Kwetsbaarheid tonen of je kwetsbaar opstellen

Een storende taalfout in een rapport, een domme opmerking tijdens een vergadering of het antwoord op een vraag niet weten. Als dit gebeurt, vinden we dat pijnlijk. Openlijk uitkomen voor de vervelende gevoelens die hierbij horen, wordt op de werkvloer vaak nog gezien als onzeker en zwak, terwijl het tonen van kwetsbaarheid juist heel krachtig is. Kwetsbaarheid is een voorwaarde voor creativiteit, innovatie, verandering en succes. Je kwetsbaar durven opstellen is dan ook een belangrijke soft skill voor een ambitieuze professional.

Wat betekent "kwetsbaarheid tonen" of "je kwetsbaar opstellen"?

Je kwetsbaar opstellen betekent dat je oprecht en openlijk uitkomt voor:

je menselijke tekortkomingen en imperfecties;
onzekerheid, twijfels, zorgen en worstelingen;
negatieve gevoelens zoals schaamte, faalangst of boosheid.

Kwetsbaarheid tonen vereist een zekere mate van eerlijkheid, moed en vertrouwen, omdat je zeer persoonlijke aspecten van jezelf deelt, die je als gevoelig kunt ervaren. Met een kwetsbare opstelling bevorder je een diepere band met anderen, omdat die zich meer met jou verbonden voelen. Je wordt beter gezien en gehoord, wat authentieke en betekenisvolle interacties mogelijk maakt. Kwetsbaarheid werkt verbindend, maakt het mogelijk om echt contact te maken met anderen en bijvoorbeeld een echte teamplayer te worden.

Wat betekent dat concreet?

Met "kwetsbaarheid tonen" bedoelen we bijvoorbeeld dat je:

Authentiek en oprecht gevoelens laat blijken aan anderen.
Open en transparant bent over twijfels of zorgen waar je mee worstelt.
Je eigen imperfecties en tekortkomingen onder ogen ziet en erkent. Je verstopt en vermijdt ze niet.
Om feedback durft te vragen en daarmee toegeeft dat je twijfelt aan je eigen functioneren.
De durf hebt om steun te vragen aan collega's of vrienden.
Erkent dat je niet alles weet en nieuwsgierig bent om je kennis te verrijken.
Jezelf niet mooier, groter of flinker voordoet dan je bent.
Jezelf niet boven de ander stelt en erkent dat je ook zo je zwakke punten hebt.
Bereid bent gevoelige onderwerpen te bespreken in een functioneringsgesprek of intervisiegroep.
Zelfkennis hebt, je eigen schaduwkanten kent en deze durft te tonen en confronteren.
Negatieve gevoelens toelaat, zoals schaamte, schuld, verdriet, boosheid, twijfel, onzekerheid of onrust.

Als je gevoelens toelaat in je werk dan kun je ook positieve emoties meer ruimte geven:

Je doet je werk met hart en ziel, met je hoofd en je hart, met gevoel en bezieling.
Je bent gepassioneerd en bevlogen voor je werk.
Je ziet tegenslagen onder ogen, maar hebt de veerkracht om ervan te herstellen.
Je bent emotioneel, gevoelig en sensitief.
Je bent empathisch en leeft mee met de gevoelens van anderen.

Wat we niet bedoelen met 'kwetsbaar'

Met "kwetsbaarheid tonen" bedoelen we niet dat je:

Fragiel, broos of breekbaar bent.
Jezelf onbeschermd blootstelt aan kwetsende kritiek.
Weerloos of machteloos bent.
Teer of delicaat bent.
Overgevoelig, teergevoelig of lichtgeraakt bent.

Kwetsbaarheid als kracht

Veel professionals hebben het idee dat ze alles moeten weten en hun eigen onzekerheid niet mogen laten zien. Het tonen van gevoelens is een teken van zwakte en wie zwak is, overleeft het niet op de werkvloer. Toen we nog in holen woonden en onze dagen vulden met vechten tegen mammoeten en het verzamelen van eten was het niet slim om je kwetsbaar op te stellen; je kon meteen opgegeten worden. Ook al struinen we tegenwoordig de steppes niet meer af, die oeroude overlevingsdriften zitten nog steeds in ons brein. Maar wees eens reëel: het is heel menselijk om bang te zijn om te falen, dat je werk niet gewaardeerd worden of dat je wordt uitgelachen of afgewezen. Je kunt niet altijd alles weten, zeker zijn van jezelf of elke (nieuwe) taak moeiteloos doen.

