Leiderschapsstijlen

De belangrijkste taak van leiders is het sturen en beïnvloeden van anderen om doelen te bereiken. Een leiderschapsstijl ofwel een stijl van leidinggeven is de benadering en methodiek die een leidinggevende gebruikt om plannen te realiseren, beslissingen te nemen, te communiceren en relaties met teamleden te onderhouden. Een bepaalde stijl wordt gekenmerkt door een specifieke mix van gedragingen, technieken en strategieën die een leider toepast om effectief leiding te geven.

Leidinggeven aan een groep of een individu

De brede competentie 'leidinggeven' wordt onderverdeeld in twee specifiekere competenties: groepsgericht en op een individu gericht leidinggeven.

Groepsgericht leidinggeven

Groepsgericht leidinggeven wil zeggen dat je van een aantal losse individuen een groep weet te maken die in staat is om beoogde doelen te behalen. Je bundelt de sterke krachten binnen de groep, weet zwakke aspecten op te vangen en een wij-gevoel te creëren.

Individueel gericht leidinggeven

Wanneer je als leidinggevende verantwoordelijk bent voor meerdere medewerkers, heb je niet alleen te maken met een groep, maar ook met de afzonderlijke medewerkers. Waar moet je op letten als je leiding geeft aan een individu?

Stijlen van leidinggeven

Er zijn vele manieren van leidinggeven met allemaal verschillende kenmerken. We behandelen hier enkele bekende stijlen en modellen.

Taakgericht leidinggeven

Taakgericht leidinggeven houdt in dat je je medewerkers duidelijke opdrachten geeft en toeziet op de uitvoering ervan. Deze stijl is sterk sturend: je houdt vooral rekening met je einddoel en minder met de mensen met wie je te maken hebt.

Coachend leiderschap

Coachend leiderschap is een stijl waarbij je als leider fungeert als coach voor je teamleden. Het doel is om hen te helpen ontwikkelen en te motiveren om hun potentieel te benutten. Deze aanpak bevordert een sterke, vertrouwensrelatie, waarbij de nadruk ligt op persoonlijke groei en het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Je stimuleert zelfontplooiing en zelfsturing, wat kan resulteren in meer betrokkenheid en betere prestaties.

Ondersteunend leiderschap

Ondersteunend leiderschap is een stijl van leidinggeven waarbij de focus ligt op het ondersteunen en empoweren van medewerkers. Het doel is dat teamleden zich gewaardeerd en gemotiveerd voelen en groeien in zelfstandigheid.

Delegerend leiderschap

Delegerend leiderschap is een stijl van leidinggeven waarbij de leidinggevende taken en verantwoordelijkheden overdraagt aan teamleden. Bij delegerend leiderschap vertrouwt de leider op de kwaliteiten van het team door taken en verantwoordelijkheden te delegeren.

Participatief leiderschap

Participatief leiderschap is een stijl van leidinggeven waarbij je als leidinggevende je medewerkers regelmatig uitnodigt om mee te denken, mee te praten en soms ook mee te beslissen.

Rolopvatting van leidinggevenden

Als leidinggevende kun je verschillende rollen aannemen, of er in terecht komen:

• Ondernemer: je zoekt in de omgeving naar nieuwe mogelijkheden voor je organisatie. Je bent creatief en vindingrijk maar kunt ook een vervolg geven aan ideeën. Denken en doen liggen dicht bij elkaar. Je bent bijvoorbeeld een directeur van een bedrijf met innovatieve producten.
• Brandjesblusser: je bent goed in het oplossen van acute problemen. Of het nu gaat om conflicten hanteren  of storingen in een machine, je bent daadkrachtig en onderneemt de juiste actie op het juiste moment. Je bent bijvoorbeeld een manager van een administratieve afdeling.
• Onderhandelaar: je brengt verschillende partijen bij elkaar en bent een kei in communiceren. Je weet dat commerciële successen in belangrijke mate worden geboekt door communicatie tussen mensen. Je bent bijvoorbeeld een account manager die zorgt voor goede relaties met klanten.
  
• Monitor: je hebt veel contacten overal in en buiten de organisatie. Je bent goed in het verzamelen en filteren van informatie en speelt deze door aan de juiste mensen. Vaak geef je daarbij ook aan wat er met die informatie moet gebeuren. Je bent bijvoorbeeld een pr-functionaris of communicatiemanager.
• Leider: je stelt, al dan niet in teamverband, plannen op en zorgt er ook voor dat de plannen worden uitgevoerd. Je zorgt ervoor dat medewerkers op het juiste tijdstip de juiste dingen doen. Je begeleidt ze, controleert de voortgang, biedt hulp waar nodig en bekijkt regelmatig of de planning nog actueel is en of er moet worden bijgestuurd.
• Laissez faire: je hanteert een 'laat maar waaien'-stijl, waarbij je het team zijn gang laat gaan en zo nu en dan losjes bijstuurt. Dit kan heel effectief zijn bij een goed functionerend team dat zijn eigen zaakjes regelt.
  

Welke stijl pas je toe?

Wat de beste leiderschapsstijl is, hangt van veel zaken af:

• Wat wil je bereiken, dus welke doelen stel je?
  
• Met wie werk je samen, hoe ziet je team er uit? Geef je leiding aan een groep of aan een individu?
• Wat zijn de omstandigheden, bijvoorbeeld: hoeveel tijd heb je of hoe zelfstandig zijn jouw medewerkers? Beschikken ze over de juiste competenties?
• Wat zijn je eigen sterke en zwakke eigenschappen? Kan je bijvoorbeeld goed luisteren en mensen motiveren?
• Wat is je eigen positie, wat mag je wel en niet zelf beslissen?

Er is dus niet één bepaalde stijl waarmee je altijd succes hebt. Honderden wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar stijlen van leidinggeven, persoonlijkheidstrekken van leiders en allerlei verschillende omstandigheden. Uit al dit onderzoek is gebleken dat er bepaalde eigenschappen zijn die een leidinggevende succesvol maken. En ook dat de omstandigheden in sterke mate bepalen wat je het beste kunt doen als leidinggevende. Jij moet als leidinggevende meerdere stijlen kunnen toepassen. Je bent dus niet stijlvast, maar kiest per werksituatie de effectiefste leiderschapsstijl. Het ene moment moet je een heel deskundig team leiden dat zelfstandig heel ver komt; het volgende moment begeleid je een stagiaire die nog weinig kan en weet.

Situationeel leidinggeven

Aanbevolen boek

• Een klassiek boek over management en organisatie is Organisatiestructuren van Henri Mintzberg. Deze wereldberoemde Amerikaanse organisatiekundige legt in prettig leesbare vorm uit waarom organisaties eruit zien zoals ze eruit zien. Als je dit boek hebt gelezen, begrijp je de stress en zorgen van managers en doorzie je beter hoe organisaties in elkaar zitten. Mintzberg, H. Organisatiestructuren. Academic Service, Schoonhoven.
  

Aanbevolen websites

• Overzicht van bekende managementgoeroes. 

Auteur: Erik Bouwer, met bijdragen van René Pijlman