd in mijn optreden. Soms vinden mensen me arrogant. Ik kan er niet zo goed tegen als anderen de boel ophouden en tussen mij en mijn doelen gaan staan. Het idee dat het niet gaat lukken en dat ik faal is mijn grootste angst. Ik zet dan ook alles op alles om dat te voorkomen."

Mijn sterke punten: ik ben gedreven, efficiënt en doelgericht, praktisch, resultaatgericht, optimistisch en besluitvaardig.

Mijn zwakke punten: ik kan egoïstisch en berekenend worden, de gevoelens van anderen negeren en heel ongeduldig zijn.

Ik moet leren:

4. Romanticus of individualist: wil zichzelf begrijpen en uitdrukken

"Ik ben een echt gevoelsmens, het leven is voor mij een aaneenschakeling van pieken en dalen. Anderen vinden mij vaak overdramatisch. Het liefst doe ik de dingen intuïtief en op mijn eigen manier, ik ben dan vaak ook een buitenbeentje. Ik houd niet van het gewone, het alledaagse: ik ben gewoon een artiest. Ik heb dan ook een broertje dood aan routineklusjes. Ik houd van diepgang en stijl. Het liefst wil ik dat alles authentiek is. In relaties zoek ik naar iemand die mij écht wil kennen."

Mijn sterke punten: ik ben origineel, creatief, authentiek, gevoelig - romantisch zelfs - en betrokken.

Mijn zwakke punten: ik kan emotioneel uit balans raken, overgevoelig zijn en overdrijven.

Ik moet leren:

  • bij de feiten te blijven.
  • te relativeren en zaken in de juiste proporties te zien.
  • doelen te stellen.

5. Observeerder of waarnemer: wil de wereld om zich heen begrijpen en zich competent voelen

"Ik ben analytisch ingesteld en nuchter, ik beredeneer alles logisch. Ik observeer en houd graag emotioneel afstand: het gaat tenslotte om de feiten. Ik verzamel veel informatie en kennis en denk veel na. Ik orden zaken, totdat ik ze begrijp en ze in mijn referentiekader passen. Omdat ik er zo op gericht ben dingen te begrijpen, ben ik vaak een echte specialist. Uiterlijk vertoon en comfort zijn niet zo belangrijk voor me."

Mijn sterke punten: ik ben scherpzinnig en autonoom, kan zaken goed beschouwen en blijf bijna altijd kalm.

Mijn zwakke punten: Ik kan kil, gierig en emotieloos zijn. Soms kan ik mezelf afsluiten van de buitenwereld en vanuit mijn ivoren toren op de wereld neerkijken.

Ik moet leren:

  • daadkrachtig te zijn.
  • te gaan staan voor de dingen waar ik in geloof.
  • te luisteren naar mijn lichaam, intuïtie en gevoelens.
  • grenzen te stellen als de hoeveelheid informatie me te veel wordt.

6. Loyalist: wil zekerheid en veiligheid

"Ik doe mijn plicht. Ik ben integer en houd me graag aan regels, die zijn er echt niet voor niets. Ik zie alles wat er mogelijk mis kan gaan. De wereld zit tenslotte vol gevaren en niemand is voor honderd procent te vertrouwen. Dat maakt me soms angstig en het zorgt ervoor dat ik lastig besluiten kan nemen. Ik twijfel veel, vooral aan mezelf. Ik ben erg serieus en heb de neiging dingen te letterlijk te nemen."

Mijn sterke punten: ik ben betrouwbaar, loyaal, een echte doorzetter en heb een groot verantwoordelijkheidsgevoel.

Mijn zwakke punten: ik ben achterdochtig, kan dogmatisch worden en gaan doemdenken. Ik houd ook niet zo van verandering.

Ik moet leren:

  • te relativeren en wat luchtiger te zijn.
  • te geloven in mijn eigen capaciteiten.
  • met de stroom mee te durven gaan.

