Verboden vragen in het sollicitatiegesprek
Je potentiële werkgever mag je tijdens het sollicitatiegesprek niet het hemd van het lijf vragen. Hij mag je alleen vragen stellen over onderwerpen die relevant zijn voor het beoordelen van jouw geschiktheid voor de functie. Sollicitatievragen die kunnen leiden tot discriminatie, zoals de vraag naar een eventuele zwangerschap of kinderwens, zijn dan ook verboden.
Gelijke behandeling
Een en ander is het gevolg van de Wet gelijke behandeling. Die wet schrijft voor dat een werkgever geen onderscheid mag maken op grond van godsdienst, politieke gezindheid, levensovertuiging, ras, geslacht, nationaliteit, seksuele geaardheid of burgerlijke staat. Niet-toegestane interviewvragen in deze categorieën zijn dus illegaal.
Naast de wettelijke regelingen is er ook nog de sollicitatiecode van de NVP (Nederlandse Vereniging voor Personeelsmanagement & Organisatieontwikkeling). Over sollicitatiegesprekken zegt de code dat een toekomstige werkgever alleen vragen mag stellen over aspecten die voor de functie en/of voor de functievervulling relevant zijn. Daaronder vallen vragen over opleiding, kennis en ervaring.
Enkele voorbeelden van vragen die de recruiter niet aan je mag stellen zijn:
- Ben je zwanger?
- Ben je van plan zwanger te raken?
- Heb je kinderen?
- Ben je gelovig?
- Val je op mannen of op vrouwen?
- Ben je getrouwd?
- Steunt je gezin je in je carrière?
- Komen je ouders uit Marokko?
- Van welke verenigingen ben je lid?
- Ben je lid van een vakbond?
- Ben je Turkstalig opgevoed?
- Ben je lid van een politieke partij?
- Doe je mee aan de ramadan?
Gezondheid
De selecteur mag je tijdens het sollicitatiegesprek ook geen vragen stellen die betrekking hebben op je gezondheidstoestand of je ziekteverzuim bij een vorige werkgever. Je lichamelijke geschiktheid mag alleen via een medische keuring worden getoetst. Een werkgever moet dan vóór het gesprek aangeven dat een medische keuring deel uitmaakt van de procedure. Een dergelijke keuring mag alleen als er bijzondere functie-eisen op medisch gebied worden gesteld en mag alleen plaatsvinden als je de hele sollicitatieprocedure hebt doorlopen en als enige kandidaat over bent. De werkgever moet dus al van plan zijn je in dienst te nemen. Een medische keuring mag dus zeker niet worden gebruikt om de gezondste kandidaat te selecteren.
Betekent dit dat je gezondheid tijdens een sollicitatiegesprek helemaal niet ter sprake mag komen? Nee, als sollicitant moet je je toekomstige werkgever informeren over je gezondheid als:
- je niet alle taken uit de taakomschrijving kunt uitvoeren
- je minder productief bent dan een collega (je hebt een lager tempo of bent vaker ziek)
- je een aanpassing op de werkplek nodig hebt
Doe je dit niet en neemt de werkgever je in dienst, dan loop je het risico dat hij bij ziekte je loonbetaling stopt, of erger, je ontslaat (bron: www.werk.nl).
Blijf kalm en vriendelijk
Hoewel het dus niet mag, worden in de praktijk toch nog vaak niet-relevante vragen gesteld. Deels door onwetendheid - de interviewer is niet op de hoogte van de regels - maar soms ook met opzet om bijvoorbeeld te achterhalen hoe assertief je bent.
Je hebt het recht om te zwijgen en in sommige gevallen zelfs het recht om te liegen als aan jou een dergelijke vraag wordt gesteld. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer je wordt gevraagd of je zwanger bent. Deze vraag levert een verboden onderscheid naar geslacht op, en dat mag niet. Als je de vraag weigert te beantwoorden, kan er natuurlijk uit afgeleid worden dat je zwanger bent. Daarom mag je bij een dergelijke vraag liegen.
Krijg je een niet-relevante vraag voor je kiezen, blijf dan vooral kalm en vriendelijk. Bepaal vervolgens hoe je op de vraag wilt reageren. Je kunt ervoor kiezen om de vraag te beantwoorden als je daar zelf geen bezwaar tegen hebt. Vind je dat de selecteur te ver gaat, dan kun je de vraag bijvoorbeeld tactvol pareren door een wedervraag te stellen:
- Deze vraag verbaast me. Waarom is dat voor deze functie van belang?
- Is er een bepaalde reden waarom deze vraag over mijn privésituatie van belang is?
Je kunt de vraag ook met een ontspannen grapje riposteren:
- Kinderen? Wat zou u adviseren?
- Trouwen? Weet u iets wat ik nog niet weet?
Als je geen antwoord wilt geven, dan kun je de werkgever erop wijzen dat hij jou een dergelijke vraag niet mag stellen. Wat je in ieder geval nooit moet doen, is de vraag beantwoorden omdat je niet kinderachtig of stijf wilt overkomen.
Klachten
Ben je afgewezen en vermoed je dat dit op grond van discriminatie is gebeurd, dan kun je een klacht indienen bij de klachteninstantie van de NVP. De uitspraak van deze instantie is echter niet bindend. Wel kan de klachteninstantie een advies geven voor aanpassing van de sollicitatieprocedure. Je kunt ook een klacht indienen bij de Commissie Gelijke Behandeling (CGB). Aan de hand van feiten moet je wel aannemelijk kunnen maken dat er sprake zou kunnen zijn van discriminatie. Als de rechter het vermoeden krijgt dat dit inderdaad het geval zou kunnen zijn, zal hij de bewijslast bij de werkgever leggen. Deze zal vervolgens moeten bewijzen dat hij niet in strijd met de wet heeft gehandeld.
Aanbevolen websites
Auteur: Marieke van Oosterhout