Toch willen we dat de buitenwereld wel graag doen laten geloven. Maar al te vaak drukken we onprettige gevoelens weg en dat kan een innerlijke strijd veroorzaken. Je zegt niet wat je echt denkt of voelt en verzint uitvluchten: je geeft iemand anders de schuld, trekt je terug in je schulp of verzint een smoes. Maar het gekke is: de meeste mensen vinden het enorm krachtig als iemand anders zich kwetsbaar opstelt. We vinden het knap als een ander lef toont. Maar om zelf kwetsbaarheid te tonen, dat is een heel ander verhaal. De meeste mensen durven het niet omdat er schaamte bij komt kijken. En schaamte is een taboe. Waarom eigenlijk? Iedereen schaamt zich weleens. Door je kwetsbaar op te stellen en openheid te tonen, laat je zien dat je niet bang bent. Kwetsbaarheid maakt het makkelijker om:

complexe problemen op te lossen
met verandering om te gaan
met creatieve ideeën of producten te komen
een diepere verbinding met andere mensen aan te gaan

Bart, projectleider bij een grote internationale organisatie:

“Ik vind het maar wat moeilijk. Ik vind dat ik sterk moet zijn, stoer. De keren dat ik dat niet kon opbrengen, waren achteraf gezien warme douches. Nooit geweten dat collega’s zo waardevol konden zijn. Ze namen zaken van me over, reden me naar huis en boden een luisterend oor. Ik voelde me enorm gesteund en kan nog tranen in mijn ogen krijgen als ik aan die momenten terugdenk.”

Perfectionisme

We gebruiken verschillende maskers en beschermingstactieken om onze kwetsbaarheid niet te hoeven tonen. Een daarvan is perfectionisme. Perfectionisme is de overtuiging dat als je dingen maar perfect doet je de pijn van verwijten en schaamte minimaliseert of voorkomt. We denken dat perfectionisme ons beschermt voor kritiek en pijn, maar het weerhoudt je er juist van om je echte zelf te laten zien. Perfectionisme is gericht op de goedkeuring en waardering van anderen. Als perfectionist streef je naar een onhaalbaar doel, want op hoe anderen je zien heb je geen enkele invloed. Hoeveel tijd en energie je er ook in steekt. Het is een beschermingsmechanisme dat je weerhoudt om te groeien.

Des te meer zelfvertrouwen en zelfcompassie je hebt, des te makkelijker het is om je perfectionisme van je af te schudden en open te staan voor anderen. Je weet immers wat je waard bent. En hoe minder makkelijk je te kwetsen bent. Hoe kun je je perfectionisme wat meer laten varen?

Onderzoek je gedachten. Welke gedachten heb je die ervoor zorgen dat jij het moeilijk vindt om je kwetsbaar op te stellen? Wat is er mis mee als mensen zien dat je iets niet goed doet? Wat is er mis mee als iemand merkt dat je ook niet van steen bent?
Onderzoek je angst. Wat is het ergste wat je kan overkomen als je je kwetsbaar opstelt?
Accepteer de aanwezigheid van deze angst. Door deze angst te accepteren creëer je rust en ruimte voor het zien van nieuwe mogelijkheden.
Benoem je verlangen. Wat zou jij graag willen doen?
Ga de uitdaging aan! Laat je kwetsbare kant zien en ga datgene doen wat je graag zou willen doen.

Voorbeelden van menselijke imperfecties die je accepteert

Je hebt de moed om risico te nemen en fouten te maken. Je neemt daarvoor verantwoordelijkheid.
Soms heb je een verkeerd inzicht, of maak je een foute keuze.
Je schat een situatie verkeerd in.
Je gaat te kort door de bocht, komt ongenuanceerd uit de hoek of laat een onvertogen woord vallen.
Je voelt je gekwetst of geraakt door een kwetsende opmerking.
Je hebt soms je emoties niet helemaal onder controle.