7. Levensgenieter of optimist: wil blij, gelukkig en tevreden zijn

"Het leven is een feestje, maar je moet wel zelf de slingers ophangen. Dat doe ik dan ook met hart en ziel! Ik geniet graag van de mooie dingen van het leven. Pijn vermijd ik liever, door naar de zonnige kant te kijken. Als een ander in de put zit, ben ik degene die hem opvrolijkt. Ik ben nou eenmaal een rasoptimist, waarom zou je dingen zo zwaar maken? De wereld is vol mogelijkheden: ik heb een open mind en ben altijd op zoek naar iets nieuws, iets leukers iets spannenders. Plannen maken voor de toekomst is mijn lust en mijn leven, daardoor kom ik vaak niet zo tot daden."

Mijn sterke punten: ik ben spontaan en charmant, optimistisch, sprankelend en speels.

Mijn zwakke punten: ik kan oppervlakkig zijn, impulsief, onverantwoordelijk, narcistisch en mezelf verliezen in onrealistische dromen.

Ik moet leren:

  • mijn enthousiasme wat te temperen.
  • meer betrokken te zijn bij anderen.
  • mijn plannen ook uit te voeren.
  • wat nuchterder te zijn.

8. Baas of leider: wil zichzelf beschermen door sterk en vol zelfvertrouwen te zijn

"Ik ben voor niets en niemand bang. Ik ga graag de strijd aan, met name om de macht. Eigenlijk ben ik het liefst de baas. Ik neem het niet zo nauw met regels en wetten, dat bepaal ik zelf wel! Ik kan het dan ook lastig accepteren als een ander sterker is dan ik. Ik ben soms wat zwart-wit ingesteld: iets is goed óf fout. Zo ga ik recht op mijn doelen af. Ik reageer instinctief: ik kan ineens heel erg boos worden en uit dat dan ook. Gelukkig ben ik het dan ook snel weer kwijt. In mijn manier van spreken doet mijn hele lichaam mee. Anderen vinden mij soms overweldigend en hebben het gevoel dat ze geen ruimte van me krijgen."

Mijn sterke punten: ik ben krachtig, rechtvaardig, beschermend, grootmoedig en zelfstandig.

Mijn zwakke punten: ik kan intimiderend, egocentrisch en bot zijn. Soms ben ik ronduit wraakzuchtig.

Ik moet leren:

9. Bemiddelaar: wil in eenheid en harmonie met anderen leven

"Ik bekijk de dingen graag van alle kanten. Laat iedereen zijn gang maar gaan. Ik ben niet van de conflicten, die ga ik uit de weg. Ik bewaar liever de vrede. Omdat ik van alles de voor- en nadelen kan zien, neem ik moeilijk besluiten. Wel ben ik goed in onderhandelen, omdat ik ook de belangen van de ander in het oog houd. Druk zijn en haasten, daar houd ik niet van. Ik kom lastig op gang. Maar als ik eenmaal op stoom ben, zet ik echt wel door. Ik heb een bloedhekel aan onechtheid en opgeblazen ego´s. Ik heb de neiging soms wat cynisch te worden. "

Mijn sterke punten: ik ben diplomatiek, kan goed onderhandelen, ben bescheiden, kan me aanpassen en ben harmonieus.

Mijn zwakke punten: ik ben soms saai, snel afgeleid, vergeetachtig en besluiteloos.

Ik moet leren:

Welk type ben jij?

  • Eén enneagramtype is dominant.

De meeste mensen zullen in meerdere types wel iets herkennen. Toch is bij iedereen er eentje dominant. Als je niet meteen weet wat jouw type is, kun je een test doen. Bij de aanbevolen websites onderaan dit artikel staan er twee.

Ronald Verschuren: "Ik ben een typische negen, een bemiddelaar. Dat heeft voordelen, ik kan met de meeste mensen goed door een deur. Toen ik manager werd, liep ik hard tegen mijn patronen aan. Ik kan nou eenmaal slecht mensen confronteren, ik trek me liever terug. Je snapt, dat werkt niet altijd bij iedereen als je leiding geeft. Van mijn toenmalige baas mocht ik coaching nemen om mijn managementvaardigheden te verbeteren. De coach maakte gebruik van het Enneagram om me te laten zien waar ik tegen aanliep. Dat heeft me veel inzicht gegeven over mijn manier van handelen. Nog steeds is de confrontatie zoeken niet mijn favoriet, maar ik heb dat wel geleerd, en kan het toepassen als ik het nodig heb."