Kwetsbare leider

Ook als manager is het heel goed om je kwetsbaarheid te tonen. Een leider die openlijk durft aan te geven waar hij mee zit en dat hij ook tekortkomingen heeft en fouten maakt, laat zijn menselijke kant zien en geeft aan zijn medewerkers het signaal af dat het niet erg is om af en toe onzeker te zijn of ergens in vast te lopen. Een manager die op een dergelijke manier leiding geeft, creëert een veilige en prettige werksfeer en zal meer gebruik kunnen maken van het potentieel van zijn medewerkers. Een veilige en prettige werkplek zorgt namelijk voor betrokken en verantwoordelijke medewerkers, omdat ze de leiding vertrouwen en weten dat ze zichzelf kunnen en mogen zijn. Ze durven hun worstelingen te tonen en stoppen ze niet weg. Betrokkenheid van medewerkers is een van de beste voorspellers van organisatieperformance. Bedrijven die kwetsbaarheid niet als zwakte maar als kracht zien, zijn veel innovatiever dan de bedrijven waar je niet kwetsbaar mag zijn. Vernieuwen en innoveren zijn niet mogelijk als er nooit risico’s genomen worden.

Kees, manager bij een consultancybedrijf:

“Eind januari maakte een belangrijke klant duidelijk dat hij het contract met ons niet zou verlengen. Daar baalde ik stevig van. Ik besprak dit met Jorn, mijn sales manager en gaf aan dat ik spijt had dat ik niet beter naar de accountmanagers had geluisterd. Ze hadden me namelijk gevraagd om mee te gaan naar een aantal belangrijke meetings bij deze klant. Ik had het echter te druk met andere projecten. Achteraf gezien had ik mijn prioriteiten anders moeten stellen en die klant meer aandacht moeten geven. Jorn beaamde dit, maar gaf aan dat hij ook verantwoordelijk was voor het wegvallen van deze klant. Hij vond dat hij meer tijd had moeten besteden aan de klachten die de klant had geuit over de communicatie rondom een bepaald project. We spraken af in de toekomst hier beter met elkaar over te communiceren om een dergelijk geval te voorkomen.”

Voorbeeld van leiderschap door kwetsbaarheid te tonen

Als je een leidinggevende rol hebt, dan ben je misschien geneigd een taak te delegeren door een medewerker te vertellen wat hij moet doen en misschien zelfs hoe hij het werk moet uitvoeren.

Als leider durf je je kwetsbaar op te stellen en je zwakte te tonen. Je vertelt bijvoorbeeld aan je medewerkers dat je niet weet hoe een bepaald probleem moet worden opgelost. Je vraagt ze om ideeën en inbreng. Op die manier maak je creativiteit los, betrek je je medewerkers bij het probleem en activeer je al het talent in je team. Op deze manier je onzekerheid tonen is een vorm van stimulerend leiderschap waarmee je de kracht van je team benut en ontwikkelt.

Waarom is kwetsbaarheid tonen niet vanzelfsprekend?

In veel organisaties is de norm:

Je moet sterk en daadkrachtig zijn.
Je moet succesvol zijn en en carrière maken.
Je moet alles onder controle hebben en grip hebben op je werk.
Je moet professioneel overkomen.

Deze normen botsen met je menselijke eigenschappen. Vaak zie je dat mensen zichzelf daardoor beschermen en zich afschermen van hun emoties en kwetsbaarheid:

Je denkt vooral rationeel en laat je gevoelens niet zien.
Je verhult je tekortkomingen en doet jezelf mooier voor dan je bent.
Je bent minder toegankelijk voor anderen en maakt op emotioneel niveau geen verbinding.

Hoe kun je als manager meer kwetsbaarheid ontwikkelen?

Als leider moet je je verantwoordelijk voelen om het potentieel in je medewerkers te ontdekken en te ontwikkelen. Het belangrijkste inzicht is om te begrijpen dat kwetsbaarheid geen zwakte is, maar een kracht. Wil je in je organisatie een cultuur van betrokkenheid creëren, dan moet je ervoor zorgen dat je zelf het gedrag laat zien dat je van je medewerkers verwacht: practice what you preach. Dat geeft helderheid en duidelijkheid; mensen weten wat ze aan je hebben. De kans is groot dat je medewerkers zich ook open stellen. Dat levert ruimte op om elkaar te gaan begrijpen waardoor de effectiviteit vergroot wordt. Concreet houdt dit in:

Wees eerlijk en durf jezelf - en daarmee ook je tekortkomingen – te laten zien.
De beste leiders weten wat ze allemaal niet weten en zijn daar ook oprecht over.
Laat zien dat de relatie met je medewerkers belangrijk voor je is. Dit houdt in dat je hen aandacht geeft en wanneer een medewerker bijvoorbeeld een fout maakt je deze niet meteen afbrandt. Roddel, verwijten, achterklap en machtsmisbruik geef je geen ruimte.
Geef eerlijke, constructieve en betrokken feedback. Uit je waardering als een medewerker uit zijn comfortzone stapt. Zien en gewaardeerd worden vindt iedere medewerker belangrijk en stimuleert groei. Als iemand de juiste waardering krijgt, staat hij meer open voor verbetering van zijn zwakkere punten.

Kwetsbaarheid als kernkwaliteit

Volgens het model van de kernkwaliteiten en kernkwadranten kan kwetsbaarheid net als elke kwaliteit doorslaan naar een valkuil. Je bent dan te kwetsbaar en anderen zien dat als een slechte eigenschap. Jouw uitdaging is om dat te voorkomen. Als kwetsbaarheid een kernkwaliteit van je is, dan kun je daarbij ook allergieën hebben en je ergeren aan bepaald gedrag van anderen.

Wat is de valkuil van kwetsbaar?

Overmatig je kwetsbaarheid tonen kan doorslaan naar:

Je kwetsbaarheid argeloos tonen aan ongevoelige mensen, die niet reageren met wederkerigheid, maar met medelijden, spot of minachting.
Jezelf onnodig onderuit halen.

Wat zijn jouw uitdagingen of leerdoelen?

Belangrijke leerdoelen om te voorkomen dat kwetsbaarheid doorslaat naar een valkuil zijn:

Assertiviteit: het uiten van je gedachten, gevoelens en meningen op een directe, eerlijke en gepaste wijze. Je komt standvastig op voor je eigen belangen op een manier die bij de situatie past en die zowel respectvol is naar jezelf als naar de ander.
Zelfvertrouwen: je gelooft in je eigen kunnen en je eigen waarde.
Een balans vinden tussen open zijn en jezelf beschermen.

Wat zijn je allergieën?

Als je je kwetsbaar kunt opstellen, dan kun je je ergeren aan iemand die:

Afwijzend reageert en jouw kwetsbaarheid niet serieus neemt.
Reageert met een oordeel of kritiek.
Jouw gevoelens bagatelliseert door iets te zeggen als "dat valt allemaal wel mee".
Ongevraagd advies geeft om jouw problemen "op te lossen".
Niet goed naar je luistert of door je heen praat.
Jouw vertrouwen schendt, door over jou te roddelen en persoonlijke informatie met anderen te delen.
Jouw kwetsbaarheden misbruikt als machtsbron in conflicten of meningsverschillen.
Geen emotionele steun of empathie biedt.
Zeer gesloten of hyperrationeel is.
Niet wederkerig is en zijn eigen emoties onderdrukt of afschermt.

Affirmaties om je kwetsbaar te durven opstellen

Train regelmatig affirmaties om vertrouwen te hebben in je kwetsbaarheid. Voorbeelden:

Ik stel me kwetsbaar op en kom daardoor krachtiger over
Ik durf mijn kwetsbaarheid te tonen en kom zo authentiek over
Ik ben perfect zoals ik ben
Ik mag fouten maken en ik zal ervan leren

Aanbevolen video

Op Ted.com vind je de presentatie van Brené Brown over de kracht van kwetsbaarheid. Haar Tedtalk staat in de top 10 van best bekeken lezingen.

Aanbevolen websites

Zo toon je kwetsbaarheid zonder jezelf onderuit te halen - door Karien Carsten op Intermediair.
Kwetsbaar opstellen: kwaliteit of zwaktebod? - door Jan Stevens op De Steven

Aanbevolen boeken

Brené Brown is een Amerikaanse professor die jarenlang onderzoek heeft gedaan naar kwetsbaarheid, moed, authenticiteit en schaamte. Ze schreef er verschillende boeken over:

De kracht van kwetsbaarheid, Bruna Uitgevers B.V. te Utrecht.
De moed van imperfectie, Bruna Uitgevers B.V., Utrecht.
Gelukkig ben ik niet de enige, Bruna Uitgevers B.V., Utrecht.

Auteur: Marieke van Oosterhout, met bijdragen van René Pijlman