  • Andere types die van invloed zijn: de vleugels

Naast het type dat domineert zijn er volgens het model van het Enneagram nog twee andere types van belang. Die heten de vleugels, ze brengen meer nuance in je type. Als je je eigen type in kaart brengt zijn er meestal drie types waar je hoger op 'scoort'. In het model van het Enneagram zijn de twee types die net iets lager scoren in de top drie de types die ernaast liggen. Zo heeft een perfectionist (een één) vleugels van een negen (het model is rond!) en een twee. Deze vleugels zijn niet bij iedereen even sterk. Gelukkig maar. Zo zijn we allemaal toch een beetje uniek.

Wat kun je met het Enneagram?

  • De types in het Enneagram kennen allemaal hun vaste routines. Een bemiddelaar zal altijd eerst afstand nemen van een conflict. Een romanticus zal nooit klakkeloos een regel volgen. Je bent al een stuk verder in je ontwikkeling als je deze patronen ziet. Dus herken jezelf door jezelf, je gedachtes en je gedrag te observeren. Zo kom je erachter wat er bij jou speelt en hoe het speelt. Misschien loop je steeds tegen dezelfde dingen aan. Heeft dat iets te maken met je type?
  • Hetzelfde geldt voor anderen. Je kunt anderen herkennen in hun positieve en minder positieve trekjes.
  • Je kunt als je net als Ronald (zie kader) je zwaktes herkent, ook ander gedrag aanleren.

Meer persoonlijkheidsmodellen

Het Enneagram is niet de enige manier om naar persoonlijkheidstypes en interactie tussen mensen te kijken.

  • Het teamrollenmodel van Belbin: de voorzitter of de monitor, of wellicht iets anders. Welke rol vervul jij in je team of afdeling en past die rol eigenlijk wel bij je?
  • De Myers-Briggs type indicator: wat voor type ben jij? Een bedachtzame realist of een actiegerichte vernieuwer? Zo zijn er 16 verschillende types. 
  • Kernkwaliteiten en kernkwadranten: dit is een manier om je sterke en zwakke kanten met elkaar in verband te brengen. Ook geeft het inzicht in wat je aan anderen ergert, en wat je daar zelf van kunt leren.

Aanbevolen websites

  • Wil je een uitgebreidere beschrijving van de types?
  • Kritiek op het Enneagram: De typen zijn niet duidelijk vastgelegd, zodat de auteurs niet allemaal dezelfde eigenschappen aan een type toeschrijven. Het enneagram gaat uit van negen passies, die zich echter op een vrij onduidelijke manier manifesteren. Bestudering van het enneagram hoeft niet bij voorbaat nutteloos te zijn. Het lijkt echter verstandig om zulke doelen met wat minder occulte en meer wetenschappelijke middelen na te streven.
  • Meer goede websites over het Enneagram, waaronder ook kritische en sceptische artikelen.
  • Doe een enneagramtest en kom achter je enneagramtype. Het kost wel wat tijd, hij bestaat uit veel stellingen.

Aanbevolen boeken

  • Ofman, D. en R. van der Weck, De kernkwaliteiten van het Enneagram, Scriptum Management.

In dit boek worden twee veelgebruikte persoonlijkheidsmodellen naast elkaar gezet. De negen enneagramtypes worden toegelicht met hun sterke en zwakke punten aan de hand van hun kernkwaliteiten en kernkwadranten. Ook de irritaties tussen de types worden door de valkuilen en allergieën in kaart te brengen, ineens een stuk duidelijker.

  • Ofman, D. en R. van der Weck, Organisatie-alibi's , Scriptum management.

Je kunt met het Enneagram in combinatie met kernkwadranten ook de cultuur van je organisatie analyseren. Ook een bedrijf heeft patronen in hoe er wordt gewerkt en gecommuniceerd, welk gedrag er wordt verwacht en beloond.

  • Wetering, J.W., van, De Grote Karaktertest, Androma.

In dit boek staan maar liefst 35 testen waardoor je snel achter je enneagramtype komt. De testen geven je inzicht in hoe je functioneert, je vaardigheden, je gedrag en hoe anderen je zien.

Auteur: Mariëlle de Groot

Je bent hier: Home → Functioneren → Ontwikkelingsvaardigheden → Persoonlijkheidsmodellen → Enneagram